Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (1836)
Dane tekstu | ||
Autor | ||
Tytuł | Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego | |
Data wyd. | 1836 | |
Druk | Bourgogne et Martinet | |
Miejsce wyd. | Poitiers | |
Źródło | skany na commons | |
Inne | Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI | |
| ||
Indeks stron |
TOWARZYSTWA
DEMOKRATYCZNEGO
POLSKIEGO.
Zbrodnia na Polsce dokonana przerwała tylko byt polityczny kraju, nie zniszczyła życia narodu. Nieustanne od czasu Konfederacji Barskiej o niepodległość usiłowania, potoki krwi po tylu świata stronach za nią przelane, obecne tułactwo nasze, sama nawet wściekła morderców Polski zaciętość i powszechne ludów spółczucie, nieomylne przynoszą świadectwo, że naród Polski żyje, że jest pewny przyszłości swojéj. Polska czuje w sobie niezgasłe siły, jéj wskrzeszenia żądają ludy, lękają się ciemięzcy: więc to co nosi na sobie tak wielkie powszechności znamie, fałszem bydź niemoże. Głos ludzkości był zawsze głosem Boga.
Wielkie posłannictwo Polski nie jest jeszcze dokonane.
Przed dziesięciu wiekami Polska zjednoczywszy liczne pokolenia, tożsamością rodu, potrzeb, języka i charakteru zbliżone, sama, lubo w szczupłym jednego stanu zakresie przechowała i rozwijała demokratyczną Sławian ideę, którą obca przemoc w innych tego plemienia szczepach zatarła i zniszczyła; sama zasłaniała cywilizacyą Europejską i odpierała piersiami swojemi cisnące się do Europy Tatarów, Turków i Moskalów tłumy. A gdy z jednéj strony usamowolniona na zachodzie myśl ludzka, wypowiedziała wojnę staremu porządkowi rzeczy, z drugiéj wzniosła się na północy nowa absolutyzmu potęga, usamowolnienie to wstrzymać usiłuiąca, Polska, odwieczna demokratycznych idei wyobrazicielka, przednia straż cywilizacji Europejskiéj, posłannictwu swemu wierna, pierwsza stoczyła walkę, i w walce téj poległa.
Z jéj upadkiem sześćdzisięcio-milionowa Sławian rodzina straciła jedynego reprezentanta, ludy najwierniejszégo sprzymierzeńca; absolutyzm na grobie Polski bezbożne założywszy przymierze wzmocnił potęgę swoję; a powszechne odnowienie Europejskich społeczeństw wstrzymane, odroczone bydź musiało.
Polityczny przeto byt Polski nie przestał bydź potrzebą Europy, a sprawa nasza nie jest naszą tylko domową, ale powszechną ludzkości sprawą.
Opuściła wprawdzie Europa Polskę w najcięższéj przygodzie, lecz my jéj wyrzutu oziębłości powtarzać nie będziemy, bo dzieje przekonywają, że ojczyzna nasza nie obcą przemocą, ale wadami stanu społecznego upadła.
Kiedy naród największego wytężenia przeciw najeźdzcom potrzebował, już wówczas długim bezrządem wewnętrzne siły jego osłabione były. — Oddawna na gruzach starożytnego gminowładztwa panowała w Polsce szlachta, oddawna sama tylko, kształcąc się i rozwijając powszechne narodu życie pochłonęła w sobie. Pierwotna narodowa idea, w małym obrębie zamknięta, wszechmocną siłę swoję stracić musiała. Wolność, równość, braterstwo, wspólne niegdyś wszystkim, stały się wyłącznym jednego stanu przywilejem; massa zaś ludu od życia politycznego usunięta, z praw wszelkich wyzuta, z własności odarta, sama na nieoddzielną od ziemi własność zamieniona, wspólnego celu ze stanem panującym mieć nie mogła. Interes szlachty i interes ludu, tak były sobie przeciwne, jak wolność i niewola, dostatek i nędza. Rozerwana jedność, rozdwojone siły narodowe, wydały naturalny skutek, bezsilność powszechną. Niechcieli jéj znieść uprzywilejowani, zrzeczeniem się przywłaszczeń swoich, wymierzeniem sumiennéj uciśnionym sprawiedliwości. Polska więc niemając wsparcia w massach do niewoli i odrętwienia przywiedzionych, najezdnikow swoich odeprzeć nie była w stanie.
Wszystkie jéj usiłowania o odzyskanie straconéj niepodległości, okazują z jednéj strony niemoc zamykającego się w sobie samym stanu i jego upor o zachowanie przywłaszczeń, z drugiéj dowodzą niewygasłego w massach uczucia swobód i gotowości do walki, w miarę czynionych im obietnic i nadziei.
Na głos Kościuszki, lepszą uciśnionym zwiastujący przyszłość, rzuciły się massy do broni. Pola Racławic i innych miéjsc pamiętnych, świadczą o dzielności ducha ludu polskiego. Tam byli jego poświęcenia się dla sprawy ojczystéj prawdziwi wyobraziciele, co kosą i piką działa moskiewskie zdobywali. Lecz niezwyciężony wstręt szlachty do reform społecznych, sparaliżował i zniweczył najwznioślejsze przedsiewzięcie.
Rewolucja Listopadowa, wyższą mająca dążność, też same przeszkody i tenże sam koniec znalazła. Niestosowność obranéj pory, ogrom sił nieprzyjacielskich, błędy wojenne, cząstkowe dowódzców zdrady, nieprzychylność i zła wiara sąsiednich mocarstw, a tém bardziéj nieotrzymane od Francji i Anglji posiłki, są to albo podrzędne, albo bez zasadne jéj upadku przyczyny. Główny powód zmarnotrawienia tylu wysileń, leży całkiem w zatamowaniu i nadaniu wstecznego kierunku ruchowi, który był uroczystém objawieniem narodowego ducha, pojmującego wielkie w ludzkości posłannictwo swoje. Dziedzice przesądów i wyobraziciele panującego niegdyś stanu, w pierwszéj zaraz chwili postrzegli, iż przywłaszczenia ich podkopane, wywrócone bydź muszą, jeśli pierwotny kierunek rewolucji zwichnięty nie będzie. Chytrze przeto ująwszy wodze rządu, w prostą kampanią militarną, zmienili ruch rewolucyjny, a zamiast poruszyć massy, i całą siłą narodu uderzyć, woleli rzucić się w objęcia obłudnych gabinetów, u samych spółmorderców Polski pomocy żebrać, z wrogiem nawet w układy wchodzić; woleli sprawę ojczystą zabić, jak rozstać się z przywłaszczeniami swojemi. Tak niecném i kontrrewolucyjném postępowaniem, osłabili w narodzie wiarę we własne siły, ostudzili zapał, zniechęcili odwagę. Polska raz jeszcze zstępując do grobu, widziała we własnych synach i obrońców i katów swoich; raz jeszcze, nie prostą przemocą hord najezdniczych, ale egoizmem uprzywilejowanych zamordowaną została.
Tym czasem pierwotne drgnienia ludu na okrzyk rewolucji Listopadowéj, najpomyślniéjszą przyszłość zapowiadały. Niewstrzymany ruch, przyniósłby był nieuchronne następstwa swoje: powszechne socjalne usamowolnienie, zapalenie prawdziwie narodowéj wojny, niewątpliwe zwycięztwo ojczystéj sprawy. Lud byłby powstał jak jeden człowiek, uzbroił silną dłoń w żelazo, pogromił bez obcéj pomocy najezdników, a Polska od Odry i Karpat aż po za Dniepr i Dzwinę, od Bałtyckiego do Czarnego morza, byłaby na szczęściu powszechném udzielny byt swój ustaliła. Niéma bowiem siły, któraby dwódziesto-milionowy naród, węzłem wspólnych swobód złączony, pokonać i ujarzmić zdołała.
Tę myśl zbawienia, nieomylnym instynktem swoim, przeczuwał lud Polski, a młode umysły całą jéj rozciągłość pojąć umiały. Taż sama myśl z wielkiego rozbicia ocalona, przeniosła się w garstce wychodźców za granicę, aby dojrzéć wśród oświeconego zachodu, i kiedyś w całéj sile rozwinąć się w kraju. Ona to dała początek Towarzystwu Demokratycznemu Polskiemu.
Towarzystwo aktem założenia z dnia 17go Marca 1832 r. wykazawszy konieczność reformy społecznéj, postanowiło pracować w duchu zasad demokratycznych, nad odzyskaniem niepodległości kraju, i usamowolnieniem ludu.
Dla osiągnienia tych celów, owczesne okoliczności nakazywały mu przedewszystkiem sprostować opinią publiczną, przez zatracicieli sprawy ojczystéj usilnie wykrzywianą, odsłonić niedołężność i złą wiarę tych, którzy w ciągu dziesięcio-miesięcznéj walki przyodziewając się obłudnie majestatem ludu i za granicą jeszcze za reprezentantów sprawy ojczystéj uchodzić pragnęli — okazać dążność rewolucji Listopadowéj i upadku jéj przyczyny — przypomnieć Europie nieprzedawnione narodu prawa — protestować przeciwko traktatom zbrodnie rozbioru uświęcającym — przedstawić w nowém świetle wielkie cywilizujące Polski posłannictwo, prawdziwe ludu potrzeby, i niepożytą jego siłę, słowem wyjaśniać, rozwijać i szerzyć wśród tułactwa, przed Polską i Europą, też same prawdy, które w czasie walki ciągle powtarzane, ale szczękiem oręża i chytrym kierowników głosem tłumione, do szeregów wojska i mass ludu przedrzéć się nie mogły.
