nie rządzi tylko przypadek. Aristofanes (445 — 388) szyderstwem wstrząsa wiarę religijną, ośmieszając bogów. Sofiści V wieku niszczą wiarę. Sokrates (470 — 399) stał się ofiarą reakcji przeciw sofistom jako bezbożnikom, mimo że nie był sofistą, nie zaprzeczał istnieniu bogów i z religijną gorliwością głosił prawdy moralne. Platon (428 — 347) uważał porządek rzeczy jako zawisły od idei wiekuistych, opanowanych przez ideę dobra. Aristoteles (384 — 322) umieszcza ponad bogami pierwszą i jedyną przyczynę wszelkiego ruchu, najwyższą energję, najwyższe dobro. Epikur (342 — 370) oddziela bogów od natury. W przeciwieństwie do ateizmu i jego szkoły stoicyzm (ob.) uznaje istnienie bogów, lecz tłumaczy ich w sposób panteistyczny, wreszcie Euhemeros (ok. r. 300) tłumaczy postacie mitologiczne istnieniem ubóstwianych ludzi.
(Ob. Tadeusz Zieliński. Religja hellenizmu. Warszawa, 1925).
Grecko-wschodni Kościół. Nazwa ta obejmuje cały szereg samoistnych, terytorialnych organizacyj kościelnych, wyłączonych z Kościoła katolickiego przez schizmę, czyli odszczepieństwo. Ze stanowiska katolickiego nazywa się ogół tych organizacyj kościelnych Kościołem schizmatyckim. Nieścisłą jest nazwa „Kościół grecko-katolicki“, określenie to bowiem przysłużą raczej części Kościoła rzymsko-katolickiego, zachowującej obrządek grecki (ob. Unici). Kościół grecko-wschodni oznacza się sam jako ortodoksyjny (z rosyjska „prawosławny“), przybierając tytuł, który w języku greckim brzmi: He ortodoxos katolike kai apostolike ekklesia tes anatoles, t. j. „Prawosławny, powszechny i apostolski Kościół Wschodu“.
Odłączanie się Kościoła grecko wschodniego od Kościoła zachodniego, czyli rzymskiego rozpoczęło się już w II wieku wskutek powstania sekt monofizyckich i nestorjańskich, z któremi razem Kościół grecko-Wschodni stanowi grupę kościołów wschodnich (ob. Wschodnie kościoły). Gdy jednak sekty te wyłączyły się z Kościoła rzymsko-katolickiego wskutek zasadniczych różnic dogmatycznych, to powodem oddzielenia się Kościoła grecko-wschodniego były w pierwszym rzędzie względy polityczne, upozorowane przez teologów greckich w IX w. sztucznie skonstruowanemi różnicami dogmatycznemi (ob. Filioque).
Właściwym powodem schizmy była rywalizacja między cesarstwem bizantyńskiem a zachodnio-rzymskiem i odrębność kultury, powstałej na wschodzie pod wpływem języka i cywilizacji greckiej, na zachodzie zaś pod wpływem języka i cywilizacji łacińskiej. Rywalizacja Rzymu i Bizancjum, ambicje pa rjarchów wschodnich, zwłaszcza patrjarchy w Konstantynopolu, który nie chcąc uznawać prymatu papieża, nazwał się w r. 518 ekumenicznym czyli powszechnym, żale łacinników do Greków z powodu oderwania południowych Włoch i Ilirji i zabrania położonych tam majątków kościelnych, wytworzyły nastrój obustronnej zawziętości, z którego skorzystali patrjarchowie „ekumeniczni“, aby oderwać się od jedności z Kościołem rzymsko-katolickim. Do czasów patrjarchy Focjusza zatargi te nie dotykały zasad wiary. Dopiero Focjusz z powodu nieuznania go przez papieża patrjarchą w Konstantynopolu w sporze z Ignacym, uznanym za prawowitego patrjarchę, w swym liście okólnym z r. 866 określił niektóre zwyczaje Kościoła zachodniego, jak np. spożywanie nabiału w pierwszym tygodniu wielkiego postu, wyłączne prawo biskupa do udzielania sakramentu bierzmowania, zakaz małżeństwa księży, a przedewszystkiem dodanie w wyznaniu wiary słowa „Filioque“ o pochodzeniu Ducha św. „i od Syna“, — jako kacerstwo i położył przez to podwalinę do schizmy. Do tego dołączył patrjarcha Michał Cerularjusz w orędziu z r. 1053 dalsze zarzuty przeciwko prawowierności Kościoła zachodniego, jak np. używanie niekwaszonego chleba przy ofierze mszy św., opuszczanie śpiewu Alleluja w czasie wielkopostnym itp. Wobec tego wysłańcy papiescy złożyli dn. 16 lipca 1054 r. na wielkim ołtarzu kościoła św. Zofji w Konstantynopolu bullę papieską, zawierającą wyklęcie Cerularjusza. Na tę bullę odpowiedział Cerularjusz wraz z innymi patrjarchami Wschodu klątwą, rzuconą na Rzym. Od tego czasu nie
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/148
Ta strona została przepisana.
