M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/I (całość)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego |
| Wydawca | Wydawnictwo M. Arcta |
| Data wyd. | 1916 |
| Druk | Drukarnia M. Arcta |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | I – wykaz haseł Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
|
| Indeks stron | |
I, samogłoska, 9-ta litera alfabetu; znak miękczenia poprzedniej spółgłoski (np. ciało = ćało, siwy = śiwy); na początku wyrazów = ji (np. igła = jigła).
I, spój., przys., łączący wyrazy i zdania; = także (i ja nie); = nawet (i słyszeć nie chce); = wciąż (gada i gada bez końca); i — i = równie, niemniej jak (i tu i tam); z zapytaniem = więc (i cóż?).
I, wykrz. wyrażający niechęć: i! daj mi pokój!
Iberys, ubiorek, rośl. ogrodowa z rodz. krzyżowych, używana na obwódki klombów.
Ibidem, łć., tamże.
Ibis, 
gr., ptak podkasały, czaplowaty, żyjący w Afryce północnej (fig.).
Iblis — p. Eblis.
Ibsenista, zwolennik poglądów społecz. i filoz. pisarza norwes. Ibsena a. wielbiciel jego dramatów.
I. C., skr., Jezus Chrystus.
Ichmościanka, jejmościanka, imościanka.
Ichmość, nieod. lm. od Jegomość i Jejmość: Ichmość państwo.
Ichnografja, gr., sztuka kreślenia planów.
Ichtjofag, gr., człowiek, żywiący się tylko rybami.
Ichtjografja, gr., opisanie ryb.
Ichtjol, gr., związek amonjakalny, otrzymywany przez suchą dystylację kopalnych pozostałości ryb morskich.
Ichtjolit, gr., skamieniałość (kopalna), ryby przedpotopowej.
lchtjolitologja, gr., opisanie skamieniałości rybich.
Ichtjolog, gr., uczony znawca ryb, opisujący ryby.
Ichtjologja, gr., nauka o rybach.
Ichtjomorficzny, gr., mający rybi kształt.
Ichtjomorfit, Ichljotypolit, gr., odcisk ryby na kamieniu.
Ichtjotomja, gr., anatomja ryb.
Iczoglan, Iczogłan, tur., pokojowiec turecki.
Idea, Ideja, gr., obraz widomy, wizerunek, postać; pojęcie ogólne, rodzajowe, istota rzeczy (platonicznie); wyobrażenie (kojarzenie I-i); pojęcie rozumowe, któremu w doświadczeniu nic nie odpowiada (Kant); pojęcie, myśl, pomysł, myśl przewodnia w działalności, np. i. narodowa, działać w imię i-i = cel dążeń.
Ideacja, łć., władza umysłowa wytwarzania pojęć; działanie wyobraźni; wytwarzanie i łączenie pojęć.
Idealista, gr., zwolennik idealizmu, człowiek w myślach i postępkach kierujący się ideałami; ten, co wszystko idealizuje, wystawia w idealnym świetle, zapatrujący się na rzeczy idealnie; lekceważący rzeczywistość, marzyciel, ideolog (for. ż. Idealistka).
Idealistyczny, gr., idealizmem nacechowany, w duchu idealizmu pojęty.
Idealizacja, Idealizowanie, gr., rzecz. od Idealizować.
Idealizm, gr., pogląd filozoficzny uznający tylko ideje za byt realny (błędnie zamiast spirytualizm); kierunek myśli lubujący się w ideałach; pogląd na życie opierający się nie na rzeczywistości, lecz na idei; idealizowanie rzeczywistości; wymaganie od sztuki, by podnosiła rzeczywistość do ideału; marzycielstwo; i. realny, teorja filozoficzna, usiłująca pogodzić idealizm z realizmem.
Idealizować, gr., kszałtować coś rzeczywistego podług idei; wyobrażać sobie, że coś jest doskonałem; przen., wystawiać coś w lepszym świetle, niż ono jest w rzeczywistości, przedstawiać coś ułomnego jako doskonałe.
Idealnieć, gr., stawać się idealnym, przybierać cechy ideału.
Idealność, gr., właściwość tego, co jest idealne; istnienie tylko w idei, w myśli; kierunek idealny; doskonałość, odpowiadająca powziętej idei.
Idealny, gr., w idei istniejący (przeciwieńs.: realny), wymarzony, urojony, imaginacyjny, duchowy (przeciwieńs.: materjalny); doskonały, wrzorowy, ideałowi dorównywający; skończenie piękny.
Ideał, gr., wyobrażenie, wcielenie idei; wzór doskonałości niedościgniony, doskonałość; najwyższy cel dążeń; osoba ukochana.
Ideja — p. Idea.
Idem, łć., ten sam, to samo; podobnież.
Identyczność, łć., tożsamość, jednoznaczność.
Identyczny, łć., taki sam, zupełnie równy drugiemu, jednakowy, równoznaczny.
Identyfikacja, gr., utożsamienie.
Identyfikować, łć., utożsamiać, brać jedno za drugie.
Ideodynamiczny, Ideomotoryjny gr., ośrodek, miejsce w mózgu, będące siedliskiem wyobrażenia ruchowego, oraz będące miejscem wyjścia bodźca, wywołującego ruch; i-e ruchy, wykonywane bezwiednie podczas myślenia o nich.
Ideogienja, gr., nauka o powstawaniu idei a. wyobrażeń, część psychologji.
Ideografja, pismo, używające znaków na pojęcia, nie na głosy, dźwięki (np. chińskie).
Ideogram, gr., znak ideograficzny, znak na piśmie, wyrażający pojęcie.
Ideolog, gr., marzyciel; autor pism, traktujących o ideologji.
Ideologja, gr., nauka o ideach, metafizyka; rojenie, pozbawione realnych, praktycznych podstaw albo znaczenia; marzycielstwo.
Ideomotoryjny — p. Ideodynamiczny.
Ideoplastja, gr., wpływ wyobraźni na ciało, wpływ jej na przedmioty, znajdujące się zewnątrz osoby, która powzięła jakieś wyobrażenie.
Ideowiec, gr., człowiek idei, skłonny do kierowania się ideą, do służenia idei.
Ideowy, gr., dotyczący idei, zgodny z ideą.
Idjoblasty, gr., komórki roślinne różne od sąsiednich komórek tkanki jednorodnej.
Idjocieć, gr., stawać się idjotą, głupieć.
Idjodynamiczny, gr., posiadający a. wytwarzający siłę własną.
Idjoelektryczne gr., ciała, złe przewodniki elektryczności.
Idjolatrja, gr., uwielbianie samego siebie.
Idjom, Idjomat, gr., właściwość językowa; narzecze prowincjonalne, djalekt.
Idjomatografja, Idjomatologja, gr., nauka o gwarach, opis narzeczy, badanie narzeczy.
Idjopatyczny, gr., właściwy sobie, samodzielny; i-a choroba, samoistna, niezależna od innej choroby.
Idjoplazma, gr., część protoplazmy.
Idjosynkrazja, gr., usposobienie osobnicze, osobista odrębność w upodobaniach i wstrętach; nienormalne odczuwanie pewnych wrażeń zmysłowych; wstręt do pewnych pokarmów, zwierząt, przedmiotów, zapachów i t. p. lub upodobanie w rzeczach wstrętnych, przykrych.
Idjota (forma ż. Idjotka), gr., niedołęga umysłowy, niedorozwinięty, kretyn; przen., głupiec, nieuk.
Idjotyczny, głupi, niemądry.
Idjotykon, gr., słownik wyrazów gwarowych, używanych w jakiej okolicy.
Idjotyzm, gr., niedołęstwo umysłowe, stan chorobliwy od urodzenia; przen., głupota.
Idol, gr., wyobrażenie boga, bożyszcze
Idololatrja, gr., bałwochwalstwo.
Idyliczny, przym. od Idylla; sielankowy, pasterski, wiejski; niewinny, prosty.
Idylla, gr., sielanka, obrazek z życia sielskiego; poemat sielankowy, bukolika, poemat pasterski.
Igielnica, Igielniczka, Igielnik, puszeczka do igieł, rurka zamykana do trzymania igieł.
Igielny, przym. od Igła.
Igiełka, mała igła; i. magnesowa = sztabka stalowa, osadzona na sztyfcie w busoli wskazująca stronę północną.
Igiełkowaty, mający kształt igiełki.
Iglarz, ten, co wyrabia igły (forma żeńs. Iglarka).
Iglasty, okryty igłami, szpilkowy, szyszkowy (las i.); podobny do igły.
Iglicówka, rodzaj karabinu z mechanizmem odtylcowym.
Igliczka, drut z uszkiem w kształcie igły do przeciągania tasiemki; prątek do roboty siatkowej.
Iglicznik, roślina z rodziny bodziszkowatych.
Igliwie, zbior., igły na drzewach, iglastych; wywar z tych igieł.
Igława, roślina z rodziny szyszkowych; araukarja.
Ignominja, łć., hańba, niesława, zniewaga.
Ignorancja, łć., niewiadomość, nieświadomość, nieuctwo.
Ignorant, łć., człowiek ciemny, nieświadomy, nieuk (forma żeńs. Ignorantka).
Ignorantyzm, łć., system utrzymania ciemnoty.
Ignorować, łć., nie wiedzieć o czym, nie chcieć o czym wiedzieć, umyślnie na coś nie zważać, lekceważyć.
Igrać, bawić się swawolnie, figlować, żartować, robić sobie z czegoś zabawkę (los igra z człowiekiem, kot igra z myszą); kpić, drwić z czego.
Igraszka, zabawka; facecja, żarty, figle, swawola, drwiny; i. słów = dowcipne wyrażenie.
Igrek, litera Y, ipsylon.
Igrzysko, zabawa; w lm. zabawy ludowe, gonitwy, wyścigi, zapasy, popisy publiczne (i. olimpijskie); igraszka, zabawka; stać ś. i-iem losu = znaleźć ś. niespodzianie w nieszczęśliwym położeniu.
Igumen, Ihumen, Hegumen, gr., w kościele wschodnim przełożony nad zakonnikami.
Igumenja, Ihumenja, gr., przełożona nad zakonnicami w kościele wschodnim.
Ikara lot, doznanie zawodu w zbyt śmiałych i ambitnych projektach; I. poloty, zbyt wysokie niedoścignione dążenia.
Ikarja, gr., wymarzona kraina szczęścia.
