Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 646.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

w lit. (antris, o ‘niewytrzebionym’?). Więc nasze wewnętrzny ten sam przyimek dwukrotnie powtarza, rus. wnutriennyj raz go daje, tak samo czes. wnitrzní; w rus. i serb. powstaje mylnem dzieleniem słowa nowy rzeczownik: nutro (‘serce’), nutriec, serb. nutrak, ‘wałach’; czes. ni- z niu-, zamiast nu-. Pierwotne *ątr we złożeniu z przyimkiem przybiera zwykłą postać (jak ispołń itp.); samo ocalało w cerk. ątrĭń, ‘wewnętrzny’, ątrĭjądě (i różnie), ‘wewnętrznie’.

wnimać, ‘mniemać’, ginie już w 14. wieku; psałterz puławski zastąpił już nieraz wnimał psałt. florjańskiego przez: mnimał, a kopista florjańskiego nieraz słowo mylnie wypisał; prasłowo; cerk. wnimati, rus. wnimat’, częstotliwe (wnimają) i inne, wnemlją, wniemli, ‘słysz’; od jąć (p.), co pod wpływem czasownika mnieć (p.) odmieniło wn- (‘w’) przedimka w mn- (p. mniemać).

wnuk; wnęk, wnęka, wnęczka, wnęczęta, od 14. do 17. wieku, dziś podhalskie; w biblji: wnuków i wnęków; inni Słowianie postaci z nosówką nie znają, mają tylko u: cerk. wŭnuk, bułg. unuk i mnuk, serb. unuk; w- przydech, -uk, -ąk, przyrostek, z stałą wymianą samogłoskową przed k; pienne ŭn- przypomina owo an-, od którego pochodzą wszelakie nazwy pokrewieństwa u Arjów: niem. Enkel, ‘wnuk’, i Ahn, ‘dziad’ (bo dla ‘dziadów’ i ‘wnuków’ jedna bywa nazwa, p. pra-), grec. annis, łac. anus, ‘babka’, lit. anyta, ‘świekra’, prus. ane. Pień to ogólnie ludzki, węg. anya, ‘matka’, itd.

wnyk, ‘pętlica-siatka’, to samo co wnik, dawniej ogólne: ‘sieci’, ‘dołki’, ‘zasadzki’, co oczywiście poszło od wnikania (p. niknąć); wnikliwy, ‘wnikający’ (wnitki błąd druku, zamiast wniki). Obok zaś wnyków i wników jest i (nowe?) słowo: wnęk i wnęka, ‘framuga, wklęsłość’, w anatomji ‘hylum’, wnękliwy, ‘wnikliwy’, oboczne do wnuk, ‘wnętrze’: »we wnuku kłóje«, »drzewo we wnuku spróchniałe«, »coś mie boli wnuku«, »we wnukach«, »z nuka« (albo »z wnuka«), ‘z środka’; tu u zamiast ę, boć to do wnętrza należy.

wochlon, w 16. i 17. wieku, z niem. Wochenlohn, ‘zapłata tygodniowa’, dalej ‘zapłata’ wogóle.

woda, wodny, wodnik (na niebie), wodziarz, wodnisty, wodność; wodociąg, wodolej, wodotrysk, wodowstręt; rozwodniać, nawodnienie; powódź; wódka tłumaczy łac. aqua vitae (okowita, ‘woda życia’), od nas na Ruś powędrowała; wódeczka, wódczany. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian. Lit. wanduo i unduo, drugi przypadek wandens, prus. wundan i unds, z pierwotnego *wōden- i *ūden-, ‘woda’; goc. watō, niem. Wasser; ind. udan-, grec. hydōr, łac. unda; ind. od-man- ‘powódź’, i unatti, ‘leje’, awest. wadi-, ‘bieg wody’. W woda -a może nie jest zwykłe -a żeńskie, lecz poszło z i całą dalszą odmianę wywołało, co pierwotnie z litewską byłaby zgodna, niby: *wodō, *wodan-s, z czego prawidłowe: woda, wody; za tem dopiero inne przypadki wedle odmiany żeńskiej; przypuszczają nawet, że to nie jedyny podobny rzeczownik (?). Por. wiadro, wydra.

wodzić, częstotliwe do wieść (p.); -wód we złożeniach: wywód, rozwód, odwód; zwód (praw, ‘redakcja’), i zwodzić kogo (z prawej drogi), ‘seducere’, zwodziciel; dowód, powód (‘strona skarżąca’; ‘przy-