[23]HEZYODA
ROBOTY I DNIE.
Tłumaczył
KAZIMIERZ KASZEWSKI.
Zstąpcie Muzy śpiewacze z Pijeryjskiej[1] góry,
Zanućcie pieśń Zewsowi przedwiecznemu, który
Ludzi sławnemi czyni lub pospolitemi,
Że przezeń o nich mówią lub milczą na ziemi.
5
Snadno on darzy mocą i mocnego zwala,
Snadno blaski zamracza i mroki rozpala,
Krzywi proste i dumne a prostuje krzywe;
Mieszka w obłokach, w przestwór śle gromy straszliwe.
Spójrz tu, wysłuchaj prośby i mej dobrej sprawie
10
Daj zwrot prawy: ja prawdę Persesowi jawię.
Nie jedna tylko Erys[2] po świecie się słania:
Jest ich dwie, z których jednej mądry człek przygania,
Drugą chwali, bo umysł bogiń tych dwojaki.
Jedna złe swary ściąga na wojenne szlaki,
15
Okropna tak, że ludzie, zmuszeni jedynie
Nakazem niebian, czczą tę dręczącą boginię.
Drugą, starszą, zrodziła ciemna Noc; atoli
Przeniósł ją Zews wyniosły, co mieszka w eterze,
W głąb ziemi, i ta ludzkiej przyjazna jest doli,
20
Od niej zachętę słaby człek do pracy bierze:
Kto widzi czyjeś dobro, które praca krzepi,
Sam wnet orze i sadzi, urządza najlepiej
Dom i dwór, ano sąsiad prześciga sąsiada
[24]
W chęci zysku; ta Erys jest śmiertelnym rada.
25
Czy to ganciarz, czy murarz, czy żebrak przy drodze,
Czy pieśniarze, zazdroszczą wzajem sobie srodze.
Ty, Persesie, wbij sobie w myśl to: — niechaj ciebie
Zła Erys nie odciąga od pracy na glebie;
Rzuć próżniacze podsłuchy na rynku, nie prowadź
30
Sporów; mało ma czasu swarzyć się, prawować,
Komu roczny zbiór w domu nie starczy na życie,
Chociaż dary Demetry[3] ziemia śle obficie.
Kto syt, temu snadniejszy jest zatarg i zwada
O mienie cudze; ale tobie nie wypada
35
Zwać mnie przed sąd powtórnie: niech rozstrzygnie spory
Prawo, co z Zewsa rodem, — tam najlepsze wzory.
Tyś mnie przy dziale schedy ograbił niemało,
Czcząc sędzie, datkożerce, którym się wydało,
Że sąd ich prawy. Głupi! snadź nie znali słowa,
40
Iż często od całości większą jest połowa,
A skarbem dla nas malwa i cebula[4].
Bogi
Przed wzrokiem ludzkim kryją snadź zarobku drogi.
Możesz przez dzień zarobić tak, że wyśmienicie
Na rok, choć w próżnowaniu, starczy ci na życie:
45
Więc jarzmo nad kominem zwiesisz, bo już ciebie
Nie obchodzi trud wołów i mułów na glebie.
Lecz Zews, że go Prometej chytry wywiódł w pole[5],
Ukrył przed nami środki pożywienia z roli,
I inną jeszcze ludziom wymyślił niedolę:
50
Ukrył ogień. Wtem dzielny syn Japeta gwoli
Ludziom skradł go Zewsowi radnemu i ony
Schował przed Błyskawicznym w trzcinie wydrążonej.
Wtedy chmurny Zews z gniewem rzekł doń temi słowy:
— „Synu Japeta, wszystkim doradzać gotowy,
55
Ciesz się, żeś wykradł ogień, a jam podrwił głową;
Tobie i ludziom za to ślę ja klęskę nową,
Klęskę, na którą serca całej ludzkiej rzeszy
Wzgorą radością, każdy z uściskiem pospieszy“.
Rzekł, i rozśmiał się ojczyc boży i człowieczy.
60
Zawołał wnet, by Hefest zabrał się do rzeczy,
[25]
Połączył ziemię z wodą a głos ludzki z siłą,
Tak, by do bogiń dzieło to podobnem było:
Urocza postać dziewy. Rzekł Atenie boskiej,
By na krosnach uczyła ją pięknej roboty,
65
Na głowę jej rozkazał zlać Cyprydy złotej
Wdzięk, bolesną tęsknotę i palące troski.
Z jego rozkazu psi zmysł i przewrotność serca
Wszczepić miał strażnik Hermes, Argosa morderca.
Tak wyrzekł pan, a inni spełnili dorazu.odrazu.
70
Słynny Hefest ulepił wraz z gliny, uroczej
Postać dziewicy, według Kronidy rozkazu;
Pas, strój, dała Atena, co ma modre oczy;
Charyty i potężna Pejto w złote szaty
Przyoblekły jej ciało: kłąb cudnych warkoczy
75
Godziny wiosennemi uwieńczyły kwiaty.
Cała jej gotowalnia, to Ateny trudy.
Lecz strażnik, Argobójca, kłam, słowa obłudy,
Włożył w jej serce, oraz przewrotną myśl w głowę,
Jak pragnął Zews piorunny. Hermes dał jej mowę,
80
Ów herold bogów, nadał też Pandory miano,
Jako przez wszystek Olimp jest obdarowaną
Czemkolwiek, a na ludzi chlebojednych szkodę.
Gdy skończono bezecną, złowrogą urodę,
Na rozkaz ojca chyży wraz Hermes wyrusza,
85
Wiodąc ją jako dar do Epimeteusza.
Prometej mu przyjmować darów Zewsa ściśle
Zabronił — a nuż ludziom jakie licho przyśle!
Ale brat nie uważał i przyjął, a wtedy
Poznał dopiero, jakiej tem nawarzył biedy.
90
Przedtem ludzkie plemiona żyły na tej ziemi
Nieugniatane zbytnim ciężarem, ni złemi
Troskami, próżne chorób, co śmierć wiodą wcześniej,
— Tem prędzej człek starzeje, im dręczon boleśniej —
Aż wiedźma ciężką z beczki zerwała pokrywę,
95
Wypuszczając na ludzi wszelkie złe możliwe,
A w niewzruszonym domu została z pomiędzy
Tych klęsk jedna Nadzieja: nie wyszła do góry,
Bo wiedźma ciężkie wieko spuściła czemprędzej,
[26]
Spełniając rozkaz Zewsa, co napędza chmury.
100
Odtąd złe tysiącami śród ludzi się plemi
Pełno go i na morzu, jak pełno na ziemi.