Ikon, Ikona, gr., obraz święty; przen., porównanie, obraz.
Ikonodul, gr., obrońca czci obrazów świętych.
Ikonografja, gr., opisanie starożytnych obrazów i posągów, badanie obrazów, rzeźb i utworów sztuki chrześcijańskiej pod względem religijno-historycznym.
Ikonoklasta, gr., przeciwnik czci obrazów; burzyciel obrazów, obrazoburca.
Ikonolatrja, gr., czczenie obrazów, jako uzmysłowienia bóstw i świętości.
Ikonologja, gr., znajomość symbolicznego znaczenia obrazów, znajomość sposobów używania symbolów w obrazach, mowa figuryczna przez obrazy.
Ikosaedr, gr., dwudziestościan (postać krystalograficzna).
Ikosytetraedr, gr., dwudziestoczterościan prawidłowy.
Ikra, jajka zwierząt kręgowych zimnokrwistych (ryb); łydka, muskuły w łydce.
Ikrowiec, Ikrzyca, wapień ziarnisty.
Ikrzak, ryba samica, składająca ikrę.
Ikrzasty, obfitujący w ikrę.
Ikrzyć się (o rybach), puszczać ikrę, parzyć się, trzeć się.
Ilarcha, gr., dowódca oddziału w starożytnej Grecji.
Ilasty, mający w składzie ił.
Ile, przysł., o ile = jak wiele (z domyślnym tyle), jak dalece; o i. pamiętam; dam mu, i. będę mógł, i. głów, tyle sposobów myślenia; przy imionach męskich: ilu? pytając = jak wiele?: i. osób? ilu było mężczyzn?; = jako: jako obywatel, płacę podatki; zwłaszcza, mianowicie, osobliwie, nadewszystko; i. że = tembardziej, że; i. tyle = nieco.
Ile, gr., w dawnym wojsku greckim oddział jazdy złożony z 200 ludzi.
Ilekolwiek, Ilekolwiekbądź, przys., jakakolwiek liczba, ilechcąc.
Ilekroć, przys., ilekolwiek razy, ile razy, każdym razem; z zapytaniem = ile razy?
Ilekrotnie, Ilokrotnie, przys., ile razy.
Ilekrotny, Ilokrotny, ile razy powtórzony.
Illacja, łć., podanie ustne jednostronne do sądu albo urzędu, z powodu pominięcia jakiegoś dowodu ważnego; dochód, przychód.
Illacyjny, łć., jednostronny (wyrok).
Illata, łć., wniosek; majątek posagowy żony, wiano.
Illegalny, łć., nielegalny.
Illogistyczny, gr., nielogiczny.
Ilma, Ilmak, roślina wiąz.
Iloczas, w prozodji: długość czasu na wymówienie samogłoski a. zgłoski (łć., quantitas), krótkość a. długość zgłoski; prozodja.
Iloczyn, w arytm., wynik mnożenia liczb (produkt).
Ilokrotny, ile razy powtórzony.
Iloraki, ilu gatunków, liczb itp.
Ilorako, ilu sposobami.
Ilorakość, ilość gatunków albo sposobów, rozmaitość.
Iloraz, w arytm., wynik dzielenia liczb.
Ilostka, część ilości, będąca sama dla siebie oddzielną ilością
Ilościowo, pod względem ilości, z uwagi na ilość.
Ilość, w matem., wszelka wielkość ogólna, liczba powstająca z jednostek; pewna liczba, wielość; część, doza; zakres przedmiotów albo pojęć podpadających pod jedno pojęcie; w fiz., i. ruchu ciała: iloczyn masy przez jego prędkość.
Ilota, gr., — p. Helota.
Iluminacja, łć., oświetlenie uroczyste, ozdobne; kolorowanie farbami rękopisów średniowiecznych.
Iluminat, łć., zwolennik powrotu ludzkości do urządzeń patrjarchalnych (nazwa wolnomyślnych sekciarzy niemieckich z końca wieku XVIII).
Iluminator, łć., oświetlający; okno kajuty okrętu; koloryzujący rysunki farbami.
Iluminować, łć., oświetlać uroczyście; oświecać; ozdabiać farbami, kolorować (inicjały w rękopisach średniowiecznych).
Ilustracja, łć., rysunek, rycina w książkach albo w pismach, objaśniająca tekst; czasopismo ozdobione rycinami, obrazkami; wyświetlenie, wyjaśnienie, powołanie się na jakiś fakt, dla wyjaśnienia czegoś.
Ilustrator, łć., rysownik, robiący ilustracje; objaśniający fakty.
Ilustrować, łć., ozdabiać pismo lub dzieło rycinami; objaśniać, wyświetlać.
Ilustrowany, łć., ozdobiony rycinami, obrazkowy.
Iluzja, łć., złudzenie, omamienie; rodzaj lekkiej, jedwabnej przezroczystej tkaniny.
Iluzjonerstwo, łć., karmienie ś. złudzeniami, kierowanie się nadziejami złudnemi, nieziszczalnemi.
Iluzjonista, łć., dający się powodować złudzeniom; wyznawca iluzjonizmu, magik.
Iluzjonizm, łć., doktryna, według której wszystko jest złudzeniem.
Iluzoryczny, Iluzyjny, łć., złudny, zwodniczy, pozorny.
Ił, nazwa niektórych skał okruchowych, pozornie jednorodnych, rzeczywiście zaś złożonych z miałkich ziarn i różnych łuszczek mineralnych, spojonych z sobą wapiennym a. gliniastym lepiszczem; muł, naniesiony przez wodę gliniasty i wapienny.
Iłki, mażący się jak ił.
Iłowacieć, iłowatym ś. stawać.
Iłować, ubijać iłem.
Iłowaty, zachowujący własność iłu, zawierający w sobie ił.
Iłowy, złożony z iłu.
Im... — p. także Imm...
Im — tym, spój., wyrażający stosunek: im prędzej, tym lepiej; o ile.
Imać, dok. Jąć; brać, chwytać, łapać, pojmać; jąć z bezokol. = począć, zacząć (jął płakać).
Imać się, Jąć się czego, kogo, chwytać ś., wziąć ś.
Imaginacja, łć., wyobraźnia, urojenie, przywidzenie, fantazja.
Imaginacyjny, łć., istniejący tylko w wyobraźni, urojony; skłonny do urojeń.
Imaginatyk, łć., chory na imaginację, fantastyk, pełen przywidzeń.
Imaginować łć., sobie co, wyobrażać, wystawiać sobie co w myśli, wymarzyć, roić.
Imago, łć., obraz, wizerunek; owad zupełnie wykształcony.
Imakulacja, łć., niepokalaność.
Imakulacyjny, łć., nieskazitelny.
Imam, Iman, arab., uczony duchowny mahometański, przełożony meczetu, sędzia duchowny.
Imanen — p. Immanen-.
Imaterjalista, fr., wyznawca zasad immaterjalizmu.
Imatrykuł- — p. Immatrykuł-.
Imberb, fr., młokos, młodzieniaszek.
Imbibicja, łć., wsiąkanie, zdolność pochłaniania wody, właściwa tkankom zwierzęcym i roślinnym.
Imbrolio, wł., zamieszanie, zawikłanie; w muz., złączenie dwóch tematów muzycznych o różnym takcie.
Imć, skr. Jegomość, Jejmość.
Imienie, majętność rodowa, posiadłość, dobro, fortuna; inwentarz żywy, bydło.
Imieniny, blp., rocznica nadania imienia chrzestnego, dzień patrona.
Imienniczka, kobieta tegoż imienia; obchodząca swoje imieniny.
Imienniczy, tego samego imienia, tej samej nazwy.
Imiennie, przys., po imieniu.
Imiennik, mężczyzna tegoż imienia lub nazwiska z innym.
Imienny, od imienia; zawierający imiona i nazwiska (lista i-a); wartość i-a = nominalna.
Imiesłów, słowo, w gram. (= łć., participium), forma czasownikowa w postaci przymiotnika, ale wyrażająca czynność, czas tej czynności i rodzaj.
Imię, (-enia, lm. -ona); nazwa; miano dane komu na chrzcie (i. chrzestne); nazwa albo nazwisko osoby lub rzeczy (nazwać po imieniu = wyraźnie, bez ogródki); w I. Ojca (Boga) = co znowu! co się stało!; w I. Pańskie (w imieniu Boga; reputacja, opinja (dobre, złe i.); w imieniu czyimś = w zastępstwie, z upoważnienia; z imienia = na pozór, pozornie; w gram., wyraz, oznaczający osobę, rzecz lub ich przymiot czyli rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik.
Imionisko, przezwisko.
Imionnik, pamiętnik, album do wpisywania przygodnych poezji; sztambuch.
Imitacja, łć., naśladowanie, naśladownictwo; przedmiot podrobiony, naśladujący podobny przedmiot cenny.
Imitator, łć., naśladowca.
Imitować, łć., naśladować, udawać co a. kogo, podrabiać co.
Immanencja, łć., przyrodzona właściwość jakiego przedmiotu w nim tkwiąca; w teologji: nieodłączność przyrody od ducha bożego, który w niej tkwi.
Immanentny, w fil., tkwiący w czemś, zamknięty w obrębie jakiejś rzeczy lub pojęcia, wsobny, (przeciwieństwo: transcedentny).
Immaterjalizm, fr., pogląd filozoficzny, zaprzeczający duszy bytu materjalnego, lecz uważający ducha za byt właściwy.
Immatrykulacja, łć., wpisanie kogo do matrykuł uniwersyteckich w poczet studentów; zapisanie do regestrów trybunalskich.
Immatrykulować się, łć., zapisywać się w poczet studentów uniwersytetu.
Immersja, łć., część składowa mikroskopu do badania bakterji; zanurzenie, pogrążenie (np. w płynie); w astr; wejście jakiej planety w cień innej planety.
Immigracja, łć., przybycie, przybywanie osadników, ludności obcej do kraju, przywędrowywanie, napływ obcej ludności.
Immigrant, łć., obcy przybysz, przybywający, osadnik.
Immisja, łć., urzędowe wprowadzenie w posiadanie.
Immortele, fr., kwiatki nieśmiertelniki.
Immunitacja, łć., uwolnienie od czego, od podatków, od obowiązków.
Immunitas, Immunitet, łć., uwolnienie od płacenia podatków i innych powinności; swoboda, przywilej.
