trem por. serb. rus. nutro, ‘wnętrze’, serb. iznutra, ‘z wewnątrz’.
wypitwać ryby, ‘skrobać, wywnętrzać’; tak piszą słowniczki 16. wieku, p. pytać, pytwać; że u Czechów czasem pitwati zamiast pytwati, mniej dziwi.
wyporek, wyportek, wyprotek r. 1500 (mylnie wyprzotek), w 15. i 16. wieku nazwa ‘dziecka wyprótego z łona’; ludowe wyporek, o ‘wyprótem jagnięciu’; p. próć; z wyportek por. wymełtek, r. 1500, obok wymełek, wymiełek, wymielek.
wypukły, wypukłość; w 1500 r. »mający puklinę«, ‘kiłę’; p. pęk i puk.
wyroząb, wyrozub, rodzaj ‘karpia’; od wyriti, serb. wiriti, cerk. »uwiriti oczi swoi«, ‘wytrzeszczać’.
wyruwać, ‘wyrywać’; wyrwa, urwa, w 16. i 17. wieku, o ‘szydercy, francie’: »zły wyrwa«, »leda wyrwa, bean«. P. rwać.
wyrzynka; »strzała niechaj ma ucho spore, a wyrzynkę długą«, Potocki; dziś tylko wyrzynek (jak wycinek), »wyrzynki tartaczne «, p. rznąć; ale wyrzynka należy do słów jak powerek, ‘kij’, od wyr-, por. wyroząb.
wysoki, przymiotnik, ze zdrobniającym przyrostkiem -ki w pierwszym stopniu (por. szeroki, głęboki); nie używa się go w drugim stopniu ani w dalszych urobieniach (por. szerszy, szerzyć); więc pierwotne: wysota, wysić; stopień drugi był *wyszy, Wyszogród (Wyszehrad praski), wysze; przysłówek wysze(j), w 14. i 15. wieku nadwyszej, t. j. ‘więcej niż’; w dalszych przypadkach: wyszszego, wyszszemu itd.; to wysz- zajęło miejsce pierwotnego wys-, więc: wyszyna (wysza, ‘wysokość’, z *wys-ja, jak szerza), wyszyć, wyszka, ‘poddasze’ (r. 1500: »przętr albo wyszka«), a wedle niższy zaczęto pisać i wyższy, najniesłusznej zresztą. Pisownia 14. i 15. wieku nie rozstrzyga co do brzmienia, można ją różnie uważać; w psałterzu: wyszyć się, »na wyszę« (i »na wysoce«), wyszszy, najwyszszy; w biblji: »na wyszszą«, wyszszego, wiszszy, »poczną cię wysycz« (wyszyć?, wysić?). Piszemy zwyżka, jak zniżka; do tego urobiliśmy na nowo: wyżyna. Złożenia: pod-, prze-, wywyższać, itd. Prasłowo; cerk. wysok, wysota, wysiti, wyszĭń, ‘wyższy’; tak samo u innych Słowian: czes. wýsze, wýsz, ‘wyżej’, wýsze, wýszina, ‘wyżyna’, wýsziti, ‘podwyższać’, i t. d. Dalszy wywód mniej pewny; łączą wys- (przed s wypadła spółgłoska, bo inaczej byłoby wych-) z grec. hypsi, ‘wysoko’, hypsēlos, ‘wysoki’; niem. ūf, auf; iryjs. uas, ‘ponad’, z czego uasal, ‘wysoki’ (nasz wasal). Po litewsku nazywa się ‘wysoki’: auksztas, prus. auktas (w urobieniach: auktime, ‘zwierzchnik’), może to samo, jeśli różnica polega tylko na gardłowej, u nich k, u nas s; ale to auktas wywodzą może słuszniej od pnia innego: augti, ‘rosnąć’, więc auktas ‘rosły’, łac. auctus (stąd aukcja) od augēre, ‘róść’(?).
wyspa, wyspiarz; Wyspiański; od 17. wieku zastąpiła, jak czes. wýspa, dawny męski wysep (może wedle insuła, łac. insula, co częste w 16. i 17. wieku); nazwa nieszczególna, boć to właściwie ‘nasyp, wysypka’, p. suć; nierównie trafniejsze były dawne ostrów i otok, ‘opłynięte wodą’, u nas tylko w nazwach miejscowych ocalałe; otok przeszedł już r. 1500 na ‘siność po uderzeniu’, jak czes. otok.
wysprz, ‘do góry’, tylko w 14.
