-rzo-; rus. wiereszczat’, ‘wrzeszczeć’; wereszok, ‘trzaska’; wereta p. wór.
wertep, w 17. wieku werteb, werteba, ‘jar, parów’, »wertebiste lasy«, »dzikie werteby«, z małoruskiego. W cerk. znaczy wrtĭp (postaci z b niema) ‘ogród’ i ‘norę’, tłumaczy oboje w Ewangelji Ostromirowej 1056 r.; Zbawiciel urodził się w wertepie, i wertepem nazywają na całej Rusi ‘jasełka’, obnoszone i przedstawiane w Boże Narodzenie. Poszedł wertep od wrtograd, cerkiewnej nazwy ‘ogrodu’, prasłowiańskiej pożyczki z goc. aurtigards; obok wrtograd i samo wrt, skrócone (u Słowieńców i Serbów do dziś wrt ‘ogród’, wrtar ‘ogrodnik’, wrtlariti ‘ogrodniczyć’); goc. aurtigards zaś jest dosłownie ‘Würzgarten’, od *autrs, ‘Wurzel’, co pokrewne z łac. rādix (p. rzodkiew) i z grec. ridza; aurtigards istnieje do dziś w ang. orchard, ‘sad’. Przed 17. wiekiem słowa wertep u nas nie znano; dziś używamy go o ‘drodze wyboistej’, dawniej o ‘manowcach, lochach’.
wertować, ‘przewracać’ (karty książki, archiwa), czes. wertowati, z łac. vertere, ‘obracać’ (p. wiercieć).
wesoły; wesołek, ‘trefniś’; weselić (się), wesele, weselny; stwardniałe (jak serce i i.) z dawnego, jeszcze w 16. wieku ogólnego wiesioły, wiesiele (por. Wiesiołowski); wesele albo wiesiele znaczyło tylko: ‘wesołość, radość, pociecha’; jeszcze w biblji nic innego: »radość a wiesiele«, »w radości sierca swego i wiesielu«; w 16. wieku oznacza i ‘fest, festyn’, a od 18. w. i ‘ślubne wesele’. Prasłowiańskie; tak samo i to samo u wszystkich Słowian: cerk. weseł, weselje, rus. wiesiołyj; Białorusin i ‘tęczę’ wiesiołką przezywa, co Litwa dosłownie przełożyła: linksminē, od linksmas, ‘wesoły’. Brak dalszych odpowiedników. Por. wiosna.
wesz, wszawy; wszoły, ‘wszy bydlęce’; mędoweszka; w- przydech prasłowa: cerk. wŭsz, rus. wosz; brak odpowiedników pewnych; lit. utis, ‘wesz’, możnaby połączyć wedle wzoru: piech- (pieszy) do ped-. W mędoweszka prasłowo mądo: cerk. mądo, grec. mēdea (to samo, u Słowian z nosówką) od pnia med-, p. modry (o ‘mokrocie’); niema go na Litwie; narzeczowe mędak.
wet, odwet, powetować; wety; nawet; z sądownictwa niemieckiego miejskiego, gdzie Wette, ‘pamiętne’, pobierał sędzia przy ukończeniu procesu; wet było więc ‘dokończeniem sprawy’, i już w 16. wieku przeniesiono to i na ‘ostatnie danie u stołu (cukry, owoce, sery)’, więc »na wet«; z »wet za wet« poszło: odwet, odwetować, niepowetowany. Czesi mają to samo, ale w rodzaju żeńskim, ściślej niemieckiemu odpowiadającym: na wetu, ‘nakoniec’, weta za wetu (ale i wet za wet); »je po niem weta«, ‘przepadł, koniec z nim’. Niemieckie Wette znaczy dopiero w późniejszem średniowieczu ‘zadatek’ itp.; pierwotnie: ‘zastaw, fant’, goc. wadi (z czego łac. vadium, ‘zakład, zaręka’, znane naszym prawnikom; z tego franc. gage, ‘zastaw, fant’, gages, ‘płaca’, a u nas gaża, angażować, itd.); goc. wadi jest pokrewne z łac. vas, vadis, vadimonium, o ‘poręczycielu’ i ‘poręce’'. Por. uwadzić.
weto, »liberum veto«, wetować, z łac. veto, ‘niepozwalam’, co niepewnego początku. Hasło złotej wolności (obok »elekcji« króla), od 16.