Klęski w dzień trapią, w nocy nie przestają zgoła,
Wracają dręczyć same, choć ich nikt nie woła,
I milczą, Zews im bowiem nie udzielił mowy.
105
Tak: nikt się nie wyłamie z pod woli Zewsowej.
Jeśli chcesz słuchać, jeszcze słówko ci dołożę,
Dobre i mądre; tylko zachowaj je w głowie:
— Z jednego są pnia rody człowiecze i boże.
Naprzód złoty ród ludzi mówiących bogowie[6]
110
Stworzyli, mieszkający na Olimpie. — Wtedy
Właśnie nad światem było panowanie Krona.
Ludzie ci, jako bogi, żyli tu bez biedy,
Bez trosk w sercu i zgryzot, starość ich skurczona
Nie nagabała, nogą władali i ręką,
115
Ucztowali wesoło; żyli zdrowiuteńko,
Jakby snem zdjęci, szczęsne opuszczali życie.
Ziemia im sama przez się żywności obficie
Dostarczała, na plony pracy swojej błogo
Spoglądali (bo było czem i wesprzeć kogo),
120
W stada zaopatrzeni, nieśmiertelnym mili.
A gdy ci ludzie złoci w ziemię się pokryli,
Zamienił ich na duchy potężny syn Krona;
Bawią na ziemi, i w nich śmiertelnych obrona,
Strzegą praw, od występków wszelkich chronią sami,
125
Chodzą po całej ziemi osłonięci mgłami,
Siejąc dobro: — królewskie w tem ich powołanie.
Potem ród srebrny gmachów Olimpu mieszczanie
Wytworzyli na ziemi, — lecz mniejszej budowy,
Niższy wzrostem i miarą siły umysłowej.
130
W domu troskliwej matki przez całe stulecie
Kwilił dzieciak i wyszedł też głupi jak dziecię.
Rósł jednakże, i młodość kwiatem wybujała,
Lecz żył krótko. Boleść on znalazł w nierozumie:
Jeden się na drugiego rzucał gwoli dumie,
[27]
135
Zuchwalstwu. Na bok przytem zeszła boża chwała,
I świętych na ołtarzach nie czcili objatą
Zwyczajem ludzi zbożnych. Rozgniewany za to
Kronida jął ich tępić, jako opieszałe
W tem, co stanowi władców Olimpijskich chwałę.
140
Gdy jednak ród ten srebrny zapadł się w głąb ziemi,
Szczęsnymi ich nazwali ludzie podziemnemi:
To drugorzędni; cześć im też nadal przyznano.
Trzeci mówiących ludzi, — miedziany mu miano, —
Ród stworzył Zews, do srebrnych niepodobny wcale:
145
Z pni jesionowych, szorstki, twardy, w dzikim szale
Aresa zatopiony. Ci ziarn nie jadali
Nigdy, okrutne serce ich było ze stali.
Nie zżyć się z nikim! Silni: z tęgiego ich ciała,
Od bar, oh! niesąsiedzka ręka wyrastała.
150
Miedziane mieli domy i zbroje miedziane,
W miedzi kuli: żelazo było im nieznane.
Ci, własną mocą parci, padli, okrutnicy
Bezsławni, do strasznego Hadesa dzielnicy:
Choć silni, — ręką czarnej śmierci przygnieceni,
155
Stracili widok jasnych tu słońca promieni.
Kiedy nareszcie ziemię pokryło to plemię,
Czwarty wprowadził ród na wielopłodną ziemię
Kronida, — prawszy, lepszy: to bohaterowie
Krwi boskiej; półbogami lud ich dzisiaj zowie:
160
To nasi na przestronnej ziemi poprzednicy.
Tych pochłonęła wojna i ciężkie pochody:
Jedni u siedmiobramnych Teb, w Kadma ziemicy,
Padli ścierając oręż o Edypa trzody;
Inni płynąc na statkach po morskiej topieli,
165
W obronie pięknowłosej Heleny zginęli.
Jednych tam śmierć porwała kres życiu znacząca,
Drugim zdala od ludzi Zews życie rozkoszy
Dał pełne i umieścił ich u ziemi końca,
Gdzie żadna troska w sercu spokoju nie płoszy,
170
W krainie Szczęścia nad pienistym Oceanem,
Zdala od bogów; Kronos jest nad nimi panem,
[Zwolniony z pęt przez bogów i ludzi rodzica.
[28]
Zews im udzielił wielkiej czci, chwałą zaszczyca,
I wyniósł ich jak żadne, w porównaniu z niemi,
Plemię z tych, które żyły na wszechpłodnej ziemi.]
172
Cni bohaterzy! trzykroć w roku owoc wszelki,
Jak miód słodki, od ziemi biorą żywicielki.
O! bodajem, ja nie żył śród piątego rodu,
175
A później się urodził lub umarł za młodu!
Bo to jest ród żelazny. W dzień ich trapią troski,
Dolegliwości, w nocy nękają złowieszcze
Strachy; ciężar cierpienia, to dla nich dar boski.
Lecz ze złem i dobrego coś łączy się jeszcze.
180
I ten ród ludzi mownych Zews zniszczy koleją,
Gdy mającym przyjść na świat skronie posiwieją.
Ojciec obcym synowi, syn ojca nie słucha,
Sąsiad nęka sąsiada, a druh zdradza druha,
Zawiścią przeciw bratu bratnie pała serce,
185
Wkrótce u młodszych starość będzie w poniewierce.
Swarzą się, kłócą z sobą, lżą słowo po słowie,
Bez litości, wbrew karom bożym: tym nie w głowie
Wynagrodzić rodzice za trud wychowania.
Pięść prawem: cudzych zagród nic burzyć nie wzbrania.
190
Nie ktoś wierny przysiędze, uczciwy i prawy
Doznaje czci, lecz łotr na wszystkie gotów sprawy
Bezecne. Pięść władczynią, wstyd zanika wszędzie;
I najlepszemu byle szalbierz szkodzić będzie
Fałszywemi wieściami, ba! i zaprzysięże.
195
Zazdrość się wciska między najuboższe męże,
Bezecna; nienawiścią goreje jej oko.
Więc Skromność, Sprawiedliwość, na Olimp wysoko,
Prześliczne ciała szaty okrywszy białemi,
Do grona Nieśmiertelnych z tej przestronnej ziemi
200
Wyruszają od ludzi: tym zaś z każdej strony
Zostaje ból, a żadnej od złego obrony.
Teraz bajka. — Choć mądrzy, niech rozważą króle!
