bierał cześć boską, w Japoniji zaś mikado żyjący, jako potomek bogini słońca, posiada tytuł Akitsu kami („wcielony duch“) a zmarłym mikadom oddaje się cześć boską. Najwyższym wyrazem teokracji w znaczeniu monoteistycznem były rządy „sedziów“ w państwie izraelskiem w epoce od Mojżesza do Samuela, gdy Bóg był wyłącznym panem i królem Izraela a Żydzi jego narodem poddanym. W tym okresie każde prawo polityczne miało religijny a każde jego przekroczenie było nietyle występkiem, co grzechem. Grzech przeciw Bogu był karany jako występek przeciwko najwyższej władzy państwowej. Pod rządami królów system teokratyczny u Żydów trwał dalej wskutek wpływu proroków i kapłanów na rządy królewskie, które musiały stosować się do prawa mojżeszowego, będącego prawem religijnem. Po powrocie z niewoli babilońskiej rządy arcykapłanów aż do czasów Chrystusa były również panowaniem teokracji.
Rządy teokratyczne próbował wskrzesić przez krótki czas Kalwin (ob.), układając z Farelem w r. 1537 rodzaj konstytucji, wedle której Genewa miała być gminą, rządzoną przez Boga. Próba skończyła się w r. 1538 wygnaniem Farela i Kalwina z Genewy.
Teologja, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zwana także filozofją (grec. sofia theodidaktos), w średniowieczu „nauką świętą“ (łać. doctrina sacra) jest nauką o Bogu i o stosunku, zachodzącym między Bogiem a człowiekiem. Teologja chrześcijańska wyprowadza z przesłanek objawionych, czyli dogmatów i z prawd rozumowych (naturalnych) drogą logicznego rozumowania wnioski, czyli konkluzje teologiczne, noszące charakter prawd ludzkich. Składa się z trzech głównych działów: 1) z nauki wiary, 2) nauki o życiu kościelnem i 3) nauki obyczajów. Te działy rozpadają się na poszczególne umiejętności teologiczne, jak ascetyka, teologja dogmatyczna, moralna, mistyczna, pasterska i in.
Teopaschyci, ob. Monofizyci.
Teozofja, „wiedza boska“, umiejętność, nabyta rzekomo przez bezpośrednie objawienie ze strony bóstwa, mająca Boga nie za przedmiot, jak teologja, lecz za sprawcę. Charakteryzuje ją nie tyle przedmiot wiedzy, co metoda, używana do jej nabycia a mianowicie refleksja intuicyjna, pochodząca rzekomo bezpośrednio od Boga, dociekanie, nie posługujące się sprawdzianem empirji. Teozof nie uważa się za badacza, lecz za illuminata, natchnionego mędrca, który wszystko wie lepiej, bo wie od samego Boga. Pogardza teologją i filozofją a logiczne rozumowanie zastępuje „intuicją“. Ta spekulacja mistyczna, zwana w nowszych czasach teozofją, powstała w Indjach jako nauka bramanów. W czasach chrześcijańskich przybrała formę gnostycyzmu. W średniowieczu stanowiła treść wierzeń sekt albigensów i katarów. Wyznawał ją cech alchemików i żydowska kabała. Przez reformację przeszła jako mistyczny gnostycyzm wraz z okultyzmem do masonerji, z którą ja łączy wspólność idei. Organizatorką współczesnej teozofji była K. P. Blawatska (Helena Piotrówna Hahn), zmarła w r. 1891, która wraz z pułkownikiem Olcott założyła w r. 1875 w Nowym Jorku związek okultystyczny pod nazwą Towarzystwa Teozoficznego, mający łączyć ludzi wszelkich ras, wyznań, płci i stanów w celu wykrycia nieznanych sił, tkwiących w człowieku a będących istotą bóstwa. W r. 1882 siedzibę towarzystwa przeniesiono do Adyar, miejscowości koło Madras w Indjach. Towarzystwo Teozoficzne rozpowszechniło się szybko w Europie i w innych częściach świata i posiada obecnie 23 sekcje, podzielone na 950 grup, zwanych tak jak w masonerji „lożami“. Po śmierci Bławatskiej kierowniczką Towarzystwa Teozoficznego w r. 1907 została Anni Besant (ur. w r. 1847), zajmująca wysokie stanowisko w hierarchji masońskiej jako „siostra 33 stopnia“ i wiceprezydentka najwyższej rady masońskiej. Ogólna liczba członków Towarzystwa Teozoficznego ma wynosić kilkadziesiąt tysięcy. Członkowie składają się z nowicjuszów, teozofów kierujących i mistrzów, mahatma („wtajemniczonych“). Ci ostatni są rodzajem nadludzi, zamieszkujących jakąś nie-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/408
Ta strona została przepisana.
TEOLOGJATEOZOFJA
403
