tojest, to je, nazw tej i innych roślin trujących (i odtrutek), co od jest, a nie od jadu czy jedzenia nazwane; por. nietota.
tok, toczyć, taczać, zataczać się itd.; taki, taczki (p.); tok u rzędu końskiego, gdzie wstawia się kopję; tok w gumnie; w lesie, ‘gdzie tokują cietrzewie’, tokowisko; dalej: tokarz, tokarski, tokarnia. Złożenia z przy- (przytoczyć), na-, wy-, z- (stoczyć) pomijam. Rzeczowniki: potok, patoka (o ‘miodzie’ i ‘piwie’), zatoka, Sątok (t. j. ‘stok’, p. są-) i Rostok (roztok, niem. Rostock w Meklemburgji); stoki górskie; toczek, stoczek (p. stok); potoczny. Prasłowo, p. ciec; lit. takas, ‘ścieżka’, awest. taka-, ‘bieg’. W 16. wieku toczenica, ‘tkanka na głowę, czepiec’, ale dzisiejszy tok, toczek, ‘kapelusz damski’, z franc. toque, ‘biret’ (pochodzenia celtyckiego).
tołumbas, tułumbas, w 17. wieku, ‘bęben turecki z dzwonkami’.
Tom- w nazwach osobowych (i miejscowych): Tomicki, Tomisław; nietylko od ewangelicznego Tomasza (żarty: »Tomasz lepszy niż Jadam«), ale i od prasłowiańskiego tomiti, cerk. tomiti, ‘uskramiać’, rus. istoma, ‘znużenie’, utomit’ sia. Od Tomasz: Tomek (nieraz w przysłowiach), Tomkowicz.
ton, tonacja, tonika, toniczny, zaintonować, z łac. tonus, tonatio, intonare, z grec. tonos (monotonny, ‘jednostajny’).
tonąć, z licznemi złożeniami: po-, u-, zatonąć; toń, nowe słowo, dawniej tylko tonia z *top-nia, jak tonąć z *top-nąć; topić, topnieć (o śniegu); topień, ‘rozbitek’, topiel, topielisko, topielec; topny i topliwy; potop, przedpotopowy. Prasłowiańskie; cerk. tonąti, topiti, utapati. Z żywiołem samym, z wodą, top- żadnego nie ma związku; znaczy ‘uderzać, gwałtem cisnąć’, ‘dusić’ (pod powierzchnią wody); tak samo i w innych językach; por. zwroty: »owi pług w ziemi topią«, r. 1595, »utopił nóż w piersi«. Pień tep-, ‘bić’ (p. tepać, por. ciupać), top-; top- zachowaliśmy w całości, o tep- zapomnieli; odmianka z s-, p. stopa, stąpić. Prasłowo; cerk. tepą, teti z *tep-ti, u innych Słowian nowe tepsti albo testi, ‘bić’; czes. tep, ‘bicie’ (np. pulsu), tepna, ‘tętno’, tepati, ‘bić’, otep i otiep (nasze ociepka), ‘wiązka słomy’. Tu należy dalej: tonia, ‘niewód na ryby’; o »zgonnej toni«, jako o ‘ostatecznem niebezpieczeństwie’, w 16. i 17. wieku nieraz mówią, albo o »złej toni«: »gdy już nam przyjdzie na zgonnej toni, tedy do Boga«, Rej. Z dawnych postaci należy wymienić topać (cerk. tapati), topa, o ‘rozbitku morskim’ (topający, ‘topielec’) i o ‘niebezpieczeństwie’ (topali, ‘byli w niebezpieczeństwie’); już r. 1500: »topione sadło, smalc«; taplać lub toplać się. Lit. tepu, ‘mażę’, tapnoti, ‘plaskać’. P. też tępy, tępić, z nosówką, i pnie z st- w stąpić, stopa, itd.
topić, p. tonąć
topola, słowiańska pożyczka, rozpodobniona, z łac. populus; nie jedyna podobna nazwa łac. u Słowian: por. słowiańską nazwę ‘dębu’, cer, nieznaną tylko nam i Rusi, z łac. cerrus. Łacińskie populus słowo zdwojone; dalszy wywód niepewny.
topór, toporzysko, toporek (i nazwa ryby); prasłowiańska pożyczka ze Wschodu, z pers. tabar przez tur.; od Słowian przeszła do Finów i Skandynawji, tapar; na Rusi »siekierę zowią Moskale topor«; u nas i nazwa herbowa (jak i Oksza).
