Słownik etymologiczny języka polskiego/żar
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
żar, pożar; żarliwy; żarki, a z tego żarski i żarstki (‘dzielny’, o koniu); żarota, żarliwość, i ‘żałość’, żarotować, ‘żałować’; żarzyć się, rozżarzać, »węgiel żarny«, ‘żarzący się’; żarzotki, ‘węgle żarzące’. To wszystko od pnia *gēr-. Od *ger-: żerzawie; tak jeszcze w obu psałterzach dobrze napisane, przechodzi w 16. wieku w żarzewie, cośmy mylnie w zarzewie odmienili; z wokalizacją o: gor-, p. gorzeć, gorzki, gorzej, gorze, gorliwy (= żarliwy), grzać. Prasłowa; cerk. pożar, żaratŭk i żeratŭk, ‘żar’, żeraw, ‘żarzący się’, z tego żerawije, ‘zarzewie’; tak samo u wszystkich innych Słowian: rus. żarko, ‘gorąco’, żariť, żar ptica bajeczna, niby ‘feniks’ (ale żarawa i żerawika, dla rośliny ‘vaccinium’, są nasze żórawiny). Litwa ma tylko słowa od gor- (p. gorzeć); ind. haras-, ‘żar’; grec. theros, ‘lato’, theromai, ‘gorę’. Stanko 1472 r. zapisuje dla ‘wszy’ i ‘wszołów’ jeszcze i ropichę (od ropy), i żeradę; u innych Słowian żĕrada ‘żar’ (bułg.), rus. żaradok obok żaratok (to samo); od ‘ropienia’ i żar niedaleki? Złożenie z-żar daje, wedle dawnego trybu: żdżar, co znaczy ‘las wytrzebiony pożarem’ (to samo co Żegań, Zgorzelec, Praga); stąd nasze liczne nazwy miejscowe, Żdżary i Zdziary.