Immunizacja, łć., zabezpieczenie przed szkodliwym wpływem jakiego zarazka chorobotwórczego, uodpornienie.
Immunizować, łć., zabezpieczyć od jakiej choroby zakaźnej, uodpornić.
Imortalizacja, łć., unieśmiertelnienie, zapewnienie wiecznej pamięci.
Imość zam. Jejmość; Imościanka zam. Jejmościanka; zdr. Imościulka, Imościunia.
Imparcjalność, łć., bezstronność.
Imparcjalny, łć., bezstronny.
Impas, fr., ulica bez wyjścia; w grze w wista: bicie kartą młodszą w nadziei, że przejdzie.
Impasować, fr., mając dwie silne karty, bić młodszą z nich, lażować; minąć, przepuścić.
Impastować, wł., albo impasto malować: nakładać grubo farbami, przy podmalowywaniu; w sztycharstwie: zacierać punkty i rysy.
Impatrować, łć., umacniać, utwierdzać.
Impedjować, łć., przeszkadzać, wstrzymywać.
Impedycja, łć., zawikłanie, przeszkody.
Impegnować, łć., wziąć albo dać w zastaw.
Impenitencja, łć., trwanie w grzechu, zatwardziałość.
Imperator, łć., cesarz; wódz naczelny u starożytnych Rzymian.
Imperatorowa, łć., cesarzowa.
Imperatyw, łć., w fil. nakaz kategoryczny; zasada moralna obowiązująca powszechnie i bezwzględnie; w gram., tryb rozkazujący, rozkaźnik.
Imperfekcja, łć., niedokładność, wada.
Imperjalista, łć., zwolennik imperjalizmu, stronnik cesarstwa.
Imperjalizm, łć., rządy, zasady monarchiczne rządów cesarskich; idea panowania nad światem.
Imperjał, łć., moneta złota = 15 rublom (dawniej 10 rublom).
Imperjum, nieod., łć., cesarstwo, państwo.
Impertynencja, łć., niegrzeczność, grubjaństwo, obelga; zuchwalstwo.
Impertynencki, fr., przym. od Impertynent: niegrzeczny, wyzywający, grubjański, zuchwały, ubliżający.
Impertynent, fr., grubjanin, obrażający, zuchwalec.
Impertynent-blond, fr., kolor włosów rudawo-jasny.
Impet, łć., pęd, siła, zapęd; przen., zapęd, uniesienie, napad.
Impetycja, łć., roszczenie pretensji, praw.
Impetyczny, łć., popędliwy, porywczy, unoszący ś., gwałtowny, niepohamowany.
Impetyk, łć., człowiek impetyczny, gwałtowny, porywczy, popędliwy, unoszący ś., gwałtownik.
Implantacja, fr., wszczepianie, osadzanie.
Implecja, łć., roczna produkcja soli w kopalni.
Implikacja, łć., wplątanie kogo w co, wciągnięcie; zaangażowanie, przypozwanie do sprawy; tkwienie.
Implikować, łć., wmieszać, wciągać, wtrącać.
Imploracja, łć., oskarżanie, błaganie o pomoc.
Implorant, łć., oskarżyciel.
Implorat, łć., oskarżony.
Imponować, łć., wzbudzać w kim poszanowanie, podziw lub obawę, robić nakazujące wrażenie; chcieć! przewodzić nad kim.
Imponujący, łć., budzący podziw, okazały, wspaniały, pyszny.
Import, Importacja, łć., przywóz, dowóz (towarów z zagranicy).
Importacja, łć., dowody złożone w sądzie.
Importancja, fr., znaczenie, waga.
Importer, fr., kupiec, sprowadzający towary z zagranicy, hurtownik.
Importować, łć., wwozić coś, sprowadzać towary z zagranicy.
Importowany, łć., sprowadzony z zagranicy.
Importun, łć., natręt.
Importunja, łć., natręctwo.
Importunować, łć., nalegać.
Impostor, łć., oszust; fałszujący pisma i zdania innych; broniący rozmyślnie twierdzeń pokręconych; błędnych.
Impostura, łć., oszustwo.
Impotencja, łć., niemoc męska, niemożność, niezdolność; niemoc płciowa.
Impotens, łć., dotknięty niemocą płciową, niedołęga.
Impozycja, łć., położenie rąk na kogo w celu błogosławieństwa; nałożenie podatków; dumne obejście się; narzucenie swej woli.
Impregnować, fr., nasycać ciało stałe płynem, roztworem (np. papier woskiem, tkaninę, włókno drzewne i t. p.).
Imprekacja, łć., przekleństwo, złorzeczenie; zaklinanie.
Impres, łć., sztuka drukarska, druk.
Impresarjo, wł., przedsiębiorca przedstawień teatralnych lub koncertów.
Impresja, łć., wrażenie, nacisk, wywarcie wpływu; skutek; wyobrażenie; w mat., działanie.
Impresjonista, łć., malarz lub poeta, kierujący ś. zasadą impresjonizmu.
Impresjonistyczny, przym. od Impresjonizm.
Impresjonizm, łć., kierunek sztuki a. twórczości artystycznej, uganiający się za wszystkiem, co wywiera silne wrażenie, bez względu na wartość tego wrażenia; w malar., kierunek, kładzący nacisk głównie na efekty kolorystyczne, osiągane przez skombinowanie plam barwnych.
Impreza, wł., zamysł, przedsięwzięcie; przedsiębiorstwo operowe lub koncertowe.
Improduktywny, łć., nieproduktywny, nietwórczy.
Impromptu, łć., rzecz zrobiona naprędce, bez przygotowania.
Improwizacja, łć., mowa, poezja albo muzyka bez przygotowania, tworzenie odrazu bez przygotowania, z natchnienia; przen., zmyślenie, opowiadanie nieprawdziwe.
Improwizator, wł., mówiący, śpiewający lub grający bez przygotowania, z natchnienia, wygłaszający wiersz na dany temat bez przygotowania.
Improwizować, wł., mówić, śpiewać lub grać co bez przygotowania, tworzyć odrazu; żart., zmyślać coś.
Impudencja, łć., bezczelność, bezwstyd.
Impugnować, łć., zbijać, zwalczać, odpierać, niedozwalać.
Impuls, łć., popęd, wprawienie w ruch, bodziec, zachęta, pochop.
Impulsyjność, Impulsywność, łć., powodowanie się popędami, popędowość.
Impulsyjny, Impulsywny, łć., powodujący ś. popędami.
Imputacja, łć., przypisanie co komu, posądzanie, obwinianie.
Imputować, łć., przypisać co komu, posądzać o co, obwiniać, wmawiać co w kogo.
Imunitacja, łć., uwolnienie od obowiązków, od podatków.
Inaczej, przysł., nie tak, innym sposobem; w przeciwnym razie.
Inaczyć, odmieniać.
Inadekwantny, łć., nie wyczerpujący treści tego, co powinno być wypowiedziane, niedostateczny, niedopasowany.
Inakcja, łć., bezczynność.
Inaki, Inakszy, inny, inszy, innego rodzaju.
Inamorować się, łć., zakochać się, rozmiłować się.
Inanicja, łć., osłabienie z braku pożywienia.
Inartykulacja, łć., zapisanie w archiwach państwa.
Inartykulować, łć., zapisać w archiwach państwa (np. umowę zawartą z innym państwem).
Inauguracja, łć., uroczyste rozpoczęcie, otwarcie, poświęcenie, uroczyste wprowadzenie na urząd; instalacja.
Inauguracyjny, przym. od Inauguracja; mowa i-a = uroczyste zagajenie; rozprawa i-a = rozprawa napisana dla otrzymania stopnia akademickiego.
Inaugurować, łć., uroczyście rozpoczynać, otwierać; i. nową erę = rozpoczynać nowy okres.
Inąd, skąd i. = z innego miejsca; pod innym względem.
Inblanko, wł., blankiet wekslowy nie wypełniony, tylko z podpisem.
Incepta, łć., w muz., nadawanie tonu.
Incest, łć., kazirodztwo.
Inchoacja, łć., rozpoczęcie sprawy,. zagajenie.
Incydencja, łć., podanie do sądu, przypadanie spraw w sądzie.
Incydens, Incydent, łć., wypadek, zajście; uboczna okoliczność.
Incydentalny, łć., uboczny, dodatkowy do głównej sprawy; i-a skarga = w której strona pozwana wytacza pozywającej nawzajem sprawę; zarzut sfałszowania, ujawnionego wśród procesu; i-a decyzja = wyrok sądowy, rozstrzygający sprawę uboczną, związaną ze sprawą główną, jeszcze nie rozstrzygniętą.
Incytować, łć., pobudzać, drażnić.
Incyzja, łć., chirurgiczne nacięcie ciała, wycięcie.
Ind, łć., pierwiastek metaliczny z gromady glinowców.
Indagacja, łć., badanie oskarżonego, śledztwo.
Indagator, łć., badający, sędzia śledczy.
Indagować, łć., badać oskarżonego, śledzić; i. co = rozstrząsać; poszukiwać.
Indeks, łć., wskazówka na zegarze; palec wskazujący (drugi); spis książek; wykaz książek, przez Kościół zakazanych; spis rzeczy, skorowidz, treść, rejestr.
Indemnizacja, łć., wynagrodzenie strat i szkód, odszkodowanie, spłata, powetowanie.
Independencja, łć., niezależność, niepodległość.
Independentyzm, łć., zasada niezależności, samodzielności.
Inderak, nm., spódnica.
Indermach, nm., tylna część domu.
Indeterminizm, łć., system filozoficzny, oparty na istnieniu wolnej woli, niezależnej od konieczności, niepodległej prawom działania; teorja wolnej woli.
Indolencja, łć., zobojętniałość, nieczułość, przytępienie, ospałość.
Indolog, łć., uczony badacz Indji.
Indor, indyk samiec, duży indyk; przen., człowiek gwałtowny.
Indos, Indosament, wł., cesja, odstąpienie wekslu na rzecz drugiego, zaznaczone na odwrotnej stronie, żyro.
Indosant, wł., odstępujący weksel, żyrant.
Indosarjusz, Indosat, wł., ten, na którego rzecz odstąpiono weksel.
Indosować, wł., odstępować weksel komu drugiemu, wyrażając to stosownym napisem na drugiej stronie.