Krasnego w ostrych szponach trzymając słowika,
Jastrząb w obłoczne kręgi wysoko pomyka:
[29]
205
Ptaszkowi, w krzywych szponach, jęk wydarły bóle.
Na to rzecze doń jastrząb, pewien swojej siły:
— „W mocyś jest silniejszego: poco krzyczeć, miły?
Choć wdzięcznie śpiewasz, ja cię, gdzie zechcę, podwiodę:
Zechcę, to zjem cię; zechcę, — puszczę na swobodę.
210
[Głupi, przeciw silnemu kto okoniem staje:
Nie zwycięży, i biedy a wstydu się naje]“.
Tak mówił chyży jastrząb o skrzydle szerokiem.
Ty, Persesie, za prawem idź, a nie za siłą.
Gwałt nęka małych, lecz i dużemu nie miło,
215
A jeśli nie zaślepion, stęka on pod tłokiem
Przemocy. Wolę drogę wiodącą do prawa,
Gdyż u kresu przed gwałtem zawsze prawo stawa:
Szkodę pozna i taki, co ma zmysł nietęgi,
Bo za sąd krzywy srodze mści się bóg Przysięgi.
220
Gdy kto tknie Prawość, ona ze skargą niebawem
Odchodzi od sprzedajnych, którzy kręcą prawem;
Spowita mgłą, nad grodem i nad ludem kwili,
Gotując zgubę ludziom, co ją wypędzili,
Nie równomiernie prawo stosując śród miasta.
225
Ale gdzie prawo równe dla swoich i gości,
Gdzie nikt nie myśli zstąpić z dróg sprawiedliwości,
Tam lud bujnie rozkwita, gród wspaniale wzrasta.
Spokój: łatwiej wychowa dzieci gród spokojny,
A Zews dalekogrzmiący nie zsyła mu wojny.
230
I głód nie trapi takich, co szanują prawo,
Ni obłęd; każdy swoją zajmuje się sprawą
Swobodnie. Takim ziemia wydaje plon pełny,
Dęby rodzą na górach żołędź, u połowy
Pni pszczoły, owce jęczą pod ciężarem wełny,
235
Ojcom podobne dzieci rodzą białogłowy.
Nie siadają na okręt ci ludzie szczęśliwi:
Płododajna ich ziemia dostatecznie żywi.
Lecz kto czynów bezecnych, okrutnych dokona,
Tego dosięże karą piorunny syn Krona.
240
Nieraz cały gród cierpi za to, że jedyny
Łotr nagrzeszył, puszczając się na zdrożne czyny.
Tam Zews z pod niebios gniew swój okropnemi znaczy
[30]
Klęskami: głodem, morem; kwiat ludności ginie,
Żony nie rodzą, dom się zamienia w pustynię
245
Z woli Olimpijskiego władcy: lub inaczej,
Tępi on dzielne wojsko, to znów twierdze wali,
Zabiera im okręty z łona morkiej fali.
Baczność, króle! Rozpatrzcie i wy sądy swoje,
Gdyż przy śmiertelnych, bawią nieśmiertelnych roje
250
I patrzą, kto niepomny pewnej kary bożej,
Z krzywdą ludzką, dla własnej korzyści sąd zdroży.
Toż trzydzieści tysięcy z ducha Zewsowego
Bawi na ziemi stróżów, obrońców człowieka,
Co czuwają nad prawem, od złych czynów strzegą,
255
Chodzą po różnych drogach, a mgła ich obleka.
Prawość, córa Zewsowa, to czysta dziewica;
Czci ją też cały Olimp i nią się zachwyca.
Niech ją kto tylko dotknie boleśnie, wraz ona
Wybiega i uskarża się przed synem Krona
260
Na płochy umysł ludzki: w pokucie głębokiej
Lud płaci za złość królów, których myśl nieprawa
Łamiąc prawo, wyroki fałszywe wydawa.
Baczność więc, króle! Słuszne dawajcie wyroki;
Datkobierco, zaprzestań krzywych sądów zgoła!
265
Kto źle czyni, najgorsze złe na siebie zwoła,
Dla doradcy najgorszą jest jego zła rada.
Oko Zewsowe wszystko i widzi i bada,
A gdy zechce, to spojrzy i na nas nareszcie,
Zobaczy sprawiedliwość, rządzącą w tem mieście.
270
Z tą ja nie życzę sobie stykać się zbyt blisko,
Ani memu synowi; to urągowisko:
Tu jeno niegodziwców prawo ma na pieczy.
Lecz Zews gromowy, tuszę, zmieni ten stan rzeczy.
Ty zaś, Persesie, zapisz to w sercu i głowie:
275
Porzuć gwałty, polegaj na Prawości słowie.
Przepis bowiem Kronidy dla ziemi jest taki:
I ryby, i zwierzęta, i pierzaste ptaki
Niech się żrą: śród nich prawo gwałtu nie odeprze.
Ale ludziom dał prawa, i to co najlepsze;
280
A kto przejmie się niemi i chętnie wykona,
[31]
Temu pobłogosławi piorunny syn Krona.
Lecz kto wołań na świadka, zaprzysięże zdradnie,
Ten zelży Sprawiedliwość i sam zejdzie w nędzę;
W proch i wniwecz ród jego w przyszłości popadnie;
285
Gdy urośnie w potęgę wiernego przysiędze.
Nierozumny Persesie, słuchaj dobrej rady!
Spojrzyj! wszędzie natrafisz na złego gromady
Bez trudu; droga gładka, tuż przy własnym domu:
Gdy do cnoty dostąpić bez potu nikomu
290
Nie dały bogi; droga długa i chropawa,
W dół, w górę. Lecz gdy człowiek już u szczytu stawa,
Lżej mu idzie, co ciężkiem było w pierwszej dobie.
Najlepszy ten, co wszystko obmyśli sam sobie,
Zważy następstwa, koniec dobry ma na względzie;
295
I ten niezły, co dobrych rady słuchać będzie:
Lecz kto i sam nie myśli, i nauk drugiego
Nie przyjmuje do serca, to człek do niczego.
Ty słuchaj mojej rady, i pracuj, Persesie!
To Głód cię znienawidzi, polubi wstydliwa,
300
Uwieńczona Demetra, i gdy przyjdą żniwa,
Do stodół twoich zboża obficie naniesie.
Głód temu towarzyszem, kto pracy unika.
Bogi, ludzie, nie cierpią próżniaka, nędznika,
Podobnego do trutniów, tej hordy próżniaczej,
305
Która obca trudowi, pracą pszczół się raczy.
