słowiańskie; cerk. sztĭbĭtati, słowień. szczebetati, rus. szczebietat’.
szczebrzuch, ‘graty, rupieci’: »szczebrzuch domowy« (‘sprzęty’, nawet ‘kosztowności’) i »ogrodny« (‘jarzyna’); ogólne w 15. i 16. wieku, w słownictwie miejskiem miesza się z gieradą (p. graty); urobione od szczebrów, por. ruskie szczebień, ‘rum’(?).
szczeć, szczecina, szczeciniasty; szczotka, szczotkować, szczoteczka; prasłowiańskie, o odmiennej nieraz postaci, gdyż sz- może odpadać, jak przy każdem sk- samo k- bywa; słowień. szczet i szetice, bułg. czetka, ‘szczotka’, i czetina, ‘szczecina’, serb. czetina, ‘igliwie’ (nasze cetyna, czacina, to samo), rus. szczet’, ‘szczotka’.
szczegół, szczególny, ‘osobliwszy’; w psałterzu jeszcze szczegielny (‘solitarius’), ale -ólny już od 16. wieku stałe. Prasłowiańskie; cerk. scěgľ, scěglo (polskie szcz- przeciw cerk. sc-), ‘jedyny’, serb. bez s-: cigli, ‘jedyny; tylko’; rus. szczegoľ, ‘elegant’. Piszą u nas i przez u, ale przyrostek, obok -ĭl, był -ol.
szczeka, dziś szczęka; w paszczeka (dawniej i paszczęka) pierwotna nienosowa postać ocalała; w drukach 16. i 17. wieku obie postaci obok siebie. Ale szczekać a szczękać (p. szczęk) różnią się znaczeniowo i do dwu różnych pni należą; szczekać, szczekacz, szczeczek, szczekliwy; szczekot, szczekotać (o ‘szczekaniu’ orła), obok tego szczegotać. W obu znaczeniach ogranicza się do Zachodu i Rusi, nie istnieje na Południu ani w cerk., chyba serb. sztekotiti, ‘szczekać’.
szczel, szczelina, szczelny, szczelnie, to samo co skała, skałuba, szczałuba i szczałba, szczałbatka; szczel z *skel-, co w skała z wokalizacją a; zaś szczałba od jakiegoś skēl-; p. skała; prasłowiańskie to: słowień. szczalja, ‘skałka’, rus. szczel, i »niezmiękczone« małorus. skela, ‘skała’, białorus. »szkielić zuby«, szkieli, ‘żarty’, rus. szczelit’ i szkielit’ (por. zuboskał, o ‘szyderczym’).
szczenię, oszczenić się, szczenny, szczeniak i szczeniuk; od pnia sken-; prasłowiańskie; tak samo u wszystkich Słowian: cerk. sztenę, itd. Pień sken- o ‘skomleniu’, p. szczęk i por. (bez s-) kania.
szczep, szczepić, szczepać, szczepa, szczepka, szczapa (por. wyżej szczałba obok szczela); szczepniarz, szczepnik i szczepnica, o ‘szczepieniu drzew’; ale szczep i o ‘ludzie’, szczepowy ‘plemienny’ (znaczenie nowe wyszło ze zwrotów jak: »Czechowie i Polacy z jednego szczepu wyniknęli«); oszczep; z niezmiękczoną gardłową rozskiep, roskiep, p. kiep i por. starorus. oskep, ‘oszczep’ (stąd łotew. szkeps, to samo, pożyczone). Pomijam złożenia, odszczepieniec, przyszczepka, i t. d. Pień (skep-) szczep- i skop-, oboczne cěp- bez s-, i scěp- z s-: cerk. cěpiti i scěpiti, ‘szczepać’ (por. cep), tak samo w bułg. i serb., cěpja i scěpja, itd. (p. cep, czepić). Szczep, szczap, prasłowiańskie: słowień. szczep(a), szczepka, czes. sztiep i osztiep, łuż. szczepiś, szczepa, załab. szczepa; rus. szczepit’, obok licznych postaci z ocalałem sk-: razskiepina, skiepina, ‘szczelina’, skiepat’, ‘szczepać’, małorus. wyskepaty, skipa, ‘skałka’, skipyty, ‘szczepić’. W lit. brak pnia albo słabe ślady: skepsne, ‘kawałek sukna’; grec. skeparnos, ‘siekiera’.
szczerba, szczerbiec, uszczerbek, szczerbina, szczerbaty, szczerbić; z dawnego szczyrba, szczyrbiec