Indukcyjny, przym. od Indukcja; metoda i-a = indukcja; prądy i-e = prądy wtórne, wzbudzone przez prądy, cewka i-na = zwój drutu, przeprowadzający prądy i-ne.
Indukować, łć., wnioskować według metody indukcyjnej.
Indukt, łć., wniosek, wywód; wprowadzenie sprawy wobec sądu.
Induktor, łć., zbroja, kotwica, przyrząd w maszynie dynamo-elektrycznej, wzbudzający prądy.
Indulgiencja, łć., pobłażanie, darowanie winy, rozgrzeszenie, odpust.
Indult, łć., zwolnienie, dane przez władzę duchowną od obowiązujących przepisów, dyspensa.
Industrja, łć., przemysł.
Industrjalizacja, łć., uprzemysłowienie (kraju).
Industrjalizm, łć., przewaga kierunku przemysłowego.
Industrjalny, Industryjny, łć., przemysłowy, dotyczący przemysłu.
Indycht, wł., farbka do prania bielizny, lazurek — p. Indygo.
Indyczę, łć., pisklę indyków.
Indyczyć się, łć., zaczerwieniać ś. ze złości jak indyk, nadymać ś., puszyć ś. jak indyk, gniewać ś., złościć ś., czupurzyć ś., najeżać ś.
Indyferencja, łć., obojętność.
Indyferentny, łć., obojętny.
Indyferentyzm, łć., obojętność, szczególniej w rzeczach religijnych, oziębłość.
Indygiena, Indygien, łć., tubylec, krajowiec.
Indygienat, łć., prawo obywatelstwa w Rzeczypospolitej polskiej, udzielane cudzoziemcom.
Indygiencja, łć., bieda, nędza.
Indygienować, łć., obdarzać indygienatem.
Indygiestja, łć., niestrawność.
Indygnacja, łć., gniew, oburzenie.
Indykacja, łć., wskazanie; w leczn., wskazówki lecznicze i oznaki, dotyczące choroby.
Indykator, łć., przyrząd do mierzenia i ciśnienia pary w cylindrze maszyny parowej, do notowania pracy, wykonywanej przez maszynę; siłowskaz.
Indykcja, Indykt, łć., poczet rzymski, w kalendarzach: cykl 15-letni, służący do obliczania dnia, w którym przypada Wielkanoc; zwołanie soboru kościelnego; oznajmienie; i. rzymski = okres 15-letni, używany w bullach papieskich, jako rachuba czasu.
Indykolit, gr., gatunek turmalinu niebieskiego.
Indywiduacja, łć., wyosobnienie, poczucie swej odrębnej osobowości.
Indywidualista, łć., zapatrujący ś. na wszystko z osobistego punktu widzenia; zwolennik swobody przekonań, choćby kosztem karności społecznej.
Indywidualizacja, łć., uwzględnienie charakteru indywidualnego jednostek; rozwój właściwości osobniczych.
Indywidualizm, łć., pogląd, według którego jednostka ludzka, ze swoją odrębną naturą, uznaje się za czynnik: zasadniczy ustroju i rozwoju społecznego; system społeczny a. państwowy, oparty na uznaniu interesów jednostki za cel praw i instytucji bez względu na interesy ogółu; niezależność umysłowa; sposób osobistego zapatrywania się na rzeczy; temperament indywidualny artysty.
Indywidualizować, łć., rozważać osobno, wydzielać, wyodrębniać indywidua, osobniki; rozważać coś jako odrębną w sobie całość (np. i. chorobę); w estety charakteryzować coś za pomocą rysów, znamionujących usposobienie a. nastrój chwili; i. ś. wyodrębniać ś. jako osobnik, wydzielać ś., wyosobnić ś. z masy, z gatunku.
Indywidualnie, fr., osobiście, w sposób sobie właściwy.
Indywidualność, łć., ogół cech, wyodrębniających jednostkę albo osobnika; odrębna, wybitna osoba, osobistość.
Indywidualny, łć., należący do osobnika, charakteryzujący go, jemu właściwy, osobisty, odrębny.
Indywiduum, łć., osobnik, jednostka, osoba; pogardl., człowiek zły, lichy, niewiele wart.
Indziej, przysł., na innem miejscu, gdzieindziej.
Inegzekucja, łć., niewykonanie.
Ineksperjencja, łć., brak doświadczenia.
Ineksprymable (-i), fr., blp., żart., spodnie.
Inekwitacja, łć., objęcie w posiadanie majątku wskutek wyroku a. umowy obligacyjnej.
Inercja, łć., nieruchomość, bezsilność, bezwładność; powszechna własność ciał, skutkiem której nie mogą same zmieniać swego stanu.
Inercyjny, łć., bezsilny, bezwładny, wynikający z inercji, bezczynny.
Infamacja, łć., rozgłaszanie o kimś niepochlebnych wiadomości, chociażby nawet prawdziwych.
Infamis, łć., człowiek bez czci, od czci odsądzony, bezecnik, niegodziwy, osławiony.
Infamja, łć., niesława, hańba; nikczemność; bezeceństwo, szkarada; odsądzenie od czci.
Infamjować, Infamować, łć., odsądzać od czci.
Infant, Infantka, hiszp., tytuł książąt i księżniczek domu królewskiego w Hiszpanji i Portugalji; królewicz, królewna; żart., syn, córka.
Infanterja, fr., piechota, wojsko piesze.
Infanterzysta, fr., żołnierz od piechoty.
Infekcja, łć., zepsucie powietrza, zaraza, zarażenie, zakażenie krwi.
Infekcyjny, łć., zaraźliwy, zakaźny: choroby i-e.
Infernalja, łć., rzeczy piekielne, djabelskie.
Inferować, łć., wnioskować, wnosić.
Infestować, łć., napadać, trapić.
Infeudacja, łć., nadanie letniości.
Infiks, łć., wstawka, wewnątrz wyrazu wprowadzony dźwięk albo sylaba.
Infiltracja, fr., wsiąkanie, nasiąkanie, przesiąkanie.
Infima, łć., najniższa klasa w dawnych szkołach jezuickich.
Infimista, Infimus, łć., uczeń najniższej klasy, żak, smarkacz.
Infinitezymalny łć., rachunek, rachunek ilości nieskończenie małych.
Infirmerja, fr., szpital na małą skalę, szpitalik, izba dla chorych przy zakładach (w klasztorze, w więzieniu i t. p.).
Infirmerka, fr., kobieta, doglądająca chorych.
Inflamacja, łć., zapalenie, zaognienie.
Infleksja, łć., załamywanie się promieni światła.
Infleksyjne łć., języki, języki, nie mające odmian gramatycznych czyli fleksji.
Influenca, Influenza, wł., rodzaj zakaźnej gorączkowej choroby, grypa.
Influencja, łć., wpływ, oddziaływanie; działanie przez wpływ.
Infoljo, łć., w formacie arkusza.
Informacja, łć., objaśnienie; powiadomienie, zasiągnięcie wiadomości; udzielona wiadomość, wskazówki.
Informacyjny, łć., udzielający wiadomości, objaśnień.
Informator, łć., ten, kto objaśnia, poucza, daje wskazówki; książka, zawierająca objaśnienia treściwe z jakiej dziedziny.
Informować, łć., kogo o czem, zawiadamiać, objaśniać, udzielać wiadomości, i. ś., zasięgać wiadomości, wywiadywać ś.
Infrakcja, łć., złamanie przysięgi, zerwanie umowy, układów; przestąpienie prawa.
Infułat, łć., prałat, mający prawo używania infuły, pastorału i innych oznak biskupich.
Infułata, łć., probostwo, do którego przywiązane jest prawo noszenia infuły.
Infułazja, łć., mieszkanie infułata.
Infułka, łć., grzyb z gatunku piestrzenicy.
Infuzja, łć., nalanie płynem, namoczenie (ziół); naciąg, napar, nalewka.
Ingierencja, łć., uprawnienie do wykonania jakiejś kontroli lub wpływu na czyjąś działalność; mieszanie się do czegoś, wtrącanie się, wpływanie.
Ingredjencje, łć., blp., przyprawy, przymieszki, dodatki, części wchodzące w skład mieszaniny.
Ingres, łć., objęcie władzy biskupiej przez uroczyste wejście biskupa do katedry.
Ingresja, łć., wtargnięcie, zalew lądu przez morze.
Ingrosator, łć., wpisujący do ksiąg, szczególnie hipotecznych.
Ingrosować, łć., wpisywać do ksiąg, szczególnie hipotecznych.
Ingrycht, nm., w ślus., przegródka w zaniku, przechodząca przez wcięcie w kluczu przy otwieraniu.
Inhalacja, łć., wdychanie, wsiąkanie, wdziewanie; w lecznictwie: wdychanie lekarstw w postaci pary lub pyłu za pomocą pulweryzatorów.
Inherencja, łć., przynależytość, stosunek dwóch rzeczy od siebie nieodłącznych
Inhibicja, łć., sądowne wstrzymanie sprawy, przeszkodzenie, zakaz, niedopuszczenie.
Inhumacja, łć., pogrzebanie, pochowanie ciała.
Inicjacja, łć., wtajemniczenie.
Inicjały, łć., wielkie litery początkowe, zwykle ozdobne; początkowe litery imienia i nazwiska.
Inicjator, łć., projektodawca, od którego wyszedł pierwszy pomysł.
Inicjatywa, łć., początkowanie, popęd ku jakiemuś działaniu, wystąpienie z czym, pierwszy krok, rozpoczęcie, projekt, zamysł.
Inicjować, łć., projektować, rzucać myśl, zapoczątkować; wtajemniczać, udzielać sekretów.
Injekcja, łć., wstrzykiwanie (płynu w ciało).
Injunkcja, łć., zalecenie, rozkaz.
Injurja, łć., krzywda, obelga, obraza, zniewaga, bezprawie.
Inkameracja, łć., wcielenie ziemi, dochodu w majątek duchowny.
Inkantacja, łć., zamawianie, zaklęcie mówione a. śpiewane.
Inkarcerat, łć., więzień.
Inkarcerować, łć., osadzać w więzieniu.
Inkarnacja, łć., ucieleśnienie, wcielenie; barwa ciała ludzkiego.
Inkarnat, łć., kolor cielisty, jasnoróżowy.
Inkarnatka, łć., koniczyna czerwona.
Inkasent, wł., ściągający należności pieniężne za towary, weksle i t. p. i oddający je do kasy.