Imaj się tedy trudu, skrzętny i wesoły,
A on ci plonem rocznym wypełni stodoły.
Przez pracę nam się, ludziom, majątek dostanie,
Trzód obfitość; przez pracę ty się staniesz miły
310
Ludziom i bóstwom, co bezczynność potępiły:
Bo nie praca jest hańbą, — hańbą próżnowanie.
Pracuj, a wkrótce próżniak tobie pozazdrości,
Bogatemu; bogactwo zaś daje godności.
Dawniej, gdyś był rozsądny, lubiłeś pracować:
315
I teraz od dóbr cudzych ty umysł odprowadź
Do pracy; zwiększysz mienie: oto rada szczera.
Srom do zdobyczy mienia ludzi nie podpędza,
Za sromem raz dobrobyt idzie, to znów nędza,
[32]
Srom, to pomaga ludziom, to znów ich obdziera.
320
Skarbów nie grabić! Mieć je od boga, to miło.
Lecz kto chwyta dostatek samą ręki siłą
Lub sprawnością języka, jak się często zdarza;
Kto ludzką przebiegłością majątek wytwarza,
Tak, że wstyd przed bezwstydem ustępuje z pola,
325
Takiego łatwo bogi przyciemnią i rola
Sczeznie mu, a pomyślność niebawem się zszarza.
Podobnież, kto ukrzywdzi przychodnia, nędzarza,
Kto z żądzy w rodzonego wejdzie brata leże
W porozumieniu z żoną, i cześć mu odbierze;
330
Z niecną myślą kto mienia sierotom zazdrości;
Kto siwego rodzica, na smutnym starości
Progu, rozdrażnion zelży niegodnemi słowy; —
Przeciw tym całym gniewem buchnie. Zews gromowy,
I za czyny nieprawe ukarze surowo.
335
Bądźże zdala od tego ty, niemądra głowo!
W miarę mienia, masz bogom sprawiać objat dosyć
Czystą duszą i ciałem, tłuste udźce znosić;
Potem zlejesz, okadzisz: szukaj pojednania
Idąc spać, kiedy święte światło twarz swą skłania
340
Ku ziemi; proś, łaskawem aby było na cię,
Byś ty kupował cudze, nikt twojego, bracie!
Na ucztę zaproś druha (nigdy w życiu wroga),
Tego zwłaszcza, do kogo najbliższa ci droga.
Niech się we wsi przygoda zdarzy nieszczęśliwa,
345
Sąsiad, niby pobratym, jak stoi, przybywa.
Dobry sąsiad, — skarb istny: złą tylko jest zwada.
Wiele zyskał, kto zyskał dobrego sąsiada.
Dobry sąsiad, — to wół twój nie będzie rozbity.
Ty żądaj od sąsiada miary należytej,
350
Lecz sam odmierzaj równo jeśli można, suciej,
A to ci się, gdy zajdzie potrzeba, powróci.
Złego zysku unikaj: zły zysk nie wzbogaca,
Druhowi druh, odstępuj, gdy kto się odwraca.
Nie daj, gdy ci nie dają; dadzą? daj w podziękę:
355
Zwykle daje się dawcy, niedawcy nic w rękę.
Dobrym jest dar, złą grabież; ta sprowadza zgubę.
[33]
Szczodry, gdy dobrowolnie daje, choć da wiele,
Wesołym jest i w sercu ma wrażenie lube;
Ale kto porwie gwałtem, temu nie wesele:
360
Choć zysk mały, kamieniem w sercu się zaściele.
Zyski małe do małych dołączaj, a skoro
Nie ustaniesz, niebawem i wielkie się zbiorą.
Kto do mienia dokłada, głód mu nie dobodzie.
Dobrze, gdy kto majątek cały w domu chowa;
365
Lepiej niż zewnątrz: łatwiej ulega tam szkodzie.
Miło czerpać z własnego, ale boli głowa,
Gdy potrzeba a niema: pomnij na te słowa.
Począwszy beczkę, nie spiesz do końca, w połowie
Szczędź, bo nie pora szczędzić, gdy dno się zapowie.
370
Zwiąż i druha umową: pewniejsza zapłata;
Z uśmiechem przywiedź świadki choćby i do brata,
Zbyteczna ufność nie mniej niż niewiara gubi.
Nie daj się wziąć kobiecie: ta strój tylko lubi;
Póki smaczny jej chleb twój, zęby do cię szczerzy.
375
Zaufał zbójnikowi, kto kobiecie wierzy.
Dosyć, gdy syn jedynak zrodzi się we dworze:
To rośnie i w dostatki i włości rodzina.
Niech umrze starym, znowu zostawiając syna.
Wprawdzie liczniejszą dziatwę Zews zbogacić może;
380
Lecz kłopot większy, mniejsza przy działach dziedzina.
Jeśli ku zbogaceniu myśl się twoja zwraca:
Ja ci dam jeden sposób: praca, praca, praca!
Kiedy wschodzą Plejady[7], Atlasowe plemię,
Bierz się do żniw, a skoro zachodzą, orz ziemię.
385
Czterdzieści dni i nocy kryją się we mroku,
Nie widzisz ich, aż znów się przy pochodzie roku
Ukażą, kiedy sierpy gotujem do żniwa.
Taki zwyczaj na równiach i nad morzem bywa,
W dolinach osłoniętych też przez drzew proporce,
390
Zdala od morza, gdzie na urodzajnej niwie
Sieje rolnik. Zrzuć odzież przy siejbie i orce,
Zrzuć przy kośbie, jeżeli pracę chcesz szczęśliwie
[34]
Ukończyć, by ci wszystko powzrastało w porze,
Abyś nie potrzebował żebrać w obcym dworze
395
Z niedostatku, a prośby twej nie wysłuchano.
Wszakżeś i do mnie teraz udawał się?... Ano
Nie dam, ani odmierzę. Pracuj, bracie miły!
Pracę bóstwa za dolę ludziom przeznaczyły.
Z żoną, dziećmi, po dworach, ze zgryzotą, w duchu,
400
Nie włócz się, bo sąsiedzi nie dadzą-ć posłuchu.
Raz i drugi dostaniesz, a zaskwierczysz jeszcze,
To próżne twe wołania i jęki złowieszcze,
Próżno zmarnujesz słowa. Zmień ten tryb, bo nędza
I głód, trapiący człeka, tem się nie odpędza.
405
Naprzód dom własny, sługa, przytem wół do pługa. 405.
(Obory niech pilnuje niezamężna sługa).
W domu sporządzaj każde potrzebne narzędzie,
Nie bierz innego, któreć wiecznie psuć się będzie,
A czas marnie upływa, zarobek upada.