Prace te pomimo licznych przeszkód już w znacznéj części dokonane zostały. Trudno wprawdzie ocenić, jak dalece upowszechnienie demokratycznych pojęć, na ogólny stan sprawy polskiéj wpłynęło; w małym wszakże emigracyjnym zakresie, nie widzimy już dzisiaj, tak obszernego panowania przesądów, które zaciemniając umysły, udaremniły i dawniéjsze i ostatnie o niepodległość usiłowania — zabytek szlacheckiego bezrządu, wiara w osoby, rozdzierająca przedtém jednę rodzinę wygnańców na tyloliczne stronnictwa, ustępuje miéjsca wierze w zasady — nauka demokratyczna, rozpamiętywaniem dziejów narodowych, coraz lepiéj pojmowana i w życie praktyczne wchodząca, przestała bydź jednoznaczącą z opowiadaniem anarchii i terroryzmu: z małego zawiązku rozszerzyła się stopniowo, i zniszczyła te złudzenia, któremi Arystokracja zgubne zamiary swoje osłaniała — nastąpiło nareszcie wyraźne rozdzielenie dwóch walczących ze sobą pierwiastków. Arystokracja odepchnięta, pobita, i za nieprzyjaciółkę sprawy ojczystéj wśród tułactwa uznana, poszła szukać ostatniego ratunku w matactwach dyplomacji, aby tą patryotyczną w oczach łatwowiernych zabiegłością, dawną swoję wziętość w kraju przedłużyć; wyznawcy zaś demokratycznych zasad, zgromadzeni w większéj części pod jedyne wiary swojéj godło, tą najpewniéjszą drogą zamierzyli uiszczać się z długu względem ojczyzny i ludzkości.
Tym więc sposobem Towarzystwo usunąwszy najbliżéj otaczające siebie przeszkody, zapewniwszy zasadom swoim znaczenie i przewagę między spółbracią tułactwa, zyskawszy konieczne do każdego politycznego zawodu warunki: moralną i materjalną siłę, powierzywszy nakoniec wybranéj z grona swego instytucji te zewnętrzne czynności, które z natury swojéj całą massą przedsiębrane i wykonywane bydź nie mogą, czuje się dziś w stanie pracowania silniéj, skuteczniéj i więcéj bezpośredniemi środkami nad urzeczywistnieniem głównego celu swojego.
Wstępując Towarzystwo na to obszerniéjsze działań stanowisko, w przekonaniu, że otwarte, sumienne, nie dwuznaczne pojęć jego objawienie, najpewniéjszą dadź może rękojmią prawości zamiarów i skuteczności dalszych usiłowań, postanawia publicznym Aktem, w obec Polski i Europy, polityczną wiarę swoję ponowić, i widoki na przyszłość odsłonić.
Przez pół blizko wieku, ludzkość Europejska, na gruzach dawnego porządku rozwija swoje nowe przeznaczenie, nowych życia społecznego szuka warunków. Dążność ta objawia się dzisiaj w całym umysłowym i politycznym świecie, we wszystkich usiłowaniach i poruszeniach ludów, w samych nawet koncessjach rządów, wymaganiom usamowalniającéj się myśli skutecznego oporu stawić nie mogących. Najświatléjsi obrońcy zeszłego porządku, najlękliwsi i najśmielsi jego burzyciele, równie na najwyższych, jak na ostatnich szczeblach organizacji społecznéj postawieni ludzie, wszyscy przewidują lub żądają demokracji, to jest zniszczenia przywilejów, panowania równości.
Ta równość, towarzyskiego porządku Sławiańskich społeczeństw żywotna niegdyś podstawa, potém całą massą panującego w Polsce stanu rozwijana i kształcona, dziś światłem i potrzebą wieku tak silnie wywoływana i zupełne szczęście ludzkości zapowiadająca jest kardynalną, nieprzemienną, narodową Towarzystwa naszego zasadą, godłem jego zjednoczenia, wspólną wszystkich członków wiarą. Głęboko albowiem przekonani jesteśmy, iż porządek towarzyski na przywłaszczeniach oparty w którym jedni używają wszystkich korzyści do życia społecznego przywiązanych, drudzy same tylko ciężary życia tego znosić są przymuszeni, jest jedyną przyczyną nieszczęść ojczyzny naszéj i ludzkości całéj. Póki porządek taki przyrodzoną sprawiedliwość gwałcący, istnieć nieprzestanie, trwać będzie wewnętrzna walka między uciemiężonymi, a ich ciemiężcami, między massą na ciemnotę, nędzę i niewolę skazaną, a szczupłą liczbą tych, którzy wszystkie korzyści życia społecznego zagarnęli dla siebie. Wolne i harmonijne rozwijanie sił narodowych wśród takiéj anarchii, miéjsca mieć nie może. Uczuła to ludzkość. Prawo przeto rowności dotąd w myśli tylko żyjące, w wykonanie wprowadzone bydź musi.
W tém powszechném, nieomylném ludzkości sumieniu, równie jak w myśli narodowéj czerpamy wiarę naszą.
Wszyscy ludzie, jako istoty jednéj i tejże saméj natury, równe mają prawa i równe powinności: wszyscy są braćmi, wszyscy dziećmi jednego ojca — Boga, wszyscy członkami jednéj rodziny — ludzkości.
Każdy człowiek ma prawo szukać własnego szczęścia, wszystkie potrzeby, fizyczne, umysłowe i moralne zaspokajać, wszystkie władze rozwijać i doskonalić, a w miarę pracy i zdolności, we wszystkich korzyściach życia społecznego równy mieć udział.
Każdego również człowieka powinnością jest szukać szczęścia drugich, do zaspokojenia ich potrzeb i rozwijania władz pomagać, własny interes szczęściem drugich i społeczności ograniczać a w miarę otrzymanych z życia społecznego korzyści do ciężarów publicznych przykładać się.
Przywiléj jakimkolwiek nazwiskiem okryty, jest wyłamaniem się z pod ogólnych powinności, lub przywłaszczeniem jakiego prawa, jest zatem negacją równości, zgwałceniem natury.
Bez równości niema wolności, bo tam gdzie jednym niewolno czynić tego, co drudzy czynić mogą, musi bydź z jednéj strony niewola, z drugiéj despotyzm, a w całém spółeczeństwie anarchija.
Bez równości niéma braterstwa, bo tam gdzie jedni zrzucają z siebie powinności i przenoszą je na drugich, musi bydź z jednéj strony egoizm, z drugiéj umysłowe i moralne znikczemnienie, a w całém społeczeństwie wzajemna między członkami nienawiść.
Prawo człowieka, ma swoje źródło w indywidualnéj jego naturze, w wolności: powinność z natury socjalnéj, z braterstwa wypływa. Między prawami i powinnościami konieczną jest harmonija. Tę harmonją stworzyć i utrzymać, jest spółeczności obowiązkiem. Gdzie pojedyncze indywidua są wszystkiém a społeczność niczém, tam jest anarchija; gdzie znowu społeczność pochłania indywidualizm, tam despotyzm bydź musi. Ani anarchija, ani despotyzm nie są naturą spółeczeństw. Są to tylko dwie jéj ostateczności.
Społeczność obowiązkom swoim wierna, dla wszystkich członków jednakowe zapewnia korzyści, każdemu do zaspokojenia jego potrzeb fizycznych, umysłowych i moralnych równą niesie pomoc; prawo posiadania ziemi, i każdéj innéj własności pracy tylko przyznaje; przez publiczne, jednostajne i wszystkim dostępne wychowanie, przez zupełną, nieograniczoną wolność objawienia myśli, władze członków swoich rozwija, wolności sumienia prześladowaniem i nietolerancją nie krępuje; drogę swobodnego rozwijania się i wyrabiania sił narodowych z przeszkód egoizmu i ciemnoty oczyszcza, i nie pojedyncze tylko, oderwane części narodu, ale całą jego massę koleją ciągłego postępu i doskonalenia prowadzi.
Tym obowiązkom społeczność zadosyć uczynić niemoże, pod żadną formą na pierwiastku anty-socjalnym, na przywileju opartą: każdéj bowiem z nich jest nieuchronném następstwem nierówny rozdział korzyści i ciężarów życia społecznego, każda dzieląc ludzi na panujących i podwładnych, jednym daje władzę bogactwa i oświatę, drugim ujarzmienie, ubóstwo i ciemnotę. Los i przyszłość społeczności nie od niéj saméj lecz od panującego stanu, od garstki uprzywilejowanych zależy. Wszelka przeto forma powszechną zasadę równości gwałcąca, jest przeciwna naturze, sprawiedliwości i prawdzie.
Wszystko dla ludu, przez lud: oto najogólniéjsza zasada demokracji, cel i formę zarazem obejmująca. Wszystko dla ludu, dla wszystkich, jest celem; wszystko przez lud, przez wszystkich, jest formą.