Inkaso, Inkasa, wł., ściąganie należności za weksle, towary itp. z oddaniem ich do kasy.
Inkasztelować, łć., zamknąć w kasztelu, uwięzić w zamku, wsadzić do twierdzy; umocnić zamek kasztelami.
Inkaust, łć., atrament.
Inklinacja, łć., skłonność, pociąg do czego, przychylność; kąt, zawarty między igłą magnesową, swobodnie zawieszoną, a poziomem; nachylenie igły magnesowej.
Inklinować, łć., zjednywać; i. ś., skłaniać się do czego.
Inklinowany, łć., skłonny, chętny.
Inkludować, łć., włączać, załączać.
Inkluz, łć., przedmiot, w którym ma być jakiś duch, mający pomagać tym, którzy go posiadają, i po wydaniu wracający do nich; pieniądz czarodziejski.
Inkluzja, łć., włączenie, zamknięcie.
Inkluzywe, łć., włącznie.
Inkognito, łć., przys., pod obcym nazwiskiem, tajemnie.
Inkoherencja, łć., brak spójności.
Inkolat — p. Indygienat.
Inkomodować, łć., przeszkadzać komu, niepokoić, trudzić.
Inkompetencja, łć., niewłaściwość sądu a. innej władzy, niekompetencja.
Inkompetentny, łć., niekompetentny, nie mający prawa a. zdolności do osądzenia czego.
Inkongruencja, łć., niewłaściwość, niezgodność; niedopasowanie.
Inkonsekwencja, łć., niekonsekwencja, nielogiczność.
Inkonsekwentny, łć., niekonsekwentny, nielogiczny.
Inkonwenjencja, łć., niedogodność.
Inkorporacja, łć., wcielenie, włączenie.
Inkrustować, łć., wykładać co inkrustacja.
Inkrutowiny, lit., blp., uczta, sprawiona z powodu wprowadzenia się do nowego mieszkania, wprowadźmy.
Inkryminacja, łć., obwinienie.
Inkryminować, łć., oskarżać o zbrodnię, obwiniać, ulegać zarzutowi
Inkryminowany łć., artykuł, pismo, książka, ustęp w książce, podlegające zarzutowi nielegalności.
Inkub, łć., duch złośliwy.
Inkubacja, łć., w przeciąg czasu od zarażenia ś. aż do ukazania ś. pierwszych objawów choroby; wysiadywanie piskląt (jaj); w starożytności: spanie w świątyniach w celu otrzymania od bogów w czasie snu wskazówek uzdrawiających.
Inkubacyjny łć., okres choroby, czas, w ciągu którego zarazek rozwija się w ciele, nie wywołując jeszcze objawów choroby.
Inkulkować, łć., wmawiać, wdrażać, wpajać
Inkulpacja, łć., obwinienie, oskarżenie.
Inkulpat, łć., obwiniony.
Inkulpować, łć., obwiniać.
Inkunabuły, łć., najpierwsze druki, pierwsze książki drukowane od wynalazku druku do początku w. XVI
Inkursja, łć., napad, najazd, wtargnięcie.
Inkuz, łć., medal źle odbity.
Inkuzować — p. Inkulpować.
Inkwarto, łć., w formacie ćwiartki (¼) arkusza.
Inkwirent, łć., urzędnik, prowadzący śledztwo.
Inkwirować, łć., prowadzić śledztwo, badać sądownie, przesłuchywać, indagować.
Inkwizycja, łć., badanie sądowe, śledztwo; dawny sąd duchowny do śledzenia i karania kacerzy a. obwinionych o przestępstwo polityczne.
Inkwizycyjny, łć., od Inkwizycji; śledczy, badawczy; i-a zasada, a. śledcza w procesie karnym, w przeciwstawieniu do zasady swobodnej rozprawy stron.
Inkwizyt, łć., podlegający śledztwu, oskarżony.
Inkwizytor, łć., inkwirent, członek inkwizycji; wielki i. = przełożony inkwizycji (w Hiszpanji, Wenecji, Holandji).
Innerwacja, łć., wpływ nerwów na usposobienie i na umysł; unerwienie, ogół nerwów właściwych jakiemu narządowi.
Innogatunkowy, będący innego gatunku.
Innojęzyczny, mówiący innym (obcym) językiem.
Innomyślny, inaczej myślący, mający myśl odmienną.
Innoplemienny, należący do innego plemienia.
Innorodny, będący innego rodu plemienia, obcy, innego rodzaju.
Inność, Inszość, różność, odmienność.
Innotescencja, łć., oznajmienie, uwiadomienie, wezwanie do sądu.
Innowacja, łć., nowość, nowy obyczaj wprowadzony, nowy pomysł, reforma.
Innowator, łć., wprowadzający innowacje.
Innowierca, inaczej wierzący, innego wyznania, różnowierca.
Innowierstwo, różnowierstwo, wyznawanie innej religji.
Innuować, łć., napomykać, dawać do zrozumienia.
Inny, Inszy, nie ten, nie taki; rz., nie ta osoba, nie ten człowiek, drugi; kto i. = inny; coraz i. odmienny, nowy; i-a, dom. rzecz. = co innego.
Ino — p. Jeno; tylko.
Inobedjencja, łć., nieposłuszeństwo.
Inobserwancja, łć., niezachowanie przepisów.
Inocencja, łć., niewinność, prostota, niedoświadczenie.
Inocent, łć., naiwny, prostaczek.
Inochod-, — p. Jednochod-.
Inofensywny, łć., niegroźny, nie przedstawiający niebezpieczeństwa.
Inoktawo, łć., w ósemce, w formacie l/9 arkusza.
Inokulacja, łć., wstrzyknięcie, wszczepienie, woojenie.
Inokulować, szczepić (drzewka), zaszczepiać; przen., wpajać (jakie myśli, zasady).
Inondacja, łć., powódź, wylew, potop, zalew.
Inozyt, rodzaj cukru, nie podlegający fermentacji, znajdujący ś. w ciele człowieka i w soku roślin.
Insanja, łć., obłęd, pomieszanie zmysłów
Inscenizacja, łć., przysposobienie sztuki teatralnej do wystawienia na scenie; wprowadzenie jakiej zasady, myśli, poglądu w życie.
Inscenizować, łć., zastosować, przysposobić do warunków scenicznych; wprowadzać na scenę (sztukę), wprowadzać w życie.
Insekt, łć., owad.
Insektolog, łć., znawca owadów, entomolog.
Insektologja, łć., nauka o owadach.
Inserat, łć., ogłoszenie w czasopismach.
Inserować, łć., zamieszczać, włączać, ogłaszać w pismach.
Inskrybować, łć., robić inskrypcyę, napisywać, wpisywać.
Inskrypcja, łć., wpisanie w księgi długów krajowych, wpis; napis, zapis, umowa; zapisanie do księgi sądowej.
Insolacja, łć., oświetlenie i ogrzewanie promieniami słońca; działanie promieni na organizm; porażenie słoneczne.
Insolencja, łć., grubjaństwo, bezczelność.
Insolwencja, łć., niewypłacalność dłużnika.
Insolwent, łć., dłużnik niewypłacalny.
Inspekcja, łć., kontrola, naoczne zbadanie, wejrzenie w co, nadzór; instytucja lub władza nadzorcza; biuro inspekcji a. inspektora.
Inspekcjonować, Inspektować, łć., skontrolować, obejrzeć, zrewidować.
Inspekcyjny, łć., przym. od Inspekcja należący do inspekcji.
Inspektor, łć., nadzorca, kontroler; urzędnik w szkołach, pilnujący sprawowania uczniów albo studentów; urzędnik państwowy, pilnujący wykonywania przepisów urzędowych.
Inspektorat, łć., urząd inspektora, biuro inspektora.
Inspicjent, łć., w teatrze: pilnujący godzin przedstawienia, podniesienia zasłony, wejścia na scenę aktorów i t. p.
Inspiracja, łć., natchnienie, objawienie.
Inspirator, łć., poddający myśli przy ich odgadywaniu.
Inspirować, łć., natchnąć, poddać myśl, narzucać kierunek jakiej sprawy; ożywić; i-ny artykuł, napisany w porozumieniu lub z polecenia rządu a. kierownika stronnictwa politycznego; i. dziennik, czasopismo, otrzymujące wskazówki od rządu lub osoby wpływowej.
Instalacja, łć., wprowadzenie na urząd, posadę; urządzenie (zakładu, biura).
Instalować, łć., wprowadzać na urząd, na posadę; urządzać co, zaprowadzać; i. ś. urządzić ś. na nowym stanowisku.
Instancja, łć., stopniowanie sądów od najniższych (pierwsza i.) do najwyższych; wstawienie ś. za kim, wstawiennictwo; przyczynienie ś. za kim.
Instancjalny, Instancjonalny, łć., polecający, rekomendacyjny.
Instancjonować, Instancjować, łć., wstawiać się za kim, orędować, przyczyniać się za kim, wnosić za kim instancję.
Instaurator, łć., odnowiciel.
Instruent, łć., sędzia, prowadzący sprawę albo śledztwo.
Instrukcja, łć., nauczanie; wykształcenie, nauka, oświata; przepis postępowania, wskazówki; przygotowanie piśmienne sprawy.
Instruktor, łć., nauczyciel; udzielający objaśnień; uczący żołnierzy mustry.
Instrument, łć., narzędzie; i. muzyczny, przyrząd muzyczny; w prawn., dokument.
Instrumentacja, łć., nauka układania i rozpisania utworu muzycznego na instrumenty, na orkiestrę.
Instrumentalny, łć., na instrumentach (muzycznych) wykonywany; muzyka i-a = wykonana wyłącznie na instrumentach muzycznych bez śpiewu, (w przeciwieństwie do wokalnej), muzyka orkiestrowa.
Instrumentować, fr., ułożyć, rozpisać utwór muzyczny na pojedyńcze instrumenty.
Instruować, łć., pouczać, objaśniać, przepisywać postępowanie; w praw. rozpatrywać, rozbierać.
Instygacja, łć., podburzanie, podżeganie.
Instygator, łć., oskarżyciel publiczny w imieniu prawa (dawny urząd w Rzeczypospolitej Polskiej); rodzaj prokuratora; podżegacz.
Instygować, łć., pobudzać, podniecać, podmawiać, podżegać; oskarżać.