410
Z dnia na dzień też robota niech się nie odkłada:
Leniwi, opieszali, nie napełnią zbożem
Swych stodół: pracę jedno pilnością pchnąć możem,
Lecz w nędzy się starzeje człowiek opieszały.
Gdy później złagodnieją ostre słońca strzały,
415
A Zews, potężny władca, deszcz spuści w jesieni,
I rzeźwiej zaczną ruszać się ludzie strudzeni,
(Bo krótko gwiazda Syrjos z góry ogniem siecze,
Sprowadzając niedole i śmierci człowiecze,
Nietylko w dzień, lecz w nocy najmocniej dogrzewa) —
420
Wtedy ruszaj z toporem po drzewo: już bąki
Nie trapią lasu, zrzuca on liście a płonki
Giną; to czas, pamiętaj, naciąć sobie drzewa. —
Trzy stopy moździerz, łokci trzy drąg niechaj mierzy[8],
Siedem stóp tnij na ośnik: będzie jak należy.
425
A choćbyś uciął ośm, to i na tłuki będzie.
Gdy koła na rąk dziesięć, dzwona tnij w trzy piędzie.
Krzywych drew w lesie mnóstwo; najdź, puść się na grabież
Po górze, po dolinie, i na nasad zabierz
Grab — twardy, więc do pługa użyć go najlepiej,
430
Kiedy go kowal silnie z lemieszem uczepi,
[35]
A klamrą zepnie z pługiem dyszel w sam raz długi.
Rób to w domu i sporządź odrazu dwa pługi,
Składany oraz prosty, — słuchaj dobrej rady —
Jak jeden się zepsowa, poddasz wołom drugi,
435
A wiąz i wawrzyn są odporne na owady.
Pług z dębu, z grabu nasad! Woły lat dziewięciu
Nabądź, to im nie zbraknie siły w przedsięwzięciu:
Pełnia młodości; żaden się w sprzęży nie będzie
Borykał z drugim, aby roztrzaskać narzędzie.
440
Roboty nie porzucą w polu nieskończonej.
Przy nich czterdziestoletni, tęgi wolarz. Trzeba
Dać mu poczwórny bochen, w osiem kęsów chleba:
Jedząc, prosto on skibę zaorze, na strony
Zerkać ku rówieśnikom nie będzie, wpatrzony
445
Jedno w robotę; lepszy tem on od młodzieży,
Iż nie rozprasza ziarna, sieje jak należy:
(Młodzież na rówieśniki lubi zwracać oko).
Bacz pilnie, kiedy bocian ozwie się wysoko,
Jak corocznie: wyrzuca on hasło w przestworze
450
Pługom i siejbie, przytem deszcze zapowiada.
Gospodarzowi, który nie ma wołów, biada.
Ty sutą wtedy paszę rozdzielaj w oborze.
Łatwo prosić: — Daj wołu i woza w potrzebie;
Łatwo odrzec: — Mam pracę dla wołów u siebie!
455
Niejednego do wozu gwałtem rwie się dusza:
Głupi! stokroć ważniejsze, co wozem porusza,
A czego mu nie starczy wprost przez zaniedbanie.
Kiedy wreszcie dla ludzi czas pługa nastanie,
Wstawaj żwawo do pracy zarówno jak sługi,
460
By suchą czy wilgotną wziąć glebę pod pługi
Wcześnie; pole zapełni się wraz, gdy pójdziesz z przodu.
Orz z wiosną, potem w lecie nie doznasz zawodu.
Siej na nowinie, póki gleba jeszcze świeża,
Nowina spędza czary i dzieci uśmierza.
465
Proś Zewsa podziemnego i Demetrę, żeby
Pomyślnie rósł i dojrzał święty płód jej gleby;
Proś, poczynając orać, kiedy koniec pługa
Trzymasz w ręku, a bodźcem szturchasz w grzbiet ciołaki
[36]
Rzemieniami ciągnące dyszel. Niech ci sługa
470
Idzie u nóg z grabiami, aby nękać ptaki
Zakrywaniem nasienia: gdyż porządku praca
Od śmiertelnych wymaga: bezład ją wywraca.
Gdy Zews da wynik zgodny z zachodami twemi,
To kłosy siłą własną ugną się ku ziemi,
475
A ty obmiataj z beczek swych sieci pajęcze,
Bo będziesz z nich dobywał miły zasób, — ręczę,
Który-ć starczy do wiosny; nie będziesz w potrzebie
Oglądać się na innych, prędzej ktoś na ciebie.
Lecz gdy w słońcu zimowem podejmiesz oranie,
480
Nie naglij kos, bo w rękę małoć się dostanie;
Zwiążesz to w zapylone snopki, pełen złości,
I w kosz do domu: nikt ci żniw nie pozazdrości.
Z burzliwym Zewsem bywa to tak, to inaczej,
— Umysł śmiertelnych trudno go sobie tłumaczy; —
485
Lecz przy spóźnionym pługu jedna zbawia sztuka:
Gdy w liściach dębu pierwsza kukułka zakuka,
I rozraduje ludzi na ziemskim przestworze,
Niech Zews w dniu trzecim spuści tu deszcz, a opady
Deszczowe wyrównają wolich racic ślady,
490
To opóźnienie pługa naprawić się może.
Weź to sobie do serca i pomnij te słowa,
Kiedy nadchodzi wiosna i pora deszczowa.
Do ogrzanej gospody chodź, lub do kowala[9],
Gdy zima już pracować w polu nie pozwala,
495
A nieleniwy w domu z robotą się chowa.
Strzeż się, by ci za skórę nie zaszedł mróz srogi;
Byś chudą ręką spuchłej nie pocierał nogi.
Próżniak, co na nadzieję czczą jedynie liczy:
On bez środków do życia, naje się goryczy.
500
Nadzieja nie używi ubogiego człeka,
W pogawędce czas tylko bez zysku ucieka.
Nauczaj ty parobki swoje w ciągu lata:
— Lato nie trwa rok cały; potrzebna wam chata. —
Chroń się miesiąca grudnia! Straszne dnie on wiedzie:
505
Bydło pada; nas, ludzi, trapią gołoledzie.
Kostniejem, gdy Boreasz pociągnie lodowy
[37]
Tam od Tracyi żywiącej konie, i przez głowy
Zaczepi morze, wzburzy, aż ziemia i bory
Drżą; wyniosłe on dęby i grube sokory
510
Zwala w górskie czeluście śród żywiącej ziemi,
Wpada tam i lasami trzęsie niezmiernemi.
