śród murzynów. Działalność tego zakonu w wiekach średnich i później, za czasów walk Zachodu z islamem, przyczyniła się do rozpowszechnienia go w wielu krajach Europy południowej i zachodniej a także w Polsce i na Litwie. Do Polski sprowadził trynitarzy w r. 1685 Jan Kazimierz Denhof, opat cystersów w Mogile pod Krakowem. Pierwszy klasztor trynitarzy w Polsce stanął we Lwowie, a w 40 lat potem powstała osobna polska prowincja trynitarzy, licząca około 30 klasztorów. Polscy trynitarze odbyli w czasie od 1688 do 1782 r. 18 t. zw. redemcyj, czyli wypraw dla wykupna jeńców do Kilji, Budżaku, na Krym, do Bakczysaraju i Konstantynopola i wykupili przeszło 500 jeńców z rąk tureckich i tatarskich. Obecnie posiadają klasztory we Włoszech i w Hiszpanji, poza Europą zaś klasztor na wyspie Kuba, trzy klasztory w Chile, cztery w Ameryce północnej a od r. 1904 prowadzą prefekturę apostolską w Benadir, w Afryce wschodniej.
Tryteizm, herezja, powstała w III wieku z powodu błędnego pojmowania nauki chrześcijańskiej o Trójcy św. Rozszerzali ją tryteici, sekta monofizycka, przypisująca każdej osobie Trójcy św. osobną naturę, antytrynitarjusze, odmawiający bóstwa Chrystusowi i kononici, którzy nauczali, że między trzema osobami Boskiemi istnieje tylko jedność moralna, niema natomiast jedności natur. Tryteizm został potępiony na soborze lateraneńskim czwartym w r. 1215.
Trzech Króli, święto zjawienia Pańskiego czyli Epifanja, obchodzi Kościół katolicki na pamiątkę hołdu mędrców ze Wschodu. Kościół wschodni nazywa Epifanją święto Jordanu, pamiątkę chrztu Chrystusa w rzece Jordanu.
Trzecie zakony, ob. Tercjarze i tercjarki.
Tyfon (Typhon), bóstwo zła i zniszczenia, ob. Egipska religja.
Tyguryńska zgoda (Consensus Tigurinus), 26 artykułów wiary o Wieczerzy Pańskiej, ułożonych w r. 1549 przez Kalwina. Występuje w nich bardzo wyraźnie różnica między zapatrywaniami Kalwina i Lutra. Celem ich ułożenia było pogodzenie dwóch kierunków wyznania reformowanego a mianowicie kierunku niemiecko-szwajcarskiego wyznawców Zwinglego (ob.) z poglądami Kalwina.
Typikon, w Kościele wschodnim zbiór przepisów liturgicznych, wedle których układa się i odmawia brewjarz.
Typologja, 1) tłumaczenie postaci, rzeczy i zdarzeń, wspomnianych w Starym Testamencie, odnajdujące w nich tak zwane typy (figury) mesjaniczne, czyli wyobrażenia przyszłego Mesjasza i jego dzieła. Takimi wyobrazicielami Chrystusa w Starym Testamencie są: Adam, Abel, Noe, Melchizedech, Izaak, Józef, sprzedany przez braci, Hiob cierpiący, Mojżesz, jako zakonodawca, Dawid, urodzony w Betleem, Salomon, jako król pokoju, Eljasz, Jonasz i inni. Rzeczowe typy mesjaniczne są: arka Noego, przejście Żydów przez morze Czerwone, manna na puszczy, woda, wyprowadzona przez Mojżesza ze skały, wąż miedziany, którego widok leczył Żydów na pustyni, baranek wielkanocny i in.
II) Typologja, dział religjoznawstwa, systematyka zjawisk religijnych, odróżniająca się jednak od fenomenologji religijnej tem, że przedmiotem jej klasyfikacji nie są zewnętrzne objawy religijności, formy kultu religijnego, lecz religijność sama, t. j. myśli, uczucia, wyobrażenia i dążenia religijne. Systematyka ta dzieli religijność na trzy główne kategorje: 1) religijność świecka, związana ściśle z życiem doczesnem i jego interesami, 2) religijność, pogardzająca światem i uciekająca przed nim i 3) religijność, opanowująca świat.
Pierwszą kategorję dzielą na następujące typy: a) typ zmysłowy, będący albo religją ludów pierwotnych (naturyzm, demonizm, animizm), albo religją ludów o rozwiniętym zmyśle estetycznym (grecki politeizm), b) typ intelektualny, utożsamiający religijność z poznaniem (gnostycyzm, teozofja) lub Z wczuciem się w wszechświat (panteizm) i c) typ etyczny, zasadzający religijność albo głównie na przestrzeganiu prawa religijnego (religja żydowska i islam), albo też na bezpośrednim stosunku czło-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/414
Ta strona została przepisana.
TRYTEIZMTYPOLOGJA
409