Pod formą na równości opartą, wszyscy wspólny mają interes, niéma przeto rozdwojeń, jest jedność. Ta jedność wszędzie się objawia, powszechną tworzy harmonją i daje siłę, a siła możność spełnienia wśród innych społeczeństw, narodowego posłannictwa. Wszechwładztwo ludu, w demokracji tylko złudzeniem bydź przestaje. Każdy społeczności członek równy w niém ma udział. Nie jedna cząstka powszechności, ale naród cały jest tu ustawodawcą; w sumieniu albowiem mass, leży najpewniéjsza rękojmia, iż ustawy będą prawdziwém objawieniem przedwiecznéj, nieomylnéj sprawiedliwości. Do ich wykonania wybrana przez lud władza, jeśli przestaje bydź opatrzną, potrzebom i woli narodu nieodpowiednią, w demokratycznéj tylko formie bez gwałtownych wstrząśnień usuniętą bydź może, w niéj jednéj wszystkie zmiany ciągłym nieprzerwanym postępem, coraz obszerniejszém myśli narodowéj rozwijaniem się wymagane, spokojnie zaprowadzać się dają.
Tym sposobem urządzone społeczeństwa, w harmonijném dążeniu do wspólnego, powszechnego celu, szczególne posłannictwa, w zupełności spełnić mogą. Do tego celu jedna tylko jest droga: ciągłe i jednoczesne w porządku fizycznym, umysłowym i moralnym doskonalenie się. — Doskonalenie się to na swobodném i harmonijném rozwijaniu wszystkich sił narodowych zależące, nie może mieć miéjsca, jeżeli każda społeczność całą massą członków ją składających doskonalić się nie będzie; cała zaś massa doskonalić się nie może, jeżeli nie wszyscy ludzie powinność swoję pełnić, prawa wykonywać będą, jeżeli powszechna zasada równości, przez jakikolwiek przywiléj zgwałconą zostanie.
Równość przeto zamyka w sobie wszystkie warunki indywidualnego i socjalnego szczęścia: bez niéj ani pojedynczy człowiek, ani spółeczność, ani ludzkość, posłannictwu swemu nieodpowiadają.
Równość wprowadza w życie dwa wielkie wszechmocne uczucia: braterstwo i wolność. Czarującą ma potęgę miłość ludzkości; ta potęga codzień wzrasta. Wolność jest również niepożytą siłą, coraz większe massy ogarniającą. Miłość ludzkości i wolność złączywszy siły swoje rozburzą stary świat przywilejów: taż sama miłość i wolność, wspólnemi siłami nowy świat równości zbudują.
Tak pojmujemy zasady, do których urzeczywistnienia dąży dziś ludzkość. Na nich opieramy przyszłe odrodzenie społeczności Polskiéj, w ich duchu nad odzyskaniem niepodległego jéj bytu pracujemy.
Polska więc niepodległa i Polska demokratyczna, oto cel stowarzyszenia naszego.
Nie jedna cząstka, nie jeden ułamek wielkiego narodu, ale cała w granicach przedrozbiorowych zawarta Polska, zdolną jest samoistny byt swój utrzymać, posłannictwu swemu zadosyć uczynić. Traktaty mniemaną jéj niepodległość w drobnych częściach warujące, potargał już naród w obliczu świata ostatniém powstaniem swojém. Umowy sprawców lub spólników zbrodni na Polsce dokonanéj, nie mogą obowiązywać Polski: ona z mordercami swojemi w żadne nie wchodziła układy, i przeciw narzucanym, istnieniu swemu warunkom, ciągłą, żyjącą, krwawą była protestacją.
Odrodzona, niepodległa Polska, demokratyczną będzie. Wszyscy bez różnicy wyznań i rodu, odbiorą w niéj umysłowe, polityczne i socjalne usamowolnienie, nowy porządek obejmujący własność, pracę, przemysł, wychowanie i wszystkie stosunki towarzyskie, na zasadach równości oparty, zajmie miejsce bezrządu, któremu przywłaszczyciele nazwisko praw dotąd nadają. Odrodzona polska arystokratyczną Rzecząpospolitą być nie może. Wszechwładztwo wróci do ludu; stan niegdyś panujący rozwiąże się ostatecznie, między lud zstąpi, stanie się ludem; wszyscy będą równi, wszyscy wolni, wszyscy dziećmi jednéj matki Ojczyzny.
Niepodległa tylko i demokratyczna Polska zdolną jest wielkie posłannictwo swoje spełnić, absolutyzmu przymierze rozerwać, jego zgubny wpływ na cywilizacją zachodu zniszczyć, demokratyczną ideę, wśród Sławian, dziś za narzędzie ujarzmienia służących, rozszerzyć, tą ideą ich złączyć, a przez cnoty swoje, przez czystość i siłę ducha swego, powszechnemu nawet usamodzielnieniu Europejskich ludów dadź początkowanie.
Dla odzyskania niepodległego bytu, Polska ma w łonie własném olbrzymie siły, których dotąd żaden głos sumienny i szczéry niewywołał jeszcze. Nietknięta to prawie, równie zewnętrznym, jak wewnętrznym nieprzyjaciołom straszna potęga. Nią Polska powstanie.
Lud Polski z praw wszelkich wyzuty, ciemnotą, nędzą i niewolą przyciśniony, wydartą mu przed wiekami ziemię dotąd w krwawym pocie na cudzą korzyść uprawia; dotąd jeszcze w prowincjach dawnych przez Moskwę zagarnionych, jako własność nieoddzielna od ziemi, wraz z nią jest przedawany. Cierpiąca i znieważona w nim ludzkość o sprawiedliwość woła. Na głos ten głuchymi byli wewnętrzni ujarzmiciele. W ciągu ostatnich o niepodległość usiłowań, chcieli oni nadużywając świętego imienia miłości Ojczyzny, samym dźwiękiem słów nakarmić lud niedostatkiem fizycznym dręczony, chcieli aby krew swoją przelewał za Ojczyznę, która przez tyle wieków, wzgardą, poniżeniem i nędzą pracę jego nagradzała, wołali aby powstał i najezdników zniszczył — oni! którzy sami najezdnikami praw jego byli. Dla tego na obłudne ich wołania słabe tylko odpowiedziało echo — i upadliśmy!
Jeżeli ta przerażająca nauka, tylą krwawemi okupiona ofiarami niema zaginąć, jeżeli nowe powstanie niema bydź smutném dawnych powstań powtórzeniem, pierwszém do boju hasłem powinno bydź usamowolnienie ludu, oddanie wydartéj mu ziemi na własność bezwarunkową, wrócenie praw, powołanie do używania korzyści niepodległego bytu, wszystkich bez różnicy wyznań i rodu. — Taki tylko wymiar sumiennéj, szczeréj, nie dwuznacznéj sprawiedliwości, rozwinąć może w całéj uciśnionych massie uczucie prawdziwego poświęcenia się, i wlać to wielkie przekonanie iż dwudziesto-milionowy naród, koalicją Europy całéj zburzyć i zniszczyć jest w stanie, tak jak ją zniszczyła niedawnemi czasy republikancka Francja. — Mało który Naród zrównał Narodowi Polskiemu w miłości Ojczystéj ziemi; w poświęceniach żaden go nieprzewyższył. Jeżeli w ostatniem powstaniu, najpotężniejszy nieprzyjaciel ludzkości w dziesięcio-miesięcznéj z nami walce, w śród tylu błędów, zdrad i niedołężności dowódzców naszych żadnem zwycięztwem pochlubić się niemógł, czemże będą jego zbrojne tłumy w obec wszystkich sił narodowych miłością ojczyzny, i odwieczną sprawiedliwością wywołanych.
Dla ugruntowania odzyskanéj niepodległości, na demokratycznych zasadach, Polska ma również w łonie własném narodowe żywioły. Idea demokratyczna, w całym narodzie naprzód rozlana, potem w stanie szlacheckim rozwijana i kształcona, łatwo napowrót wcieloną bydź może w lud, który mimo długą niewolę i ucisk, zachował niezatarte jeszcze dawnego gminowładztwa ślady. Cierpiąca u nas ludzkość nie jest do cierpiącéj ludzkości zachodniéj Europy podobną; niezaraziły jéj zepsucie i egoizm klass uprzywilejowanych; jest w niéj dotąd cała dawnych cnót prostota, jest prawość i poświęcenie się, są religijne uczucia, czyste i łagodne obyczaje. Na tak nieskażonym i świeżym jeszcze gruncie, łatwo rozkrzewi się starożytne, narodowe drzewo równości, sumienną ręką braterstwa i wolności pielęgnowane. —
W Polsce więc są wszystkie warunki odzyskania niepodległego i demokratycznego bytu. Ona sama zdolną jest własnémi siłami powstać, najezdników zniszczyć, jarzmo wewnętrzne złamać, i na trwałych zasadach demokracji istnienie swoje ugruntować.