Drżą i ogon pod siebie chowają zwierzęta,
Nie pomoże im skóra sierścią porośnięta,
Kudły na piersiach: wszystko mroźny wiatr odwinie,
515
Przebije skórę wołu: ta go nie odstrasza,
I długowłose kozy podwieje; jedynie
Baran roczniak, okryty wełną, Boreasza
Nie lęka się, a stary nabiera swobody.
Wiatr nie wedrze się również w ciało dziewy młodej.
520
Ta w domu pod opieką bawi macierzystą,
Zgoła jej obca dotąd złota Afrodyta:
Świeże ciało skąpawszy, oliwą złocistą
Namaszcza i spoczywa głęboko ukryta,
Zimą, gdy polip w smutnym zakącie podłogi,
525
W nieopalanym domu własne zżera nogi,
Bo mu nigdzie już żeru nie wskazuje słońce,
Zwrócone tam na ciemne i ludy i grody,
A szczupło oświetlając Helleńskie narody.
Rogate i bezrogie w lasach mieszkające
530
Zwierzęta mkną po kniei tłumnie, po dolinie,
Smutno kłapiąc zębami, a dążąc jedynie
Do znalezienia jakiej przed mrozem ochrony
W wydrążonej jaskini. Jak człowiek zgrzybiały
Głowę ma w dół zwieszoną a grzbiet pochylony,
535
Tak one idą, śnieżnej strzegąc się zawały.
I ty też, radzę, sporządź ochronę na ciało:
Miękki płaszcz a gzło ciepłe, by do stóp spadało:
Tkań niech będzie dostatnia, ubogą obręba.
Taką wdziej odzież, by-ć się włosy nie czochrały
540
I przy dreszczu na ciele nie stawały dęba.
Postaraj się na nogi o ciżmy skórzane,
Mocno szyte, a wewnątrz futrem wykładane.
Futerko z pierworodka, gdy zima się ruszy,
Rzemieniem spięte włóż na plecy: to ochrona
[38]
545
Od deszczu; czapka zasię porządnie zrobiona
Od wody zabezpieczy ci głowę i uszy.
Zimne dnie, gdy Boreasz zacznie poświst dziki;
Chłodny wiew ranka spada z gwiaździstego nieba
Na pola gospodarzy, wróżąc mnogość chleba;
550
Wodę niosą powietrzem wieczyste strumyki,
Siłą wiatrów wysoko nad ziemię wzniesione:
Wieczorem deszcz, lub wiatry pchną go w dalszą stronę,
Kiedy tracki Boreasz spłoszy gęste chmury.
Ubież go więc w robocie, i do domu w nogi,
555
By cię na górze obłok nie objął śród drogi,
Mocząc odzież i wodą zlewając do skóry:
Wymijaj go. Najcięższym z zimowych miesięcy
Jest właśnie ten; dla ludzi ciężki i dla trzody.
Przepołów też karm wołom, lecz ludziom daj więcej.
560
Szczęściem długa noc chroni w te deszcze i chłody.
Postępuj tak do końca spieszącego roku,
Wyrównywając noce ze dniami, aż w toku
Wszechmacierz ziemia znowu różne zniesie płody.
Gdy dni sześćdziesiąt biegu zimowego słońca[10]
565
Wypełni Zews, dopiero Niedźwiedzica lśniąca,
Opuszczając świętego Oceanu fale,
W zmroku zachodnim pierwsza zaświeci wspaniale,
Do niej ze skargą córka przybywa Pandjona,
Jaskółka: nową wiosnę zwiastuje nam ona.
570
Przed nią obcinaj wino, — nie ma lepszej rady.
Gdy ślimak domonosiec, nim wejdą Plejady,
Wpełznie pod krzak, ty przestań kopać w winogradzie,
Lecz ostrz sierpy i wypraw na zagon czeladzie.
Nie szukaj miejsc cienistych, nie prześpij jutrzenki
575
Podczas żniw, gdy na ciemno słońce barwi ciało.
Wstawaj wcześnie, przy zwózce nie żałuj też ręki,
By ci się w dom żywności najwięcej dostało.
Ranek, — to dokonana trzecia część roboty;
Ranek ułatwia drogę, ułatwia zajęcia;
580
Ranek gdy błyśnie, człowiek raźne czuje wzloty
I chyżej wkłada jarzmo na szyję zwierzęcia.
[39]
Kiedy oset zakwitnie a polne koniki,
W gąszczach drzew skryte, poczną gwarliwe okrzyki
Z pod skrzydeł, znoje lata w pełni się rozwiną,
585
Wtedy kozy najtłustsze, najsmaczniejsze wino;
Niewiasty najkochliwsze, nieskorzy mężowie:
Syrjos zbyt ich po nogach praży i po głowie,
Marszcząc skórę. Siądź w cieniu na wyłomie skały,
A miej wino Biblińskie i chleb wypieczony
590
Starannie, mleko od kóz, co karmić przestały,
Mięso z jałówki leśną trawą upasionej
I z koźlęcia: syt racz się w zagłębiu cienistem
Przysmakami, i winem popijaj perlistem.
Zwróć twarz tam, skąd Zefira powiewają chłody,
595
Ku tryskającym źródłom kryształowej wody;
Trzy razy popij wody a czwarty raz wina.
Gdy zaś na niebie Orjon zjawiać się poczyna,
Pędź czeladź, by młóciła Demetry dar błogi
Na okrągłem klepisku śród wietrznej rozłogi.
600
Pod miarę pakuj w beczki, a gdy wszystko zboże
Porządnie i bezpiecznie ustawisz w komorze,
Weź stróża bezdomnego, bezdzietną służącą:
Z dzieckiem na ręku praca nie idzie gorąco.
Miej psa o tęgich zębach, nie szczędź mu jedzenia,
605
By człek, co sypia we dnie, nie obrał cię z mienia.
Schowaj siano i plewy, abyś, gdy potrzeba,
Miał dla wołów i mułów. Praca dokonana....
Rozpuść bydło i służbie niech wytchną kolana...
Gdy Orjon, Syrjos, dojdą do połowy nieba,
610
Eos różowym palcem Arktura odsłoni,
Ty tnij i do domowej znieś wino ustroni.
Przez dziesięć dni i nocy trzymaj w słońcu grona,
Przez pięć pozostaw w cieniu; szóstego, Persesie,
Mieść w beczkach dar rozkoszny, który Bach nam niesie.
615
Gdy zaś na czele Plejad, Hjady blask Orjona
Przyćmią, pomyśl, że pora ująć w ręce pługi.
Tak oto się układa praca jak rok długi.