Instynkt, łć., popęd wrodzony, niezależny od woli, zniewalający do wykonywania pewnych czynności bez poprzedniego doświadczenia; zmyślność, pojętność wrodzona.
Instynktowo, Instynktownie, łć., przysł., bezwiednie, mimowiednie; przeczuciowo.
Instynktowy, Instynktowny, łć., bezwiedny, mimowiedny, przeczuciowy.
Instytucja, łć., ustanowienie, ustawa; zakład publiczny, utworzony w celu naukowym, dobroczynnym, społecznym i t. d.; urządzenie; i-e = zbiór praw, kodeks.
Instytut, łć., zakład publiczny: naukowy, dobroczynny i t. p.; konserwatorjum muzyczne.
Instytutka, łć., uczennica instytutu; osoba, która ukończyła instytut.
Instytuować, łć., wprowadzać na urząd; urządzać, zakładać, występować sądownie.
Insubordynacja, łć., nieposłuszeństwo; krnąbrność.
Insulanin, łć., mieszkaniec wysp, wyspiarz.
Insularny, łć., wyspiarski.
Insult, Insultacja, łć., obelga, zniewaga, obraza, napaść.
Insultować, łć., lżyć, obrażać, i czynić zniewagi.
Insuła, łć., wyspa.
Insurekcja, łć., powstanie, rokosz, bunt.
Insurgient, łć., powstaniec.
Insygnja (-ów), łć., blp., oznaki: oznaki dostojeństwa lub władzy; i. królewskie = korona, berło i jabłko, inaczej: regalja.
Insynuacja, łć., podmawianie. podsunięcie komu myśli, obudzenie w kim podejrzenia.
Insynuator, łć., poddający projekt, myśl; podmawiający.
Insynuować, łć., podsuwać komu myśl, naprowadzać na myśl; podszeptywać, podmawiać, wzbudzać w kim podejrzenie.
Inszość — p. Inność.
Inszy — p. Inny.
Intabulacja, łć., wpisanie do ksiąg hipotecznych.
Intabulat, łć., wpis hipoteczny.
Intabulować, łć., wpisywać do ksiąg hipotecznych.
Intarsja, Intarsjatura, wł., wstawianie wzorzyste ozdób z innego forniru w fornir zwykły wyrobów drewnianych mozajkowanie.
Integracja, łć., wytwarzanie całości z drobnych cząstek, całkowanie.
Integralność, łć., całkowitość.
Integralny, łć., całkowity, tworzący całość; nienaruszony; w mat. rachunek i. = rachunek całkowy wyższej matematyki.
Integrał, łć., w mat. suma nieskończonej liczby elementów nieskończenie małych, całka.
Integrator, łć., — p. Planimetr.
Integrować, łć., łączyć w całość. w mat. szukać całki czyli integrału.
Intelekt, łć., umysł; zdolność kontemplacyjna, bierna.
Intelektualizm, łć., pogląd filozoficzny, według którego prawdę poznajemy tylko umysłem; kierunek psychologiczny, objaśniający wszystkie zjawiska duchowe, jak gdyby były wynikiem rozumowań.
Intelektualizować, łć., rozumować, rozważać.
Intelektualność, łć., umysłowość, rozum.
Intelektualny, łć., rozumowy, dotyczący rozumu, umysłowy; i-ny sprawca: ten, kto nasunął myśl jakiego czynu.
Inteligiencja, łć., zdolność rozpoznawania i pojmowania, pojętność, bystrość umysłu, zdolności umysłowe; rozwój życia umysłowego; zasób wiedzy; klasa ludzi wykształconych; przen., osoba rozumna, bystra, wykształcona.
Inteligient, łć., człowiek wykształcony; przen., rzekomy przedstawiciel inteligiencji, chcący uchodzić za inteligientnego.
Inteligientny, łć., rozumny, wykształcony, pojętny.
Intencja, łć., zamiar, chęć, zamysł wola, życzenie; na i-ę, aby... (modlić ś., odprawiać mszę) = w celu uproszenia Boga, aby...
Intencjonalizm, łć., zasada, że cel uświęca środki.
Intencjowany, łć., ożywiony intencją, mający chęć, zamiary, usposobiony.
Intendent, łć., główny nadzorca, zawiadowca, rządca.
Intendentura, łć., urząd zajmujący ś. administracją wojskową: dostarczaniem żywności, odzieży i t. d.; biuro intendenta.
Intensywność, Intenzywność, łć., siła, moc, natężenie, usilność, zwiększone działanie.
Intensywny, Intenzywny, łć., skupiony, wytężony; gospodarstwo i-e = prowadzone dużym nakładem.
Intentacja, łć., pokusa, pokuszenie.
Intentować, łć., wszcząć, rozpocząć (sprawę).
Intenzywny — p. Intensywny.
Intercedować, łć., pośredniczyć.
Intercelularny, łć., międzykomórkowy (w fizjologii).
Intercepcja, łć., przejęcie, zatamowanie w drodze.
Intercesja, łć., pośredniczenie, wstawiennictwo, protekcja, orędownictwo; przyjęcie zobowiązania, poręczenie.
Intercyza, łć., kontrakt, umowa przedślubna w sprawie majątkowej.
Interdykt, łć., zakaz przez papieża lub biskupa odprawiania nabożeństwa i udzielania sakramentów w danym kraju lub mieście; klątwa kościelna.
Interes, łć., sprawa; omówienie sprawy; załatwienie sprawunku; spekulacja; korzyść, zysk; przyczyna, podbudzająca do wzięcia udziału w czym; rzecz, obchodząca kogo (to nie twój i.); zakład handlowy lub przemysłowy, przedsiębiorstwo; powab, właściwość zaciekawiająca, budząca zajęcie; załatwienie potrzeby naturalnej; głupi i. = zła sprawa; to nie i.! = to nie przedstawia korzyści; i-y albo i-a = stan majątkowy; być w i-ach = być w kłopotach pieniężnych, mieć długi; polityka i-u = jednostronne poszukiwanie korzyści, bez względu na dobro ogółu.
Interesant, fr., mający jaki interes do kogo; uczestniczący w przedsiębiorstwie, klijent; mający pretensję do pozostałości po kim.
Interesik, fr., zdr. od Interes; mały interes, mała sprawa do kogo.
Interesować, fr., obchodzić, zajmować, wzbudzać zajęcie, ciekawość, zaciekawiać; i. ś. zajmować ś. czym; wchodzić w co, wdawać ś.
Interesowany, łć., ten, którego co bliżej obchodzi.
Interesowny, łć., szukający zysku, chciwy.
Interesujący, łć., zajmujący, zaciekawiający.
Interferencja, łć., przecinanie się fal (światła, głosu, wody).
Interferować, fr., spotykać się, przecinać ś. (o falach, promieniach światła).
Interglacjalny, łć, w gieol. dotyczący okresów cieplejszych, które występowały między okresami lodowemi.
Interjekcja, łć., wykrzyknik.
Interkalacja, łć., wsuwanie wyrazów, przez piszącego opuszczonych; wsuwanie wyrazów i myśli własnych między wyrazy napisane przez właściwego autora.
Interkalarje, łć., dochody z probostwa wakującego.
Interkolumnja, łć., w budown., odstęp między kolumnami.
Interlinearny, łć., między wierszami pisany; tłómaczenie i-e = zamieszczone pod każdym wierszem.
Interlinja, łć., w drukar. metalowa przedziałka, służąca do rozsadzania wierszy; przedział między wierszami.
Interlinjować, łć., wstawiać interlinjo między wiersze.
Interlokucja, łć., rozmowa z kim.
Interlokutor, łć., osoba rozmawiająca z kim, rozmówca.
Interludjum, łć., w muz. przegrywka.
Interludy, łć., trywjalne utwory sceniczne z życia ludowego.
Intermedjum, łć., czas pomiędzy dwoma terminami; ucieszny ustęp, scena komiczna, któremi przeplatano djalogi pobożne w widowiskach polskich XVII wieku; intermezzo.
Intermezzo, Intermezo, łć., krótki utwór dramatyczny, małe komiczne operetki lub farsy, dawane pomiędzy aktami większych sztuk; krótki ustęp muzyczny w środku większego dzieła lub opery; drobne zdarzenie, zaszłe między wypadkami ważnemi.
Intermisja, łć., przerwa.
Intermistyczny, łć., tymczasowy, prowizoryczny.
Intern, Internista, łć., uczeń, mieszkający w zakładzie naukowym; student medyczny, mieszkający w szpitalu, w klinice i doglądający chorych.
Internacjonalizm, łć., międzynarodowość, jej cecha, zasady.
Internacjonalny, łć., międzynarodowy.
Internacjonał łć., czerwony, związek internacjonalny, międzynarodówka, związek międzynarodowy socjalistyczny robotników; i. czarny, iron. duchowieństwo katolickie wszystkich krajów; i. złoty, iron. bogacze wszystkich krajów, jako solidarnie występujący przeciw socjalizmowi.
Internat, łć., zakład naukowy, w którym wychowańcy stale mieszkają.
Internista, łć., lekarz specjalista od chorób wewnętrznych.
Internować, łć., wyznaczyć komu ograniczone miejsce pobytu wewnątrz kraju; osiedlać w jakim miejscu za karę.
Internuncjusz, łć., zastępca nuncjusza, poseł papieski przy mniejszych dworach monarszych.
Interpelacja, łć., w zgromadzeniach parlamentarnych: zapytanie, zwrócone przez posła do przedstawiciela rządu w sprawie, dotyczącej polityki wewnętrznej lub zewnętrznej.
Interpelant, łć., wnoszący zapytanie do rządu w jakiej sprawie.
Interpelować, łć., wnosić zapytanie, wzywać do objaśnienia.
Interpelowany, łć., osoba, do której wniesiono zapytanie o jaką sprawę.
Interpolacja, łć., fałszowanie tekstu przez wtrącenie wyrazów lub zdań, nie istniejących w oryginale; w mat. wsunięcie nowych wyrazów między wyrazy danego szeregu, dokonane podług zasad matematycznych.
Interpolować, łć., wstawiać wyrazy a. zdania w tekst cudzy.
Interponować, łć., pośredniczyć, wstawiać się za kim, wnosić instancję.
Interpozycja, łć., wstawienie ś., wdanie się, orędownictwo, pośrednictwo.
Interpretacja, łć., wyjaśnienie, wykład, wyłożenie, wytłumaczenie; wykonanie roli na scenie.
