Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/90

ny trzydziestoletniej wydał cesarz Ferdynand II w r. 1629 edykt, mocą którego przywrócono katolikom posiadanie dóbr kościelnych, zabranych przez protestantów, przyznano tak katolikom jak i protestantom t. zw. ius reformandi, a swobodę religijną uznano jako przywilej katolików i protestantów wyznania augsburskiego. Ten edykt, wykluczający protestantów wyznania reformowanego, czyli kalwinów, od swobody religijnej i wywołujący zatargi co do dóbr duchownych, dał powód do dalszej wojny. W r. 1635 zmuszono cesarza do odwołania edyktu restytucyjnego.

 Edykt wormacki wydał cesarz Karol V w r. 1521. Za zgodą stanów Rzeszy orzekł w nim banicję Lutra i jego stronników oraz nakazał zniszczenie jego pism. Edykt ten został odwołany na sejmie w Spirze w r. 1526.

 Efez, miasto w Azji Mniejszej, jedno z 12 miast jońskich, słynne w świecie starożytnym z powodu wspaniałej świątyni Artemidy (Diany efeskiej), zbudowanej w VII wieku przed Chr., spalonej przez Herostratesa w noc urodzenia Aleksandra W. (356 przed Chr.), wkrótce potem odbudowanej z wielkim przepychem, złupionej przez wysłańców Nerona w roku 65 po Chr. i ponownie spalony przez Gotów w r. 262. Św. Paweł przybył do Efezu w r. 53 i założył tam gminę chrześcijańską. W r. 431 odbył się w Efezie trzeci sobór powszechny z powodu herezji Nestorjusza, a w r. 449 tak zwany „synod rozbójników“, zwołany przez cesarza Teodozjusza II pod przewodnictwem zwolennika herezji Eutychesa, patrjarchy aleksandryjskiego Dioskura, który terorem zmusił zebranych biskupów do potępienia nauki, przeciwnej herezji Eutychesa. Na synodzie w Rzymie, zwołanym przez papieża Leona w październiku 449 r., uznano uchwały synodu efeskiego za nieprawne i odtąd zwano ten synod „synodem rozbójników“, albo „rozbojem efeskim“.

 Efrem Syryjczyk, jeden z najwybitniejszych Ojców Kościoła, zwany prorokiem Syryjczyków. Wskutek wojen perskich opuścił w r. 363 swe miasto rodzinne Nisibis i zamieszkał w Edessie, gdzie założył szkołę teologiczną, której był najsłynniejszym nauczycielem. Umarł jako diakon ok. r. 378. Zaliczony w poczet świętych, czczony jest tak w Kościele rzymsko-katolickim jako też i w greckim i maronickim. Pozostawił pisma treści egzegetycznej, dogmatycznej i moralnej oraz hymny, pisane w języku syryjskim.

 Egede Hans (1686 — 1758), misjonarz protestancki Grenlandji. W r. 1721 założył dla chrześcijan grenlandzkich kolonję Godthaab na zachodniem wybrzeżu Grenlandji, a w Kopenhadze seminarjum misjonarskie dla Grenlandji i otrzymał od króla duńskiego tytuł superintendenta Grenlandji. Jego syn Paweł Egede wykończył zaczęte przez ojca tłumaczenie Nowego Testamentu na język grenlandzki i napisał w tym języku katechizm i rytuał grenlandzko-duński. Zmarł w Kopenhadze w r. 1789.

 Egipska religja. Przyczyną szczególnego stanowiska, jakie zajmuje religja starożytnego Egiptu w porównawczej historji religji, jest przedewszystkiem jej starożytność. Według pomników i zabytków, które egiptologja zdołała odczytać i wyjaśnić w ostatnich 80 latach, początki tej religji sięgają czterech tysięcy lat przed Chr., a pierwiastki, z których się składa, są tak różnorodne, że niepodobna jej przedstawić jako jednolitego i skończonego w sobie systemu religijnego. Wszystkie formuły, przyjęte przez religioznawstwo, któremi próbowano określić religję egipską, a mianowicie monoteizm, henoteizm, panteizm, kult słońca, kult natury, animizm czy fetyszyzm, okazują się niewystarczające, gdyż w religji tej znajdują się pierwiastki, należące do wszystkich powyższych kategoryj. Najmniej jest pierwiastków monoteistycznych, których niektórzy badacze (De Ronge, Pierret) dopatrują się w religji egipskiej na podstawie nazw, nadawanych bóstwu, jak „jedyny“, „nieskończony“, „przedwieczny“ i t. p. Bardziej wyczerpujące jest określenie religji egipskiej jako kultu słońca, który będąc religją państwową, przeobraził się w drodze ewolucji i wskutek wpływów religji ludów postronnych w panteistyczny kult sił przyrody: słońca, księżyca, nieba, ziemi,