[40]
Znęci po niegościnnem morzu żeglowanie?...
Pomnij, że gdy Plejady wbrew mocy Orjona,
620
Rzucą się w wody morskiej przezrocze otchłanie
I zerwie się wszech wiatrów gonitwa szalona,
Ty łódź z ciemnego morza ściągnij na wybrzeże
I zajmij się na lądzie pracą: radzę-ć szczerze.
Ściągnij łódź i głazami opatrz ją dokoła,
625
Przez co się wilgnym wiatrom łatwiej oprzeć zdoła;
Otwórz czop, bo od deszczu zbutwieć ona może,
Wszelki przyrząd żeglarski zbierz i skryj we dworze,
— Z łodzi żagle porządnie rozłóż na powale,
A celny nad kominem maszt zawieś na ścianie
630
I wyczekuj, aż pora podróży nastanie.
Wtedy lotną łódź wypuść hen na morze, ale
Wypełnij ją ładunkiem, który-ć zysk przyniesie,
Jak to czynił mój ojciec, no, i twój, Persesie,
Gdy za zarobkiem puszczał się na morskie fale.
635
Raz on przez ciemne morze, po ciężkiej przeprawie,
Z Kimy, grodu Eolów, przybył tu na nawie,
Bo tam szczęścia nie zdobył ni bytu, jedynie
Z biedą się porał, jaką Zews na ludzi zsyła.
Siadł on pod Helikonem w ubogiej wiosczynie:
640
Askra, — zła w zimie, w lecie przykra, nigdy miła.
Cobądź czynisz, Persesie, czyń w stosownej porze,
Urządź wszystko, tembardziej gdy ruszasz na morze.
Chwal statek mały, lecz do ładunku bierz duży,
Bo większy do większego zysku ci posłuży,
645
Jeśli cię wiatr burzliwy na drodze nie złupi.
Skoro do handlu nagli cię twój umysł głupi,
To iżbyś z niedostatku nie zginął lub z głodu,
Ja ci wskażę granice morskiego pochodu,
Choć sam w żegludze nie mam doświadczenia wcale.
650
Nigdym wszersz morza statkiem nie przebył od rodu.
Raz mnie tylko z Ewbei unosiły fale
Do Aulis, gdzie Achaje, ciągnący pod Troję
Z świętej Hellady, wojska zgromadzili swoje
Dla przeczekania burzy, — z niewiasty pięknemi.
655
Tamtędy jam przepłynął do Chalcyjskiej ziemi
[41]
Dla igrzysk Amfidama. Nagrodę wspaniałą
Przeznaczyli synowie królewscy, a mnie się,
Zwycięzcy w pieśni, z uchem trójnoże dostało,
Które złożyłem Muzom w Helikońskim lesie,
660
Gdzie mnie, piewcę, raz pierwszy spotkało ich grono.
Stąd i Tarczowładnego znam myśli, Persesie,
Bo mnie Muzy uczyły snuć pieśń nieskończoną.
W pięćdziesiąt dni po zwrocie w drugą stronę słońca,
Gdy po znużeniach lato zbliża się do końca,
665
Czas śmiertelnym żeglować; statku ci w tej porze
Nie porozbija, ludzi nie pochłonie morze:
Chyba gdyby Pozejdon wstrząsający ziemię,
Lub król bogów, umyślnie rzucił zguby brzemię,
Bo o dobrem, czy o złem, ich wyrok stanowi.
670
Wtedy niebo jest jasne, nieburzliwe fale:
Więc ściągnij statek z brzegu, posłuszny wiatrowi,
I na wodę! a przybór opatrz doskonale.
Lecz wracaj jak najspieszniej w swe domowe ściany;
Nie czekaj winobrania, ani dżdżów jesieni,
675
Ni burzy, gdy Not groźnie zaświszczy w przestrzeni,
A z deszczem Zewsa do dna poruszy bałwany:
Jesienią byt na morzu nie jest pożądany.
Inaczej się żegluga przedstawia nam w wiośnie.
Gdy z nowym rokiem wrona zaznaczy na ziemi
680
Głębszy ślad stóp, a kwiecie na drzewach podrośnie
Śród drżących kiści, — ruszaj z falami morskiemi.
Ciężka to rzecz żegluga, i ja jej nie lubię,
Bo czyż mógłbym zachwalać, co dąży ku zgubie?
Lecz ludzie, choć z trudnością, przed klęską się strzegą.
685
W swem sercu nierozumnem nawykli do złego:
Biednych śmiertelnych dusza za zyskiem przepada.
Przykra śmierć śród fal morskich! Moja przeto rada,
Byś gorąco do serca wziął, co ci tu prawię:
Nie mieść wszego dobytku w wydrążonej nawie,
690
Większą część w domu zostaw, mniejszą daj wyprawie.
Źle na otwartem morzu zostać bez ratunku,
Jak źle zbytnio obciążyć wóz wagą ładunku;
[42]
Oś może pęknąć, wtedy i ładunek na nic:
Najlepiej trzymać miarę. Strzeż właściwych, granic.
695
W porę Wprowadź do domu żonę, gospodynię,
Gdy trzydziestka nadpływa lub mało przepłynie:
To czas najlepszy. Panna niech będzie skończoną
Cztery lata kobietą, w piątym roku żoną.
Weź ją sobie z pobliża; niechaj będzie młoda:
700
To do skromnego trybu łatwiej ci się poda.
Wybór twój niech nie sprawi sąsiadom złośliwej
Uciechy: dobra żona, męża skarb prawdziwy,
Lecz złem największem w świecie jest niedobra żona,
Żądna uciech, co męża, choćby był ze stali,
705
Wcześnie uczyni starcem i bez ognia spali.
Bądź z wielką czcią dla bogów nieśmiertelnych grona.
Z obcym się nie zażywaj jak z rodzonym bratem,
A jeśli to uczynisz, nie czerń go przed światem,
I nie kłam lekkomyślnie. A gdy kto zaocznie
710
Ciebie złem słowem albo czynem krzywdzić pocznie,
To mu odpłać w dwójnasób; lecz gdy zechce szczerze
Pojednać się i winę uzna w dobrej wierze,
Przyjmij, bo tylko człowiek zły wciąż zmienia druha:
Wygląd twój niech nie przeczy obrazowi ducha.
715
Źle jest zanadto gości lub wcale nie miewać;
Ze złymi się nie wdawaj, a z dobrymi nie wadź.
Nędzy, która nad życiem biednego się sroży,
Nie wyrzucaj mu nigdy: wszak to dopust boży,
Świetnym skarbem człowieka jest umiar języka:
720
Nieraz wielka go za to przyjemność spotyka.