Interpretator, łć., wyjaśniający, tłumaczący, wykładający; wykonawca.
Interpretować, łć., objaśniać, wykładać, tłomaczyć; wykonywać rolę na scenie, oddawać ją należycie.
Interpunkcja, łć., gram, przecinkowanie, przestankowanie, nauka o stawianiu znaków przestankowych.
Interregnum, łć., ndm. bezkrólewie.
Interreks, łć., sprawiający władzę najwyższą w czasie bezkrólewia; prymas w dawnej Polsce.
Interrogacja, łć., zapytanie, badanie śledcze.
Interrogatorje, łć., pytania, spisane podczas śledztwa sądowego i potem zadawane świadkom.
Interrupcja, łć., przeszkoda, przerwanie.
Interwał, Interwal, łć., odstęp, przestanek, przerwa, pauza, przedział. w muz. odległość między tonami.
Interwencja, łć., wmieszanie ś., wdanie ś. w cudzą sprawę, pośredniczenie; i. zbrojna = wdanie się obcej siły zbrojnej między dwie strony wojujące.
Interwenjent, łć., pośredniczący; mieszający się między strony spór wiodące w celu pogodzenia.
Interwenjować, łć., wdawać się, pośredniczyć.
Interwertować, łć., przewrócić, zmienić, usunąć; fałszować przez przestawienie (ustępów pisma).
Interwjew, ang., widzenie się, wywiad, rozmowa korespondentów a. sprawozdawców gazet z osobami znakomitemi w celu uzyskania wyjaśnienia w sprawie, obchodzącej ogół.
Interwjewer, ang., ten, co przeprowadza z kim interwjew; wywiadowca.
Interwjewować, ang., wywiadywać się od osób wpływowych o wyjaśnienie w sprawach ważnych w celu zawiadomienia ogółu.
Interymalny, Intermistyczny, łć., tymczasowy, prowizoryczny.
Intestat, łć., nieboszczyk, który nie pozostawił ważnego testamentu, choć pozostawił majątek.
Intoksykacja, łć., zatrucie, zakażenie krwi.
Intolerancja, łć., prześladowanie innego wyznania, nieznoszenie innych przekonań, nietolerancja.
Intonacja, łć., rozpoczęcie śpiewu, motyw, zaczęcie śpiewu; stopień czystości śpiewu, wzięcie właściwego tonu.
Intonować, łć., rozpocząć śpiew, poddać głos właściwy.
Intrada, łć., krótki wstęp do utworu muzycznego, przegrywka, fanfara na trąbkach.
Intramolekularny, łć., międzycząsteczkowy.
Intrata, wł., czysty dochód, przychód, zysk.
Intratny, wł., przynoszący znaczny dochód, korzystny.
Introdukcja, łć., wstępna część jakiego utworu muzycznego albo poetyckiego; wprowadzenie, udzielenie godności duchownej przez władzę świecką; inwestytura.
Introdukować ś., łć., mieszać ś. do czego, wtrącać się.
Introduktor, łć., wprowadzający, i przewodnik orszaku.
Introit, łć., wejście, wstęp; początek Mszy: antyfona na początku Mszy św.
Introligator, łć., oprawiacz książek (forma ż. Introligatorka).
Introligatornia, łć., pracownia introligatora.
Intromisja, łć., wprowadzenie sądowe w posiadanie: wnikanie.
Intromitować się, łć., wchodzić w posiadanie.
Intronizacja, łć., wyniesienie na tron, uroczyste wprowadzenie na urzędowanie (np. papieża, biskupa).
Introspekcja, łć., spostrzeganie wewnętrzne, zmysł wewnętrzny, samoobserwacja.
Intruz, łć., wdzierca, natręt, gość nieproszony; taki, który niewłaściwie dostał się na urząd.
Intryga, fr., chytry podstęp, knowanie, podejście, zawikłanie; w sztuce: węzeł dramatyczny, zawikłanie sytuacji.
Intrygant, fr., robiący intrygi, działający skrycie i podstępnie (forma ż. Intrygantka).
Intrygować, fr., robić intrygi; dać do myślenia, wprawiać w kłopot; zaciekawiać.
Intuicja, łć., wglądanie wewnątrz siebie; wewnętrzne widzenie, wgląd; ocena z własnego natchnienia; w fil., ujęcie w formę przestrzeni i czasu; bezpośrednie poznanie przez wewnętrzne poczucie, bez rozumowania; przeczucie, odgadnięcie prawdy; twórczość z natchnienia, bezpośrednia kontemplacja Boga i tajemnic; wynik intuicji, intuit.
Intuicjonizm, Intuitywizm, łć., w fil., twierdzenie, że prawdziwe poznanie osiąga się przez intuicję, podnoszący w dziełach sztuki znaczenie natchnienia.
Intuicyjny, Intuitywny, przym. od Intuicja; z wewnętrznego poczucia, z własnego natchnienia.
Intuit, łć., wynik intuicji rozważanej jako czynność; intuicja.
Intususcepcja, łć., wnikanie (w fizjologji).
Intymacja, łć., obwieszczenie, polecenie piśmienne, zatrzymanie wykonania wyroku przez odwołanie się do wyższej instancji.
Intymat, łć., w praw., pismo doręczone, zawiadamiające.
Intymidacja, fr., pogróżka, nastraszenie.
Intymny, fr., poufny, sekretny, a zarazem poufały.
Intymować, łć., rozkazać, obwieścić; i. ś., zaskarbić sobie co.
Intytulacja, łć., zatytułowanie, tytuł, napis.
Inulina, łć., wodan węgla, ciało podobne do mączki, znajdujące ś. w korzeniach niektórych roślin.
Inwalid, łć., żołnierz niezdatny z powodu podeszłego wieku lub kalectwa do dalszej służby.
Inwalidować, fr., unieważniać.
Inwazja, łć., najazd, wtargnięcie, najście.
Inwazor, łć., najeźdźca, napastnik.
Inwekta, łć., towary importowane; cło od tych towarów.
Inwektywa, fr.,. zarzut obrażający, ubliżenie, obraza, obelga.
Inwencja, łć., pomysłowość, twórczość, wynalazczość; brak i-cji (w muz.) = ubóstwo tematów.
Inwentaryzacja, łć., sporządzanie inwentarza, spisywanie.
Inwentarz, łć., spis majątku ruchomego i nieruchomego; zwierzęta gospodarskie, bydło (i. żywy); przyjąć co z dobrodziejstwem i-rza = z zyskiem i stratą, z odpowiedzialnością za długi, stosownie do wartości spadku; spis ustaw sejmowych, spis praw danego kraju.
Inwentarzowy, Inwentarjalny, Inwentarski, łć., objęty inwentarzem, zapisany w inwentarzu.
Inwentor, łć., wynalazca.
Inwentować, łć., wpisywać do inwentarza; wynajdować.
Inwentura, łć., spisywanie inwentarza.
Inwersja, łć., zwrot w mowie; odstępstwo od zwykłego szyku w zdaniu, przekładnia.
Inwertyna, łć., ferment, sprawiający przemianę cukru trzcinowego na dekstrozę i lewulozę.
Inwestjować, łć., udzielać inwestytury.
Inwestycja, łć., użycie pieniędzy na cel produkcyjny, włożenie kapitału w przedsiębiorstwo; użycie pieniędzy publicznych na cele użyteczności publicznej; nakład.
Inwestygacja, łć., badanie, śledzenie, poszukiwanie, dochodzenie.
Inwestygować, śledzić.
Inwestytura, łć., uroczyste wprowadzenie w posiadanie majątku, lenna, godności; uznanie biskupa przez książąt świeckich do zarządu djecezją.
Inwidja, łć., nienawiść, zawiść.
Inwit, łć., pierwsze zadanie karty w grze.
Inwitacja, łć., zaproszenie.
Inwitować, zapraszać; zadawać pierwszą kartę po rozdaniu kart.
Inwokacja, łć., wezwanie, błaganie Boga.
Inwolucja, łć., rozwój wsteczny, zwrot do punktu wyjścia; porządek wyobrażeń odwrotny; powikłanie; i. życia = śmierć; przeciwieństwo: ewolucja.
Inwolwować, łć., wmieszać, wplątać.
Inżektor, fr., przyrząd do wstrzykiwania płynów w aparaty i maszyny (zwłaszcza kotła parowego); wtrzyskiwacz.
Inżynjer, Inżenjer, fr., technik zajmujący się zdejmowaniem planów, budową maszyn, dróg, mostów, twierdz i t. p.
Inżynjerja, Inżenjerja, Inżynjerstwo, Inżenjerstwo, nauka wykonywania robót inżynjerskich, sztuka inżynjerska budowania dróg, mostów, twierdz i t. p.; zbior., inżynjerowie; korpus wojskowy przeznaczony do budowy twierdz, i fortyfikacji.
Ipsylon, Igrek, gr., nazwa litery Y.
Irade, tur., rozkaz sułtana do wezyra, ogłoszony publicznie.
Iradjacja — p. Irradjacja.
Irańskie języki, języki szczepu indoeuropejskiego (staroperski, afgański, kurdzki, osetyński i in.).
Ircha, nm., skóra biała zamszowa, skóra owcza wyprawiona.
Iredenta, wł., związek polityczny we Włoszech, żądający połączenia z Włochami ościennych krajów, mających ludność włoską.
Iredentysta, wł., członek iredenty.
Ironiczny, grec., drwiący, szyderczy, uszczypliwy.
Ironizować, gr., używać ironji, przycinków, przymawiać, drwić.
Ironja, fr., drwiący, uszczypliwy sposób mówienia, szyderstwo; nagana, wyrażona w formie pochwały.
Irreligja, łć., brak religji, bezbożność.
Irreligijny, łć., niereligijny.
Irrezolucja, łć., niezdecydowanie, brak pewności.
Irrupcja, łć., napad, najście, wtargnięcie, włamanie się.
Iryd, gr., pierwiastek metaliczny z gromady platynowej.
Irydektomja, gr., operacja chirurgiczna wycięcia tęczówki.
Irydenta — p. Iredenta.
Irygacja, łć., sztuczne nawodnianie łąk.
Irys — p. Iris.
Irytacja, łć., rozdrażnienie, podrażnienie nerwów; drażliwość.
Irytować, łć., drażnić, rozdrażniać, jątrzyć; i. ś., wpadać w rozdrażnienie, w irytację, jątrzyć ś.