Lecz Polska oprócz sił własnych, ma naturalnych sprzymierzeńców. Jeszcze podczas krwawéj z nieprzyjacielem walki, każde jéj zwycięztwo okrzykami radości i uwielbienia przyjmowała Europa: a my wyobraziciele nieszczęść i nadziei ujarzmionego narodu, znaleźliśmy wylane dla siebie serca i przytułek na łonie powszechnéj sympatii. Z nieśmiertelnym duchem Polski sprzymierzyły się ludy, i na téj saméj mogile, na któréj absolutyzm piekielny zawarł związek, bratnie podały sobie ręce. Nasz nieprzyjaciel stał się ich nieprzyjacielem, a ich nieprzyjaciele naszymi. Dla tego też my, przekonani, iż podsycane dawniéj nienawiści narodowe zupełnie zaginęły, wierzymy w szczére ludów spółdziałanie, na powszechném braterstwie i wspólnéj usamowolnienia potrzebie oparte. —
Gabinetowe układy nieprzywrócą Polski; a monarchiczne wojny sprawiedliwości ludowi niewymierzą. Tak nam jednak drogą jest Ojczyzna, tak mocno bolą nas jéj rany, iż z żadnego wypadku, z żadnéj przyjaznéj okoliczności korzystać niezaniedbamy. Ogarniemy przeto wszystko, co sprawie naszéj w czémkolwiek użyteczne bydź może; co osiągnienie głównego celu, ułatwić lub zbliżyć jest zdolne. —
Oto jest sumienny, szczéry, niedwuznaczny wykład naszych zasad, celów i środków — Ich urzeczywistnieniu poświęcimy całe życie. — Przysięgliśmy w obliczu Ojczyzny i ludzkości, nie wprzód spocząć, aż Polska odzyska niepodległość, i byt swój na zasadach demokratycznych ustali. To uroczyste zobowiązanie z młodzieńczym uczynione zapałem, z męzką dokonamy wytrwałością. Niezraził nas ogrom przedsięwzięcia, nie zatrwożą przeciwności; bo sprawiedliwość o którą wołamy, prawda którą ogłaszamy, mają wszechmocną potęgę. —
Kto jak my wierzy w świętość celów, w sumienność zasad i skuteczność środków naszych — czyje serce czysto bije dla Ojczyzny i ludzkości, niech usiłowania swoje z naszémi łączyć przychodzi. Innéj wiary ludziom niepodamy ręki, bo z sumienia żadnych koncessyi zrobić nie jesteśmy w stanie. Dla pozornéj jedności niepoświęcim politycznéj wiary, ani chwilowéj zgody półśrodkami kupować nie będziemy. Owszem burzyć wszystkie na przeciwnych podstawach oparte i do władzy dążące związki, jest naszém powołaniem i mocném postanowieniem; byłego Sejmu nawet, gdyby mógł jeszcze ze swoich szczątków zebrać się w jakim kolwiek składzie, jako reprezentanta przywilejów i zatraciciela rewolucji Listopadowéj, kierownikiem sprawy ojczystéj nieuznamy. Dalecy zaś wszelkich ubocznych i z odrodzeniem Ojczyzny żadnéj styczności niemających przedsięwzięć, pracować będziemy przez Towarzystwo dla Polski — przez Polskę dla ludzkości. —
Oświadczamy nakoniec iż daleką jest od nas chęć mordów i pożogi własnego kraju. Nie z mieczem Archanioła, ale z księgą dziejów ojczystych w ręku — z jednéj strony wykazywać będziemy uciśnionym, iż ani prawa boskie, ani kilkowiekowa przemoc ludzka, nieobowiązują ich do pozostawania dłużéj w nędzy i znieważającéj godność człowieka niewoli — z drugiéj, budząc też same uczucia odwiecznéj sprawiedliwości, przywodząc też same historyczne wspomnienia, nieprzestaniemy wołać na dziedziców przywłaszczeń i przesądów szlacheckich, w imie własnego ich interesu, w imie dzisiejszéj oświaty, a szczególniéj w czarodziéjskie dla nas wszystkich imie miłości ojczyzny, o powrócenie wydartych praw ludowi. Niewiemy czyli uczucie sprawiedliwości w jednych, czyli zniecierpliwienie i zawiedzione oczekiwania w drugich, będą hasłem wyswobodzenia Polski. Gdyby jednak konieczna zmiana porządku społecznego, i za nią idąca niepodległość, bez gwałtownych wstrząśnień obejść się niemogły; gdyby lud musiał bydź surowym sędzią przeszłości, mścicielem wyrządzonéj sobie krzywdy, i wykonawcą niecofnionych wyroków czasu, my, dla garstki uprzywilejowanych niepoświęcimy szczęścia dwudziestu milionów, a przelana krew bratnia spadnie tylko na głowy tych, co w zapamiętaniu, własny egoizm nad wspólne dobro i wyjarzmienie Ojczyzny przeniosą. —
Konopiński Franci. z Gub. Wileńskiéj. Niewiarowicz Michał z gub. Wileńskiéj. Broszniowski Klemens z gub. Podolskiéj. Broszniowski Józef z Podolskiéj. Mierzwiński Kazim. z Wileńskiéj. Pirogowicz Andrzéj z woje. Lubelskiego. Sapiński Piotr. Sobolewski Józef. Serednicki Teofil z Powiatu Humańskiego. Gołembiowski Anto. z woje. Augustowskiego. Puchacki Teodor z woje. Krakowskiego. Iwiński Tomasz z w. Krakowskiego. Iwiński Józef z w. Krakowskiego. Wolski Walery z w. Mazowieckiego. Wilczyński Anto. z gub. Wołyńskiéj. Eisenberg Ferdynand z w. Płockiego. Kaczarowski Michał z w. Mazowieckiego. Jezierski Juliusz z gub. Wołyńskiéj. Marcinkowski Albert z woje. Podlaskiego. Mićkiewicz Kazim. z woje. Augustowskiego. Eysymont Jan z woje. Augustowskiego. Pasierbski Józef Albin ze Żmudzi. Filanowicz Faustyn z gub. Podolskiéj. Korsak Antoni z gub Wileńskiéj. Orzechowski Julian z gub. Wileńskiéj. Koziełł Mikołaj z gub. Wileńskiéj. Czernicki Hieronim Adolf z gub. Podolskiéj. Jeśman Agaton z gub. Witepskiej. Cieświcki Felix z woje. Sandomirskiego. Zedkalik Piotr z woje. Podlaskiego. Mayer Franci. z gub. Wileńskiéj. Szmyciński Ignacy z gub. Wileńskiéj, Jarzębowski Wincen. z woje. Kaliskiego. Pałysiewicz Franci. z pod łyséj góry. Sojecki Franci. z w. Augustowskiego. Potocki Mateusz z obwo. Białostockiego. Rell Benedykt z gub. Wileńskiéj. Dymkowski Anto. z Poznańskiego. Nielubowicz Tomasz z gub. Grodzień. Dowmontt Ignacy Onufry z gub. Wileńskiéj. Urbanowicz Mateusz z gub. Wileńskiéj. Szołkowski Kajet. Kobyliński Wincen. z woje. Podlaskiego. Drohomirecki Jakob. Bloch Jakób z woje. Płockiego. Gałkowski Mare. z w. Płockiego. Jarecki Teofil z Warszawy. Pignań Karól z Warszawy. Małecki Błażéj z w. Lubelskiego. Piotrowski Mateusz z w. Płockiego. Przyłuski Józef z w. Mazowieckiego. Piwowar Paweł z w. Lubelskiego. Wroński Kasper z w. Kaliskiego. Podbereski Fortunat. Puntner Edw, Ciechomski Antoni z w. Mazowieckiego. Latasiewicz Teodor Jan Kanty z w. Krakowskiego. Łypaczewski Igna. z w. Kaliskiego. Piotrowski Filip z Kamieńca Podolskiego. Sroczyński Jakób z w. Krakowskiego. Strychalski August z woj. Krakowskiego. Szymański Teodor z w. Krakowskiego. Zdechlikiewicz Wawrzyniec z w. Krakowskiego. Zalewski Felix z w. Mazowieckiego. Turczyński Tomasz z w. Mazowieckiego. Waszkowski Konst. z w. Lubelskiego. Tokarski Franci. z w. Sandomirskiego. Kręciewski Stani. z w. Lubelskiego. Mikulicz Kazim. z gub. Wileńskiéj. Niemirycz Mieczys. z gub. Kijowskiéj. Słomiński Anto. z w. Płockiego. Nowodworski Marceli z w. Płockiego. Grabowski Jakób. Lewicki Felix. Jasiński Józef. Kurowski Jakób. Skrzynecki Kasper z Poznańskiego. Kwiatkowski Marcin z Poznańskiego. Drzewiecki Anto. z Poznańskiego. Myślicki Mikołaj z gub. Grodzieńskiéj. Zaleski