Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Egipska religja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | E – wykaz haseł E – całość |
| Indeks stron | |
Egipska religja. Przyczyną szczególnego stanowiska, jakie zajmuje religja starożytnego Egiptu w porównawczej historji religji, jest przedewszystkiem jej starożytność. Według pomników i zabytków, które egiptologja zdołała odczytać i wyjaśnić w ostatnich 80 latach, początki tej religji sięgają czterech tysięcy lat przed Chr., a pierwiastki, z których się składa, są tak różnorodne, że niepodobna jej przedstawić jako jednolitego i skończonego w sobie systemu religijnego. Wszystkie formuły, przyjęte przez religioznawstwo, któremi próbowano określić religję egipską, a mianowicie monoteizm, henoteizm, panteizm, kult słońca, kult natury, animizm czy fetyszyzm, okazują się niewystarczające, gdyż w religji tej znajdują się pierwiastki, należące do wszystkich powyższych kategoryj. Najmniej jest pierwiastków monoteistycznych, których niektórzy badacze (De Ronge, Pierret) dopatrują się w religji egipskiej na podstawie nazw, nadawanych bóstwu, jak „jedyny“, „nieskończony“, „przedwieczny“ i t. p. Bardziej wyczerpujące jest określenie religji egipskiej jako kultu słońca, który będąc religją państwową, przeobraził się w drodze ewolucji i wskutek wpływów religji ludów postronnych w panteistyczny kult sił przyrody: słońca, księżyca, nieba, ziemi, rzeki Nilu, zwierząt i roślin. Bogiem najwięcej czczonym w całym Egipcie i we wszystkich okresach przeobrażeń religijnych było słońce, Râ. Również bogiem słonecznym jest Horus, uważany za duszę lub syna boga Râ. Jego symbolem jest uskrzydlona tarcza słoneczna, a krogulec ptakiem jemu poświęconym. Seb — ziemia, Nuit — niebo, Ah — księżyc i Hapi — Nil, są też bóstwami, czczonemi w całym Egipcie. Szeroko rozpowszechniony był kult Ozyrysa, który jest także bogiem słońca, synem Seb i Nuit, ziemi i nieba. Żoną jego była Isis (Izyda), Horus jego synem, a Set, po grecku Typhon, jego bratem. Wedle legendy, podanej przez Plutarcha, Ozyrys był królem Egiptu, mądrym i dobroczynnym. Brat jego Set podstępem złowił go w zasadzkę, zabił i zwłoki zamknął do trumny, którą rzucił do morza. Isis odnalazła zwłoki męża, ożywiła je a syn jej Horus zwyciężył Seta i pomścił śmierć ojca. Mimo tego Set, choć zwyciężony, nie stracił władzy. Jest on, według jednych, uosobieniem zła, podczas gdy walczący z nim Horus przedstawia pierwiastek dobra. Inni uważają Seta za personifikację nieurodzajnej pustyni i niszczącej siły wiatru pustynnego w przeciwstawieniu do dobroczynnego działania słońca, urodzajnej ziemi i wód Nilu.
Prócz tych głównych bóstw, czczonych w całym Egpcie, było mnóstwo bóstw lokalnych jak Ptah (Ftaa), Bastet, Neith, Hator i Mut. Szczególną cześć oddawano niektórym zwierzętom, jak kotom, krokodylom, wężom, ibisom i in. Cześć boską odbierał Apis, byk, poświęcony bogu słońca Amon-Râ, krowa bogini Hator, sęp bogini Mut i wiele innych. Najwspanialszą świątynią była świątynia boga Amon-Râ w Karnaku.
Według wierzeń egipskich człowiek składa się z ciała (khet), duszy (ba), przedstawianej w postaci szarańczy lub ptaka, ulatującego w chwili śmierci człowieka, nazwiska (ren) i z pierwiastka, zwanego „ka“, co oznacza wierne odbicie osobistości człowieka, jego widmo, które nie umiera, lecz towarzyszy człowiekowi do grobu, a dalsze jego istnienie zawisło od konserwacji ciała zmarłego. Z temi wierzeniami było w związku balsamowanie ciał i obrzędy pogrzebowe, których celem było zapewnienie zmarłemu życia zagrobowego. W tym celu też wkładano do grobowca „księgę zmarłych“ lub wyjątki z niej, pisane lub ryte w kamieniu. „Księga zmarłych“, przechowana dotychczas w kilkunastu egzemplarzach, różnych co do treści, składa się ze 150 — 165 rozdziałów, zawierających modlitwy i formuły i jest rodzajem przewodnika dla zmarłych, który ma im ułatwić drogę pozagrobową i odnalezienie krainy Ozyrysa, pole Jalu, będące przybytkiem szczęśliwych. Rozdział 125 „księgi zmarłych“ mieści w sobie wyobrażenie sądu nad duszami zmarłych. Sąd ten sprawuje Ozyrys z 42 sędziami, przyczem Anubis waży serce zmarłego, a Thot zapisuje wyrok. W rozdziałach 76 — 78 „Księgi zmarłych“ są ustępy, z których wynika, że zmarli mogli się przeobrażać, a mianowicie przybierać postać złotego krogulca, lilji, ptaka, zwanego bennu, barana, krokodyla i t. p. Nie jest to jednak wędrówka dusz w znaczeniu metempsychozy hinduskiej, gdyż oznacza dowolną możność przeobrażania się w postaci boga albo czczonego narówni z bóstwem zwierzęcia lub rośliny dla dostąpienia zupełnej szczęśliwości.