Iryzacja, łć., gra barw tęczowych w starych szybach okiennych, w bańce mydlanej, w masie perłowej, tkaninach jedwabnych i t. p.
Isagoga, Isagogika, gr., wstęp, wiadomości przygotowawcze do nauki obszerniejszej.
Ischjas, Iszjas, gr., scjatyka, newralgja nogi, cierpienie nerwu kulszowego.
Iskać, szukać we włosach robactwa.
Iskierka, zdr. od Iskra, mała iskra; przen., odrobina, krzta; w bot., roślina: aster zaleśny.
Iskrzący, lm. od Iskrzyć; błyszczący, migocący.
Iskrzenie, rzecz. od Iskrzyć; nagłe wzmaganie się i osłabienie jasności gwiazd, blask ich migocący i mieniący się barwnie; objaw zakłócenia w atmosferze; migotanie, własność niektórych minerałów posiadania wewnątrz błyszczących punkcików, wywołujących migotanie; i. ś., doznawanie wrażeń światła, nazewnątrz nie istniejącego, błyski, latanie iskier przed oczami.
Iskrzyć, Iskrzyć ś., iskry (z siebie) wyrzucać, błyszczeć, żarzyć się, świecić; (o winie) pienić się.
Iskrzyk, minerał z grupy lamprytów o różnym zabarwieniu — p. Piryt.
Iskrzysty, iskrzący się, pełen iskier, iskry rzucający, żarzysty.
Islam, arab., nazwa religji mahometańskiej.
Islamita, łć., wyznawca islamu, mahometanin.
Istka, w wyrażeniu: istka w istkę: tak samo, kubek w kubek.
Istnieć, Istnąć, być na świecie, żyć, mieć bytność, byt, być rzeczywiście, egzystować.
Istnienie, byt, znajdowanie się na świecie, egzystencja.
Istność, istnienie, byt, bytność, egzystencja: jestestwo, istota.
Istny, Isty, istotny, prawdziwy, rzetelny; czysty, wierutny (i. warjat).
Istoczyć, tworzyć, kształtować.
Istota, natura, przyrodzenie rzeczy, człowiek, stworzenie; I. najwyższa = Bóg; w fil., substancja, rzecz sama w sobie; grunt rzeczy, treść rzeczy, skład ustroju; w istocie, istotnie = w gruncie rzeczy, rzeczywiście; ciało istniejące; jestestwo, istność.
Istotka, osobistość młodociana.
Istotnie, przys., w istocie, prawdziwie; rzeczywiście, w samej rzeczy, w gruncie rzeczy, naprawdę.
Istotny, do istoty rzeczy należący; prawdziwy, rzeczywisty.
Isty — p. Istny.
Iścić, cz. ter. Iszczę, dok. ziścić, uiszczać, spełniać, dopełniać, dotrzymywać; i. się, dopełniać się, sprawdzać się, uskuteczniać się, urzeczywistniać się.
Iście, przys., istotnie, prawdziwie, doprawdy, rzeczywiście, w rzeczy samej, zaiste, pewnie, niewątpliwie.
Iściec, Istca, istotny, prawy właściciel; rzeczywisty wierzyciel, od którego coś istotnie pochodzi; pierwotny właściciel, poręczyciel, zastępca, świadek.
Iścizna, prawda istotna, rzeczywistość, rzetelność; własność prawna; gotówka, kapitał; istota.
Iść, dok., pójść (idzie, szedł, szła, szli): dążyć pieszo (nie jechać); stąpać, postępować, udawać ś., ciągnąć; i. gęsiego = jeden za drugim; i. przez co = przechodzić (i. przez most, przez rzekę); odejść, oddalić ś., zejść (idź mi z oczu); przen., i. w co = posuwać się, zapędzać się, postępować w czym (i. w lata = starzeć ś.); i. za czym = gonić, uganiać ś. za czym; trzymać ś. czego w postępowaniu; i. kolejno (idę porządkiem alfabetu); następować (idzie jedno za drugim, bierz, jak idzie = jak następuje jedno po drugim, bez wyboru); przen., i. za czym = wynikać, wywiązywać ś.; przen., i. za kim, za czym = wstępować w ślady czyje, naśladować kogo, zapatrywać ś. na kogo, stosować się do kogo a. do czego; przen., uderzać (wino do głowy idzie); i. na kogo = nacierać na kogo (i. na wroga); przen., schodzić, mijać, upływać, biec (idą lata); nadchodzić, przybliżać ś.; i. ku czemu = mieć ś. ku czemu, zanosić ś. na co (już idzie ku wiośnie), przen., jechać, mknąć, przeciągać, biec (pociąg szybko idzie); przen., chodzić, być w ruchu, być czynnym (zegar, fabryka, maszyna idzie) przen., wieść ś., powodzić ś., darzyć ś. (jak interes idzie? idzie jak z płatka); przen., mieć kierunek, wieść (droga ta idzie do Warszawy); przen., być w biegu, mieć kurs; i. w górę = podnosić ś. (cena idzie w górę); i. skąd = brać początek, pochodzić; płynąc, ciec (krew idzie z nosa, deszcz idzie = pada); liczyć ś., przypadać; i. za mąż = wychodzić za mąż, pójść za mąż; wstępować (i. do wojska); wziąć się do czego (i. w taniec); i. w co, na co = wchodzić w co, należeć do czego, mieścić się = świec idzie pięć na funt na jego karb to idzie = on za to odpowiada, do niego to należy, trwać, nieustawać (strzały szły gęste); i. na pałasze = bić ś.; i. w zawody=ubiegać ś.; i. na udry = kłócić się, nie ustępować; i. o zakład = założyć ś.; i. w niepamięć = zapomnieć; o co idzie? = o co jest spór?: idzie o mnie = mnie dotyczy.
Italiki, wł., rodzaj czcionek drukarskich.
Italja, łć., Włochy.
Item, łć., podobnież, również, także.
Itinerarjum, Itinerarjusz, łć., przewodnik w podróży, opis, dziennik podróży.
Izabelowy kolor, brunatno-żółty (konie i-e).
Izali, Izaliż, czy, czyż.
Izan, arab., wzywanie śpiewne na modlitwę u mahometan.
Izanomalne linje, linje, łączące miejsca o jednakowej anomalji cieplikowej.
Izba, pokój, komnata, stancja; i. czeladna; przen., zgromadzenie prawodawcze (w sejmie, parlamencie): i. poselska, i. senatorska; instytucja rządowa: i. sądownicza, i. skarbowa; i. obrachunkowa = sprawdzająca rachunki, instytucja, w której bankierzy regulują swoje wzajemne należności.
Izbica, kozioł z balów zbudowany do ochrony podstaw, jarzma lub filarów mostu od parcia lodów — p. Izba.
Izdebka, zdr. od Izba; mały pokoik.
Izdebna, pokojówka.
Izdebny, Izbowy, przym. od Izba.
Izoamplitudy, łć., linje jednakowych wahań temperatury w ciągu roku.
Izobata, gr., linja, łącząca na mapie punkty jednakowej głębokości wody.
Izochimena, gr., linja, łącząca miejscowości z jednakową temperaturą średnią zimową.
Izochromatyczny, gr., jednakowo zabarwiony.
Izochrona, Izochroniczna linja, gr., linja, łącząca te punkty lądu, z których w jednakowym czasie można dojechać do wybrzeża morskiego.
Izochroniczność, gr., równoczesność
Izochroniczny, gr., równoczesny, trwający jednakowy przeciąg czasu; i-e zjawiska = dokonywające się w jednakowych odstępach czasu, np. kołysanie się wahadła.
Izodynamiczna gr., linja, linja na mapach gieograficznych, łącząca miejsca na ziemi o jednakim natężeniu magnetyzmu ziems.
Izogieoterma, gr., powierzchnia, łącząca miejscowości o jednakowej temperaturze w głębi ziemi.
Izogon, gr., równokąt, równobok, wielokąt foremny o równych kątach i bokach.
Izogona a. Izogoniczna linja, linja na mapach, łącząca miejsca, na których igła magnesowa zbacza pod jednakowym kątem od południka ziemskiego; południki magnetyczne.
Izografja, gr., odtwarzanie pisma, starych druków, za pomocą odbitki tuszowej.
Izohipsa, gr., linja na mapie, łącząca miejsca z jednakowym wzniesieniem nad poziom morza.
Izohyeta, gr., linja na mapie, łącząca miejsca z jednakową ilością rocznych deszczów.
Izoklinalny, gr., o jednakowym pochyleniu (układ warstw ziemi).
Izokliniczna gr., linja, linja łącząca na mapie miejsca, w których igła magnesowa ma jednakowy kąt nachylenia.
Izolacja, łć., odosobnienie; ochranianie ciał naelektryzowanych aby nie miały styczności elektrycznej z ziemią.
Izolować, łć., odosobniać, odłączać, oddzielać.
Izomerja, gr., jednoskładność ciał, związków.
Izomery, Izomeryczne ciała, gr., mające jednakowy skład chemiczny, a odmienne własności, zależne od budowy cząsteczkowej.
Izometryczny, gr., równomierny, o jednakowych wymiarach.
Izomorficzny, gr., równopostaciowy, i-ne ciała = mające różny skład chemiczny, a jednakowe formy kryształów.
Izomorfizm, gr., równokształtność, równopostaciowość (ciał).
Izonefa, gr., linja na mapie, łącząca miejsca o jednakowym zachmurzeniu.
Izonomja, gr., równość w obliczu prawa.
Izopek, gr., wino izopowe.
Izoperymetryczny, gr., równoobwodowy.
Izorachja, gr., linja na mapach, łącząca miejsca, mające o tej samej porze przypływ morza.
Izostatyczny, gr., będący w równowadze hidrostatycznej z powodu równości ciśnień.
Izotera, gr., linja na mapie, łącząca punkty ziemi o jednakowej średniej temperaturze letniej.
Izoterma, Izotermiczna linja, gr., linja łącząca na mapie miejsca, mające przeciętną jednakową temperaturę normalną.
Izotropiczny, gr., jednorodny.
Izotropijne gr., ciała, mające jednakowe własności we wszystkich kierunkach co do sprężystości, rozchodzenia się drgań.
Iż, spój., że, jakoby.
Iżali, Iżaliż, przys., ażali, czy.
Iżby, spój., żeby, aby.