Jan z Warszawy. Karczewski Rafał z gub. Grodzieńskiéj. Januszkiewicz Adam z gub. Wileńskiéj. Juchnowicz Adam z gub. Wileńskiéj. Klonowicz Mateusz z gub. Wileńskiéj. Jagmin Józef z gub. Wileńskiéj. Ptaszyński Maciéj z gub. Wileńskiéj. Dunikowski Józef z gub. Wileńskiéj. Sztifft Karol z Rzpos. Krakowskiéj. Jennert Jan z Warszawy. Karwowski Franci. z w. Lubelskiego. Taraszkiewicz Ludw. ze Żmudzi. Nowak Sebastyan z Krakowskiego. Anciulewicz Edward z gub. Grodzień. Strzelecki Paweł ze Lwowa. Haliburton Józef z w. Podla. Brzymek Wawr. z Sand. Swatowski Marcin Teodor. Szymański Hilary z Poznań. Chodorowicz Mich. z gub. Grodzieńskiéj. Kozłowski Józef ze Żmudzi. Zychoń Franci. z Cyr. Bocheńskiego. Guderléj Konst. z gub. Grodzieńskiéj. Broniec Stani. z gub. Grodzieńskiéj. Zadunajski Wincenty z Kamieńca Podolskiego. Rakowski Kazim. z w. Płockiego. Staszewski Wacław. Perzanowski Michał. Łazowski Leonard. Pułtaw Michał. Raciborski Wincen. Zalewski Wicenty. Tomaszewski Mateusz. Kędzierski Kazi. Bieniewicz Justyn. Tuczkiewicz Konst. Przewóski Tomasz. Obrębski Michał. Swierczewski Józef. Miedzychowski Michał z gub. Wileńskiéj. Kordzikowski Augustyn z Litwy. Staszyński Felix z Litwy. Andrulewicz Kazim. z Litwy. Głębocki Józef z gub. Mińskiéj. Chałgasiewicz Stani. z. w. Sandomierskiego. Tymowski Sewer. Rzążewski Piotr z gub. Podolskiéj. Wilkoszewski Onufry z gub. Grodzieńskiéj. Malewski Marek z gub. Grodzieńskiéj. Kutznery Emil z Poznańskiego. Suchorski Alexa. Stani. z gub. Wołyńskiéj. Strzałkowski Piotr Adolf ze Słonima. Rożycki Karol z gub. Wołyńskiéj. Pilchowski Seweryn z gub. Kijows. Sawicz Józef z w. Augustowskiego. Topczewski Anto. z gub. Wołyńskiéj. Szarzyński Tytus z gub. Wołyńskiéj. Boleszyc Jan z w. Krakowskiego Obalski Józef z w. Kaliskiego. Seredyński Jgnacy z Poznańskiego. Pietkiewicz Daniel z gub. Wileńskiéj. Zwierkowski Walenty Józef Wincenty z w. Krakowskiego. Dmochowski Włodzim. z gub. Grodzieńskiéj. Malewicz Hilary z gub. Grodzieńskiéj. Swięcki Apolina. Cygański Marcelli. Dacewicz Stanisław. Rodowicz Andrzéj. Zawiski Wincen. Makowiecki Ignacy. Smulski Dyoni. z w. Płockiego Kondycki Józef z w. Lubel. Bojanowski Michał z w. Kaliskiego. Szwabski Walen. z w. Kali. Suchecki Igna. z w. Lubel. Kowszewicz Stef. z. w Lubel. Bellefroid Anto. z w. Podla. Rząszewski Jan z gub. Wołyńskiéj. Jahołkowski Józef z Brześcia Litewskiego. Lewicki Szym. z w. Lubelskiego. Maszkowski Julian z Warszawy. Kalinowski Ludwik z Warszawy. Chodźko Benedykt z gub. Wileńskiéj. Maćkiewicz Stani. Zdanowicz Leonard z w. Augustowskiego. Czapski Józef z w. Płockiego. Andrzejkowicz Adam z gub. Wołyń. Koperski Lucyan z w. Lubelskiego. Kirmisson Edward z gub. Wołyńskiéj. Krajewski Karol z w. Mazowie. Małuski Alexan. z w. Podlas. Bleski Antoni z w. Płock. Tuchowski Józef z Cyr. Sandec. Krzeczkowski Franci. z w. Kalisk. Małuski Walen. z w. Płockiego. Krajewski Jan z woj. Podlaskiego. Wrocław Roch z w. Mazowieckiego. Ambroziński Fran. Xawe. z Warszawy. Malinowski Sewer. z Podola. Jackowski Aloizy z gub. Wileńskiéj. Zarzecki Florentyn Igna. z gub. Grodzieńskiéj. Ambrożewski Józef z w. Płockiego. Chmieliński Tomasz z w. Płockiego. Dzierzbicki Roma. z w. Mazowieckiego. Eysymont Kazim. z w. Augustowskiego. Hryniewicz Dymitr Anto. z Podola. Merkiel Jan z w. Kaliskiego. Strawiński Edward Woj. z pow. Trocki. Wiszniewski Stef. z w. Augustowskiego. Jaworski Teofil z Podola. Lachowicz Jan ze Żmudzi. Gajewski Winc. ze Żmudzi. Kuczyński Leopold ze Żmudzi. Radzieński Józef. Milewski Alexa. z w. Płockiego. Heer Józef z w. Kalis. Roczniacki Franci. z w. Lubelskiego. Heysler Franci. z Cyr. Jasielskiego. Lepich Julian z gub. Wileńskiéj. Pachulski Florjan z Cyr. Rzeszow. Kownacki Józef z w. Płockiego. Bitkowski Paweł z w. Podlaskiego. Makowski Michał z w. Augustowskiego. Stępkowski Jan Wiktor z w. Augustow. Przeździecki Jan z w. Podlask. Kamiński Felix z w. Mazow. Grzegoszewski Fran. z w. Maz. Potocki Leop. z Poznań. Niementowski Tadeusz z gub. Żytom. Kahl Jan z w. Podlaskiego. Badowski Józef z w. Sandom. Sochaczewski Piotr z w. Sandomirskiego. Sochaczewski Fran. z w. Sandomirskiego. Wróblewski Walen. z w. Sandomirskiego. Osiecki Alexa. z Cyr. Tarnów. Szwykowski Kazim. z gub. Wileńskiéj. Jaworski Stef. z gub. Wołyńskiéj. Giedgowd Onufry z gub. Wileńskiéj. Jachimowicz Anto. z Wołynia. Błażowski Jakób z gub. Kijow. Okkołotowicz Tade. z gub. Grodzieńskiéj. Roesler Wilhelm z w. Mazowieckiego. Jaksztowicz Karol z gub. Wileńskiéj. Jansen Stanis. z w. Augustowskiego. Kazimirski Piotr z gub. Mińs. Godlewski Anto. z w. Augustowskiego. Fijewski Xawe. z w. Kaliskiego. Babski Leon z w. Kaliskiego, Zarski Anto. z w. Lubelskiego. Witkowski Ludw. Budziszewski Ignacy z w. Płockiego. Laskowski Antoni obw. Białostocki. Ostrowski Jan. Arnold Pius z w. Kaliskiego. Czajkowski Józef. Gołembiowski Alexa. Wyszkowski Albin z Wołynia. Szamowski Marcin. Grabiański Wikt. z Kong. Polski. Łempicki Aug. Czuwasza Tomasz. Chrzanowski Fremend. Sokołowski Piotr z Litwy. Czajkowski Stanisław. Wodpol Michał z Poznańskiego. Iwaszkiewicz Adolf z Inflant. Chrzanowski Stanisław. Kisielewski Dyoni. Zienkiewicz Jan. Morgulec Xawe. Bitner Rudolf z Polski Kong. Korzeniewski Jan z Polski Kong. Jungowski Ernest. Fijałkowski Franciszek. Baczewski Krzyszt. z Wołynia. Chrapański z Augustowskiego. Potocki Kazim. z Poznańskiego. Czerwiński Hyacint. Kolczyński Filip z Warszawy. Bryliński Teodor z Krakowa. Wychowski Anto. z Wołynia. Domański Xawe. z Wołynia. Niebyłowski Cyp. z Wołynia. Deczkiewicz Jan. Godurowski Józef z Cyr. Brzezań. Jezierski Jan Kazim. z Mazowieckiego. Winnicki Adolf z Mazowieckiego. Dembski Wik. z gub. Wileńskiéj. Kawecki Ludw. z Poznańskiego. Misiewicz Jan z Augustowskiego. Orłowski Fran. z Sandomirskiego. Winnicki Franci. Salezy z Augustowskiego. Pruszyński Romuald z Wołynia. Brazewicz Karól z gub. Wileńskiéj. Obolewicz Florijan z gub. Wileńskiéj. Kupść Anto. z gub. Wileńskiéj. Piątkowski Szymon z Mazowieckiego. Piotrowski Cypryan z gub. Wileńskiéj. Roupert Henryk z Mazowieckiego. Stryenski Paweł z Sandomirskiego. Wieczerski Maxymilian z Kaliskiego. Huczko Onufry z gub. Grodzieńskiéj. Wański Ludw. z Poznańskiego. Kudelski Karol Fabian z Podlaskiego. Frankowski Felix z Kaliskiego. Banaszkiewicz Xawe. Dramiński Karol. Jacquinott Jan Nep. Wodkiewicz Leon. Radoszewski Tomasz. Patkowski Jan. Boski Romuald. Koszutski Józef. Sliżewicz Jan z Brześcia Litewskiego. Wiłejko Felix z Wilna. Filanowicz Kajet. z Podola. Grenve Karol z Warszawy. Hryniewicz Paweł z Litwy. Klimowicz Jerzy z gub. Mińskiéj. Kalinkowski Karol z Warszawy. Niewengłowski Piotr Henryk z Warszawy. Rogiński Ferdy. z Płockiego. Stypułkowski