Nie lżyj słowem, bo gorsze wraz usłyszysz słowo.
Nie droż się, gdy wzywają na ucztę zbiorową:
Koszt niewielki, przyjemność za to niesłychana.
Ręką niemytą wina nie rozlewaj zrana
725
Zewsowi ani innym bogom: z takiej ręki
Nie przyjmą objat; próżne twe modły i jęki.
( Wiersze od 727—737 opuszczone w przekładzie.) [11]
Gdy masz przejść w bród przez piękne fale wiecznej rzeki,
[43]
Módl się wprzód, umyj ręce i spójrz w prąd daleki;
740
Tym, co wchodzą do rzeki nie mocząc rąk, prości,
Bogowie odpłacają cierpieniem w przyszłości.
Gdy bogom uroczyste objaty się palą,
Nie obcinaj paznokci wyświeconą stalą.
Wśród pijących czystego nie wynoś też wina
745
Nad mięszane; w tem może być złego przyczyna.
Gdy dom postawisz, zważaj, by nieoczyszczony
Dach nie stał się siedliskiem krakającej wrony.
Do jadła, czy kąpieli, nie użyj naczynia
Bez opłukania przedtem: złego to przyczynia.
750
Na głazach niech nie siada nikt dwunastodniowy:
Spoczynek to niemiły, męskie strąca siły;
A z dwunastomiesięcznym skutek jednakowy.
Mężczyzna niech nie czyści się w łaźni niewieściej,
Bo z czasem może mu to przyczynić boleści.
755
Gdy płonące objaty spotkasz gdzie na drodze,
Nie żartuj z ich tajemnic; bóg skarze cię srodze.
760
Pilnie strzeż się na bliźnich mieść potwarzy brzemię;
Mały zachód, trud lekki popuścić jej wodze,
Lecz ciężko dźwigać, trudno ją zrzucić na ziemię:
Nigdy potwarz, jeżeli ją uprawia mnóstwo,
Nie ginie całkiem; to też w swym rodzaju bóstwo.
765
Stosuj się do dni Zewsa jak należy, czeladź
Przyuczaj też. W trzydziestym miesiąca wypada
Badać roboty w polu i żywność rozdzielać
W czasie, kiedy i sądy sprawia ludów rada.
O innych dniach miesiąca tak myśl Zewsa głosi:
770
Naprzód, czwarty i siódmy to dnie święte, przeto
Że Apolla o złotym mieczu w te dnie Leto
Wydała; gdy zaś ósmy z dziewiątym się wznosi
Miesiąc, równo sprzyjają sprawom ludzkim oba;
Jedenasty z dwunastym, gdy nadeszła doba
775
Strzyży owiec, zbóż sprzętu chroniących od biedy,
Pomyślne, nawet lepszy dwunasty, bo wtedy,
[44]
Gdy lato w pełni, pająk wysoko na ścianie
Snuje swe nici, mrówka buduje mieszkanie,
Zatem niech i niewiasta rozłoży kądziele.
780
W trzynastym strzeż się siejby, chociaż dzień ten wiele
Pomaga przy sadzeniu roślin. Ku ich zgubie
Zmierza szósty z pośrodka, który narodzinom
Chłopców przychylny, za to wrogi jest dziewczynom,
Jak przy ich urodzeniu, tak potem przy ślubie.
785
I początkowy szósty zły jest na dziewczęta,
Lecz dobry, gdy rznąć pora kozy i jagnięta,
Wyborny do stawiania ogrodzeń na stada;
Szczęśliwie rodzi chłopca, lecz ten zwykle gada
Szyderczo, kłamie, schlebia, lubi szept miłośny.
790
W ósmym miesiąca dobrze bić wieprze i bydło ryczące,[12]
Zasię w dwunastym wybornie muły cierpliwe zabijać.
W dniu dwudziestym wielkiego roku, miesiącu najdłuższym,
Człek przezorny spłodzi chłopca: ten będzie rozumnym.
Szczęsny dla chłopiąt dziesiąty, dla dziewczyn czwarty środkowy:
795
Wtedy też owce rogate, woły o nogach powolnych,
Psa o zębach zaciekłych i pracowite muliska
Pogłaszcz ręką przyjaźnie; a pamiętaj, powtarzam,
Nie zaniedbywać czwartego z góry i z dołu miesiąca,
W sercu byś nie miał zgryzoty, bo w dniu tym ludziom się szczęści.
800
Dobrze, jeżeli żonę pojmiesz w dniu czwartym miesiąca;
Ptaki wprzód jednak wybadaj, jakie do wróżby najlepsze.
Piąte dnie mijaj w miesiącu, bo ciężkie one i szpetne:
W piątym dniu, — mówią — Erynny[13] służyły przy narodzinach
Orka, syna Erydy, a postrach to wiarołomców.
805
W siódmym dniu średnim zrzucaj święte płody Demetry
Na okrągłe klepisko, a dobrze się wkoło oglądaj.
Niech też i cieśla w tym czasie bale do domów sposobi,
Razem i do okrętów, jakie przystoją żegludze;
Lecz uszkodzone okręty naprawiać trzeba w dniu czwartym.
810
Lepszym dla ludzi bywa dziewiąty ze środka miesiąca,
[45]
Jednak i początkowy dziewiąty szkody nie zrządza.
Dobrym jest on dla roślin, przy narodzinach pomyślnym
Czy to chłopców, czy dziewcząt, nigdy zniszczenia nie sprawia.
Mało kto zna korzyści dnia dziewiątego od końca,
815
Czy to by beczki poczynać czy też jarzmo na karki
Wołów i mułów albo też rączych rumaków nakładać,
Również, w ster opatrzone statki na morze ściemniałe
Z brzegu wypuszczać: niewielu dzień ten określa prawdziwie.
Beczki otwieraj w dniu czwartym: najbardziej szczęsnym jest czwarty
820
W części środkowej: niewielu zna jego dzielność pod wieczór,
Równie jak zrana; w południe mniej on przynosi korzyści.
Oto dnie, w których dobro ziemianom się iści;
Inne się chwieją, darząc nas dolą, niedolą.
Drudzy, nie znając prawdy, inne znów dnie wolą.
825
Dzień raz jest dla nas ojczym, raz ojciec łaskawy.
Błogosławiony, który zna te wszystkie rzeczy.
Pilnym jest w pracy, boskim nakazom nie przeczy,
Bada lot ptaków, w grzeszne nie wdając się sprawy.
|
Artykuł w Wikipedii
