W początkach XIX w., w dobie Romantyzmu, poezja rzuca się w wir życia, kipi od idei, haseł chwili. Słowo poetów kształtuje losy narodów. Chateaubriand, Lamartine, Wiktor Hugo odgrywają wybitną polityczną rolę. Pierwsi dwaj są ministrami; Wiktor Hugo rzuca na szalę swoje świetne nazwisko przeciw Napoleonowi III. Równocześnie prawie, w samem łonie Romantyzmu, rodzi się krańcowo odmienne pojęcie poezji: wyłączny kult formy, arystokratyzm sztuki, odcięcie jej od zgiełku życia. Zdaje się, iż pierwszy Teofil Gautier formułuje hasło: „sztuka dla sztuki“. W drugiej połowie stulecia, ten kierunek zwycięża; atmosfera demokracji i pozytywizmu nie sprzyja czynnemu udziałowi poezji. Poeta zamyka się w świecie wrażeń, zwykle bardzo osobistych, które przetapia na nieskazitelną formę. Z Romantyzmu — i z cyganerji — wyniosła poezja pierwiastek buntu, protestu przeciw społeczeństwu i jego poziomym horyzontom; bunt ten często będzie się objawiał w formie przekory, błyskotliwego cynizmu, zawierającego nieraz domieszkę tego, co nazwano: pour épater le bourgeois[1]. Pod koniec wieku, zyskały rozgłos dwa nazwiska takich poetów-potępieńców: Baudelaire, autor „satanistycznych“ Kwiatów grzechu, oraz Verlaine, uroczy śpiewak o duszy zepsutego dziecka, przeplatający fauniczne wybryki zmysłów akcentami rzewnej i kornej modlitwy. Jest w nim coś z Villona, ale z Villona na schyłku starej i znużonej sobą kultury.
Urodzony w r. 1844, bardzo brzydki, o słabej i pobudliwej naturze, wcześnie zdradzający skłonność do kieliszka, Paweł Verlaine żeni się w 1871 z panienką z mieszczańskiej sfery. Już wskutek wymienionych właściwości charakteru poety, małżeństwo to utyka; zupełne jego rozbicie sprowadza wpływ młodego Artura Rimbaud, genjalnego wyrostka, który potrafił zupełnie owładnąć słabym poetą. Verlaine wałęsa się z młodym cyganem po Anglji i Belgji; w Brukseli przychodzi między nimi do gwałtownej sceny, w czasie której
- ↑
By zadziwić mieszczaństwo (franc.)