Lucjan z Nowogrodz. Pawłowicz Jan z Wilna. Szulc Ignacy z Krakowa. Szuniewicz Napo. z Litwy. Szwedkowski Jan. Zawadzki Franciszek z Warszawy. Faliński Stanisław z Radomia. Makowski Michał z Warszawy. Polkowski Stani. z Mazowsza. Wróblewski Erazm z Płockiego. Kurzewski Erazm z Rawskie. Borysewicz ze Żmudzi. Jokisz Józef z Warszawy. Mickaniewski Stanisław z Wilna. Wieszniewski Ludwik. Wojeński Jan Nep. Taczanowski Sylwan. Karwowski Julian. Marczałowski Piotr. Budzyński Franci. Ancyppa Ildefons. Kustrzycki Ludw. Szyndler Anto. Struss Andr. Smyciński Emil. Bukowiecki Marcin. Galiński Franciszek. Biergieł Konst. Olszewski Tomasz. Grzybowski Stani. Kulikowski Leon. Wysocki Józef. Rzeczycki Xawe. Wołoszynowski Anto. Zaboklicki Józef. Ruszczewski Hiero. Lipski Józ. Kwiliński Narcyz. Darasz Wojciech. Dolanowski Kajet. Sitek Anto. Zurawlewicz Eusta. Gromczyński Józef. Gromczyński Ign. Dembiński Józ. Czernik Ign. Bansen Józef. Straszewicz Michał z gub. Wileńskiéj. Tomkiewicz Kazim. z w. Augustowskiego. Skrodzki Józef z Augustowskiego. Tomkiewicz Winc. z Augustowskiego. Węgliński Franciszek z Wołynia. Niemirowski Edmund Marcin z Podola. Malinowski Miko. z Poznańskiego. Marszewski Józef z Mazowieckiego. Kalicki Marcin z Podlaskiego. Brzumieski Ludw. z Sandomirskiego. Chołodecki Anto. Alexa. z Wołynia. Garnysz Józ. z Podola. Kłossowski Anto. z w. Krakowskiego. Orłowski Stani. z Warszawy. Rubiński Karol z Podola. Słowicki Józef z Lubelskiego. Wolny Miko. z woj. Krakowskiego. Wiszkiewicz Karol z Mazowieckiego. Paszkowski Adolf z Gdańska. Wirchowski Piotr z Wołynia. Okieńczyc Ludw. Krauziński Józ. Darasz Paweł z Warszawy. Sulgostowski Dunin Józef z Podola. Droszewski Hubert Leonard z Poznańskiego. Wernicki Józ. Alexa. z Warszawy. Rożnowski Piotr z Poznańskiego. Bielawski Józ. z Lubelskiego. Petinetti Filip Jakób z Warszawy. Kossakowski Anto. z Augustowskiego. Głodowski Piotr z Kalisz. Tymiński Bened. z Płock. Domarecki Jan z Galicji. Porzeziński Walen. z obw. Białostockiego. Daniejko Alexa. Bronisław z Litwy. Uszyński Konst. z Litwy. Korabiewicz Józ. z gub. Wileńskiéj. Burba Eusta. z g. Wileńskiéj. Horowicz Juliusz z Warszawy. Sienicki Józef z Krakowskiego. Chról Juliusz z gub. Wileńskiéj. Gralewski Anto. z Galicji. Ogrodziński Jan z Sandomirskiego. Dąbrowski Tomasz z Sandomirskiego. Malewicz Igna. z gub. Grodzieńskiéj. Grudziński Felix z Sandomirskiego. Kukliński Lud. z obw. Biało. Mietelski Jan z Lubelskiego. Wrzosek Jan z Podlaskiego. Bartkowski Stani. z Mazowieckiego. Reynowicz Alb. z woj. Krakowskiego. Haage Leop. z Wołynia. Czarnyszewicz Joachim. Terajewicz Izydor. Morawski Józef. Rajecki Hipolit. Łęcki Józ. z Mazowieckiego. Kotyński Leop. z Sandom. Romanowski Maciej z Augustowskiego. Wieszeniewski Piotr z gub. Kijowskiéj. Skrodzki Ludwik Serafin z Kaliskiego. Lubinis Gabryel z w. Augustowskiego. Wojciechowski Błażéj z Sandomirskiego. Kryzyan Wojciech z Kaliskiego. Czajkowski Franciszek z Augustowskiego. Borkowski Teodor z gub. Wileńskiéj. Jaworski Jan z obw. Białostockiego. Budrewicz Jan z gub. Wileńskiéj. Truszkowski Błażéj z Mazow. Markowski Józef z gub. Wileńskiéj. Starzyński Jan z Krakowa. Paszkiewicz Bernard z gub. Wileńskiéj. Markowski Ign. z gub. Wileńskiéj. Król Paweł z w. Mazowieckiego. Kukliński Mate. z Augustowskiego. Karasiński Szczepan z Mazow. Kowalski Antoni z Płock. Jaroszyński Jakób z Mazow. Rudziński Józ. z Mazow. Karpiński Jakób z Kalis. Bigosiński Ignacy z Kalis. Skoczyński Anto. z gub. Mińskiéj. Pawłowski Anto. z gub. Grodzieńskiéj. Brcański Faustyn. Brcański Walery. Dudin Karol Platon. Pettrelewicz Ludwik. Burba Alexa. z gub. Wileńskiéj. Biernacki Karol z gub. Grodzieńskiéj. Dobrski Maxymi. z Mazow. Godlewski Stanis. z Płockie. Grzybowski Tomasz z Mazowieckiego. Hauzner Hiero. z Galicyi. Heydenreich Józ. z Mazow. Hryniewiecki Jan z obw. Białost. Jakubowski Józef z Podola. Januszewski Napo. z gub. Wileńskiéj. Ilnicki Anto. z Podola. Kozaryn Józ. z gub. Wileńskiéj. Krotki Felix z Lubelskiego. Lubański Alexa. z Podlaskiego. Lipiński Benedykt z Kaliskiego. Miłaczewski Michał z gub. Grodzieńskiéj. Modelski Konst. z w. Krakowskiego. Padziński Fran. z w. Krakowskiego. Rubażewicz Paweł ze Żmudzi. Sprzęglewski Jan z Wiel. Polski. Wojcikowski Roch z Sandom. Wągrowski Alexa. z Kaliskiego. Zakrzewski Józ. z gub. Wołyńskiéj. Zeliszowski Wiktor z gub. Podolskiéj. Zagurski Adolf z Lubelskiego. Zdzitowiecki Julian z Lubelskiego. Zmiejewski Leon z Płockiego. Długosz Józef z w. Krakow. Sokulski Fran. z Cyr. Brzezań. Ciechiewicz Mateusz w. Kalisk. Cabert Wiktor z August. Sągajłło Adolf. Drohojewski Felix z Cyr. Przemysk. Biergiel Wojci. z gub. Grodzień. Jankiewicz Józ. z gub. Wileńskiéj. Tomaszewicz Władysław z gub. Wileńskiéj. Zagurski Julian z gub. Wileńskiéj. Charzewski Wojc. z Poznańskiego. Wielogłowski Roman z w. Krakowskiego. Kranas Fran. z Mazowieckiego. Kozłowski Józef z Mazowieckiego. Zarzecki Tom. z Mazowieckiego. Bronikowski Stanis. z Kaliskiego. Gładyszyński Celes. z Podola. Mickiewicz Kacper z gub. Wileńskiéj. Romiszowski Grzeg. z Wołynia. Rożnierski Michał z Cyr. Tarnów. Zawadzki Fran. z w. Krakowskiego. Zebrowski Urban z Ukrainy. Statewicz Paweł. Szeliski Józef. Bielkiewicz Mich. z gub. Grodz. Don-Lewi Stanisł. z gub. Zytom. Gołembiowski Okta. z w. Mazowieckiego. Halicki Fran. z gub. Grodzieńskiéj. Hoppen Ignacy z gub. Wileńskiéj. Hoppen Alexa. z gub. Wileńskiéj. Juszkiewicz Stanis. z w. Mazowieckiego. Kern Anto. z Mazowieckiego. Koźmiński Grzeg. z gub. Zytomirskiéj. Sędzimir Józ. z Mazowieckiego. Surmacki Aug. z w. Krakowskiego. Czernik Alexa. z gub. Grodzieńskiéj. Dziakowicz Xawe. z gub Wileńskiéj. Borkowski Jan z w. Lubel. Kozłowski Jan z Podola. Lewkowicz Bonifa. z gub. Grodz. Rupniewski Ignacy z Poznańskiego. Rzętkowski Andrzéj z Warsza. Zieleniewski Ludw. z Mazowieckiego. Zaboklicki Andrzéj z Kalis. Sroczyński Jan. Skowroński Bartło. Ursowicz Józ. Czyszkowski Konst. z Sandomirskiego. Łączkowski Filip z Kaliskiego. Karwowski Felix z Augustowskiego. Zieniewski Anto. z Litwy. Garyński Korss Teofil z Płockiego. Sołłomin Józ. Kal. z Litwy. Wojciechowski Ludw. Gietrowski Wincenty z Mazowieckiego. Kozikowski Igna. z w. Krakowskiego. Myśliborski Igna. z Płockiego. Skrzetuski Florijan z Poznańskiego. Sopoćko Stef. z Augustowskiego. Cieńciewicz Michał z Augustowskiego. Scieślicki Ludw. z Lubelskiego. Skulimowski Jan z Mazowieckiego. Wiktorowski Józef z Poznańskiego. Fontanna Ign. Sawicki Konst. Czerski Józef. Woliński Fran. Węgrzynowski Anto. Wojciechowski Tomasz. Olszanowski Anto. Gurzyński Hieron. Nartowski Józef. Falieni J. Andrzéj. Egersdorf Napo. Jankiewicz Adam. Rogaliński Jan. Szymański Jakób. Trzembski Aloizy. Stępiński Fran. z Kalis. Guski Napo. z Warsza. Stotorfo Julian z Warsza. Sąchocki Walen. z Poznań. Beynar Stanis. Treyberger Piotr. Gawroński Andrzéj. Januszewski Wincenty. Krzyżanowski Piotr. Połubicki Franciszek. Nieznański Ferdynand. Ehrenkreutz Franciszek z gub. Kijowskiéj. Mierzejewski Paweł z Warszawy, Grzybowski Antoni z Augustowskiego. Iwankowicz Alexander z gub. Mińskiéj. Korolewicz Ambroży z gub. Wileńskiéj. Nienus Antoni z Augustowskiego. Dowejko Justyn z gub. Wileńskiéj. Januszewski Szymon z gub. Wileńskiéj. Łukomski Dyonizy z Poznańskiego. Szczepański Teofil. Wysocki Wincenty z gub. Grodzieńskiéj. Borowski Wincenty z Wilna. Dudziński Paweł z Krakowa. Zdanowicz Józef z Lubelskiego. Jurkowski Karól z Lubelskiego. Młocki Mikołaj z Płockiego. Glinka Stanisław z Płockiego. Czerwiński Antoni z Podlaskiego. Niemojowski Alexander z Kaliskiego. Hulewicz Jan z Poznańskiego. Mieczkowski Antoni z Augustowskiego. Sieroszewski Xawery z Kaliskiego. Rupniewski Mikołaj z Kaliskiego. Chołod Marcin z Podola. Odechowski Teofil z Podola. Różbicki Leon z gub. Grodzieńskiéj. Zielanowicz Wincenty ze Żmudzi. Filipowski Tomasz. Kozłowski Henryk. Sandecki Jakób. Adamowicz Franciszek z gub. Wileńskiéj. Marczuk Franciszek z Kaliskiego. Arkuszewski Julian z Podlaskiego. Bobiński Maciéj z gub. Grodzieńskiéj. Dzięgielewski Jan z Płockiego. Jasieński Franciszek Piotr ze Żmudzi. Jabłoński Józef Alexander z woje. Mazowieckiego. Krzyżanowski Tomasz z woje. Krakowskiego. Mazurkiewicz Wincenty z cyr. Tarnowskiego. Mazurkiewicz Bonawentura z Kaliskiego. Mochort Ludwik z gub. Wołyńskiéj. Odynecki Tomasz z Podola. Odynecki Antoni z Podola. Pfeiffer Jan ze Lwowa. Piotrowski Sylwester Edward z Litwy. Pieńkowski Kazimierz z Augustow. Rawski Wincenty z Ukrainy. Raczukajtys Jerzy z Augustowskiego. Sabbatyn Władysław z gub. Podolskiéj. Sabbatyn Kaz. z gubernii Podolskiéj. Szaładajski Józef z Mazowieckiego. Sokolnik Mateusz z gub. Wileńskiéj. Skalski Józef z Augustowskiego. Underowicz Adam z gub. Wileńskiéj. Zieliński Sabin z Lubelskiego. Leśniowolski Juljan z Galicji. Postempski Karól Gustaw z gub. Podolskiéj. Chróściński Felicyan Ludgard z woje. Krakowskiego. Guzowski Andrzéj z Podlaskiego. Gucki Leopold z Mazowieckiego. Jemiołowski Piotr z Ukrainy. Sumiński Rajmond z gub. Wołyńskiéj. Staniewicz Sylwester z gub. Wileńskiéj. Skrzycki Józef z gub. Mińskiéj. Wollszleger Kornell. Celiński Paweł z Podlaskiego. Pokrzywnicki Antoni z Kaliskiego. Zaleski Jan Alexander z gub. Mohilewskiéj. Sawicki Konstanty. Dydziul Wincenty. Stoblewski Józef. Lutkiewicz Otton. Osuchowski Ignacy. Peranowski Adryan. Zaremba Antoni. Tomaszewski Wincenty. Babiański Wincenty. Rozmarynowski Tomasz. Bohdanowicz Alexander. Pausza Alexander. Pausza Adam. Korsak Juliusz. Kulesza Adam. Nobis Kazimierz. Zawistowski Kazimierz. Wiliński Ignacy. Białkowski Alfons z Poznańskiego. Dębski Stanisław z Warszawy. Lipiński Wincenty z Podlaskiego. Przysiecki Antoni z gub. Mińskiéj. Wyganowski Lucyan z obw. Białostockiego. Żyliński Leon z Podola. Markowski Leon z obw. Białostockiego. Jassudowicz Maciéj. Laskowicz Łukasz z Płockiego. Studziński Aleksander z Lubelskiego. Barciński Jan z Lubelskiego. Radliński Andrzéj. Górski Józef. Kojsiewicz Adolf Protazy. Ostrowski Jan. Czerniewicz Piotr. Jasielski Karól. Tylski Wiktor. Celiński Ludwik. Izdebski Zenon. Stobiecki Lucyan z cyr. Tarnowskiego. Biergiel Zygmunt. Fijałkowski Jakób. Rozengarten Alexander z Warszawy. Prześlakowski Leon. Tecław Franciszek Tadeusz z Wołynia. Łazowski Jan Jakób z gub. Wileńskiéj. Łazowski Antoni Erazm z gub. Wileńskiéj. Hłuśniewicz Antoni. Wilczyński Jan. Bufanowicz Marcin. Chwalibóg Włodzimierz. Drygatt Jan. Hamski Antoni. Kazimirkajtys Jerzy. Kuliński Bolesław. Rewieński Kazimierz. Stępowski Józef Ambroży. Stępowski Arseniusz. Swięcicki Cezary. Szakalis Antoni. Trąbczyński Eugieniusz. Wawrowski Tomasz. Wittorski Michał. Wojciechowski Franciszek. Jocz Alexander. Miniath Wincenty. Lipiński Chryzostom. Białogajski Stefan. Zakrzewski Sylwester. Stawiarski Andrzéj. Szczepański Łukasz. Rogojski Józef. Ilnicki Tomasz. Szamocki Henryk. Wiśniewski Mikołaj. Paszkowski Józef. Potocki Hilary. Klimiec Mateusz. Staszyński Jan. Karasiński Franciszek. Frankowski Franciszek. Kośpiński Albert. Paszkiewicz Józef. Stankiewicz Andrzéj. Wysocki Andrzéj. Giersz Michał. Majorowicz Jan. Banrat Kaz. Dołąbowski Jan. Godlewski Wawrzyniec. Sadowski Józef. Cieślakiewicz Konstanty. Awejde Ernest. Bolewski Xawery. Alcyato Jan. Hellman Michał. Kowalski Tomasz. Molinary Alexander. Narzewski Jan. Paszkowski Hipolit. Łukomski Jan. Płoszczyński Napo. Płachecki Michał. Rzeczkowski. Ratajski Wiktor. Sperczyński Adam. Swierczewski Walenty. Scheel Wittinghof Józef. Schmitt Albert. Zalewski Adolf. Szmigielski Jan. Leciejewski Tadeusz z Poznańskiego. Szczepanowski Baltazar z gub. Kijowskiéj. Swiechowski Kajetan. Ildefons ze Żmudzi. Koziorowicz Edward z Warszawy. Szelechowski Franciszek z gub. Podolskiéj. Uszyński Teofil z Augustowskiego. Owsiański Antoni z Poznańskiego. Prokopczyk Józef z Mazowieckiego. Przeździecki Teodor z Mazowieckiego. Jarosiński Jan Nepo. z Sandomierskiego. Stetkiewicz Antoni z Litwy. Chmielewski Erazm z Galicyi. Kowalski Leon z woje. Krakowskiego. Staniewski Karól. Bąkowski Teofil. Twarowski Wincenty. Sułkowski Karól z Lubelskiego. Gilewski Antoni z Poznańskiego. Borowski Szymon z obwodu Białostockiego. Olszewski Teofil z obw. Białostockiego. Stefański Leon z gub. Grodzieńskiéj. Korzuń Michał. Górski Teofil. Kruszewski Piotr. Rzewuski Jan. Gasztoft Jan. Winiarski Ignacy z woje. Krakowskiego. Kochański Grzegorz. Wilkosz Kazimierz z Wołynia. Tkaczyński Gracyan z Wołynia. Kamiński Teofil. Lątkiewicz Józef. Baranowski Mikołaj. Lisiecki Leopold. Kulikowski Paweł. Zabłocki Józef. Orłowski Romuald z gub. Podolskiéj. Bielecki Władysław z gub. Podolskiéj. Majewski Franciszek z Lubelskiego. Janczewski Adam. Witkowski Maxymilian z Płockiego. Broniewski Józef. Lissowski Edward. Kamiński Seweryn. Berkowicz Leon. Gruszczyński Felix. Mikulski Franciszek z Kaliskiego. Roman Teodor Marcin. Jasionowski Franciszek. Kostrzewski Igna. Zalewski Teodor. Kijewski Lucyan. Poraziński Stanisław Ludwik. Zagorowski Narcys. Szuniewicz Felix. Pietraszewski Piotr. Jemielita Franciszek. Ordęga Józef. Tomaszewski Józef. Wielogłowski Walery. Wielogłowski Bolesław. Testory Józef. Sliwiński Adam z Mazowieckiego. Tokarski Michał. Goławski Ludwik. Nowicki Józef. Jasieński Jan Nepomocen. Goławski Józef. Rozwadowski Xawery Franciszek. Szmurło Piotr. Szabuniewicz Stanisław. Ostrowski Jan Euzebi z Sandomierskiego. Dembiński Michał Tadeusz z Mazowieckiego. Kwiatkowski Jan z Kaliskiego. Bacewicz Antoni z woje. Krakowskiego. Dworakowski Szymon z Augustowskiego. Wałęcki Piotr z Kaliskiego. Janowski Jan Nepomocen z Kaliskiego. Chrystowski Adolf z Kaliskiego. Molsdorf Alexander z Mazowieckiego. Malinowski Tomasz z Lubelskiego. Zaczyński Lucyan Józef z Sandomierskiego. Jakubowski Henryk z Lubelskiego. Heltman Wiktor z Brzeskiego Litewskiego. Chmielewski Robert z Galicji. Tomasiak Szymon. Sędzimir Józef. Omieciński Jan. Bagiński Stanisław. Andruszkiewicz Jan. Babiański Michał. Zaboklicki Wince. Baczyński Antoni. Baranowski Adam. Romatowski Konstanty. Bednarczyk Emil. Bereziński Józef. Karczewski Teodor. Bertholdi Karól. Gutman Leon. Medyński Napoleon. Bielacki Alexander. Kuczkowski Jan. Celiński Sylwester. Bieliński Antoni. Dombrowski Władysław. Cendrowicz Paweł. Herman Joachim. Herman Bened. Biernacki Tomasz. Chmielewski Adam z Galicji. Dąbrowski Mich. Szmoniewicz Wojciech. Bobiński Michał. Chobrzyński Karól. Dębski Fran. Xawery. Dzikowski Piotr. Bogusławski Fran. Faliński Franci. Dobrowolski Konstanty. Dobrowolski Bolesław Kazimierz. Januszewski Teofil. Skawiński Piotr. Fiszer Jan. Ząbkowski Franci. Alexander. Bonaszewski Felix. Terlecki Hipolit. Fink Józef. Fink Xawery. Betko Jan. Gołoński Felix. Chróściński Walery Kajetan. Tomaszewski Antoni. Miłkowski Ludwik. Maliszewski Józef. Bonenfant Ludwik. Radziejowski Wiktor. Chrostowski Napoleon. Dolanowski Wincenty. Chruściński Walenty. Borysewicz Antoni. Zalewski Cypryan. Chyliński Jan. Szymkiewicz Wawrzyniec. Drapalski Mateusz. Gałkowski Franci. Filipowicz Bened. Filipowicz Aug. Claus Franci. Bossakiewicz Napoleon. Gnatowski Stanisław. Gnatowski Ludwik. Jeliński Michał. Bucewicz Edmund. Czyżewski Szymon. Drozdowski Mateusz. Frycz Karól. Kaczanowski Karól. Godeł Józef. Dobrzelewski Leon. Flejczerowski Xawery. Meyzner Jan Adolf. Lewandowski Jan. Paprocki Stanisław. Jabłoński Józef. Ociepski Tomasz. Nowicki Jan. Eliaszewicz Alexander. Dworzynski Aloizy Napoleon. Funk Karol. Ogulewicz Franci. Machwitz Adam. Górzyński Leon. Jadamczewski Ignacy. Paszkowski Florjan. Zaborski Józef. Sawicki Jan. Hoppen Jerzy. Hoppen Lud. Paszkowski Felix. Jakobson Alexander. Karwosiecki Adam. Lewandowsyi Kazimierz. Gołoński Karól. Gołoński Wincenty. Dworzecki Jan. Kaczorowski Józef. Paszkiewicz Ludwik. Walenton August. Raciborski Jan. Zaleski Leon. Szerer Jul. Janowski Ale. Gośniewski Adam. Dziewoński Zacharyasz. Łabanowski Karól. Łabanowski Le. Jankowski Piotr. Jankowski Ignacy. Mroczkowski Felix. Piasecki Wincenty. Zajewski Cypry. Schrok Karol. Radziszewski Jozefat. Wasilewski Ale. Gorajski Jerzy. Malicki Jan. Jasiński Franciszek. Jasiński Kazimierz. Piotrowski Rudolf. Wermiński Wincety. Rakowski Antoni. Okęcki Edmund. Kamiński Julian. Plater Lucyan. Nabielak Lud. Wesołowski Wilhelm. Szwejger Józef. Sieczkowski Jan. Zakrzewski Hieronim. Kalinowski Paweł. Lipiński Józef. Sieklucki Kleof. Sienicki Michał. Karwowski Romuald. Grochowski Stanisław. Majkowski Euzebiusz. Wierzbołowicz Michał. Sierzputowski Tadeusz. Olędzki Xawery. Lipski Jakób. Michałowski Fel. Michałowski Michał. Michałowski Aloizy. Karski Edward. Sitczykowski Franciszek. Ratyński Maciej. Zaleski Piotr. Wieczffiński Anastazy. Skotnicki Dyonizy. Remiszewski Wincenty. Tabartowski Waleryan. Polakowski Ignacy. Kisielewski Szymon. Grabski Marek. Mickiewicz Rafał. Jaskierski Józef. Lankutowicz Tomasz. Skinder Antoni. Zaleski Bohdan. Zalewski Józef. Skowroński Woj. Rettel Leonard. Cirklewski Józef. Polichnowski Igna. Greffeuille Hippolit. Lityński Alexander. Reynhold Kazimierz. Skrzyński Wincenty. Slepikowski Kajetan. Zaniewski Antoni. Wienckowski Piotr. Rodyński Fran. Sławecki Michał. Klemczyński Julian Teo. Łopatyński Seweryn. Poświk Samuel. Mielżyński Seweryn. Rohoziński Michał. Sokołowski Franciszek. Grodkowski Ferdynand. Orzechowski Józef. Lubliner Ludwik Cezary. Klukowski Ignacy. Sosnowski Leon. Rohr Juljan. Stachowski Hipolit. Niesiecki Augustyn. Klott Michał. Kolski Wincenty. Grużewski Jarosław. Mierzejewski Jan. Postępski Ignacy Roman. Rondomański Jerzy. Tarło Henryk. Stankiewicz Franciszek. Kownacki Szczepan. Lubowicki Alexander. Jastrzębski Józef. Rostkowski Witołd. Sufranowicz Xawery. Kozłowski Adolf. Missiura Jan. Łopata Karól. Zapolski Adam. Szczepański Stanisław. Rozwadowski Xawery. Szeptycki Piotr. Kozaryn Paweł. Jastrzębski Wincenty. Muller Jan. Przywarski Konrad. Korabiewicz Edmund. Tyllinger Ferdynand. Wiliński Konstanty. Rożański Salomon. Szumlański Leopold. Zbierzchowski Ludwik. Korytko Wojciech. Łosiewski Konstanty. Janutowicz Lucyan. Sznajderowicz Jan. Rożecki Wojciech. Koskowski Jan. Lutowski Wojciech. Szroeter Bogusław. Wiszyn Walenty. Tyttenbronn Michał. Szrednicki Tomasz. Korycki Franciszek. Przepałkowski Marcelli. Stawiński Bohdan Ignacy. Zering Andr. Wiszniewski Zenon. Modliński Alexander. Korsak Jan. Górski Jakób. Stefański Antoni. Tomaszewski Jan Alfons. Rożycki Ludwik. Orzelski Alex. Witkowski Michał. Stefanowicz Kazimierz. Korylski Ludmillew. Jankiewicz Józef. Morawicki Seweryn. Lutkiewicz Maurycy. Rabczewski Jan. Guderlej Karol. Guderlej Jan. Strusiewicz Jan. Trębicki Józef. Zieleniewski Anzelm. Wołowski Józef. Russocki Jan Maxym. Łukomski Makary. Łukomski Ignacy. Kostrzewski Winc. Suchecki Wincenty. Zienkowicz Wiktor. Ostrowski Paweł. Przyborowski Ignacy. Kowalski Konstanty. Sulimirski Faustyn. Sulimirski Walenty. Rutkowski Stanisław. Wojciechowski Adam. Trószczyński Włodzimierz. Jakutowicz Joachim. Morok Grzegórz. Wójnicki Franciszek. Wroński Adam. Kołdowski Jan. Purzycki Xawery. Lutostański Franciszek. Justowski Antoni. Rybiński Alb. Zieńkowicz Antoni Ferdynand. Wrzosek Franciszek. Trzeciak Mateusz. Trzeciak Józef. Krassowski Roman. Niski Szymon. Jurjewicz Szymon. Zwierkowski Ludwik. Wychowski Stanisław. Sylwestrowicz Ludwik. Zmiechowski Erazm. Kuczyński Romuald. Turowski Leopold. Wysłouch Juliusz. Żygliński Jan. Rzodkiewicz Jan. Wysocki Ignacy. Uszałuk Karól. Kwapiszewski Mateusz. Marciszewski Józef. Rzewuski Teodor. Żyzniewski Daniel. Szabłowski Józ. Wyszyński Emil. Kobyliński Karol. Bajer Michał. Herbaszewski Albert. Danielski Michał z Galicji. Sąchocki Marjan z Mazowsza, Wieczffiński Edmund z gub. Wołyńskiéj. Zwierkowski Stanisław. Borkowski Alexander. Filipkowski Jakób. Cieślicki Antoni. Goszczyński Michał. Wierciński Ludwik.
Za zgodność:
Centralizacja Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Poitiers, d. 4 grudnia 1836 r.
Zaczyński Lucjan Józef. Heltman Wiktor. Jakubowski Henryk. Malinowski Tomasz. Chrystowski Adolf. Chmielewski Robert. Molsdorf Alexander. Janowski Jan Nepomucen.
RUE DE COLOMBIER, № 30.