śpień, ‘spięcie, sponki’, do zapinania, r. 1500, p. piąć.
śpiew, śpiewać, śpiewak, śpiewaczka, śpiewny, śpiewka; zamiast spiew; p. piać.
śratać, pośratać, dziś tylko ludowe, ‘witać’, w 15. wieku ogólne, z właściwem rz; w biblji: »śrzatła ji« (u Leopolity: »wybiegła przeciw jemu«), »pośrzatł je« (»potkał się z nimi«, Leopolita), »jegoż pośrzatł« (»któremu zaszedł«, Leopolita); w psałterzu: »pośrzatła jesta« (pośrzatłasta, puławski; »zabieżały sobie«, psałterz z r. 1532). Resztki prasłowiańskiego czasownika rěsti, co już nigdzie sam nie występuje, tylko w złożeniu z przyimkami: obrěsti i sŭrěsti, obrětati, ‘znachodzić’; na Rusi walnie zastąpione: obriest’, priobriesti, itd.; stąd nazwa ‘spotkania - szczęścia’ na Bałkanie: serb. sreća (nesreća, ‘nieszczęście’), stare bułg. sręszta (stąd węg. szerencse); u Czechów na wstrzic, ‘naprzeciw’, strzetnouti, i strzetati, ‘spotykać’. Prasłowo; lit. rasti, randu, ‘znachodzę’ (u Słowian czas teraźniejszy również z nosówką, cerk. obręsztą); dalsze odpowiedniki wątpliwe. U nas i pośrzacaj, ‘powitanie’, z przyrostkiem -jaj (jak rodzaj).
śreż, śreżoga, stryż, stryżoga, śrzeżoga, ‘pierwszy lód na wodzie’; ‘szron’; »przez śrzeżogi i śniegi«, »na wietrzne śrzeżogi«; ‘mgła’ nawet; śrzeżoga i ‘usychanie kwiecia od mrozu’; »śnieg bieli ziemię i rzeki się szryszą«, »(flis) w pół Wisły śnieżnym zatrzymany szreszem«, Potocki. Pierwotne serg-; p. szron. Słowieńskie srěż, ‘szron’ i ‘lód’; u innych Słowian wstawiają k, t: bułg. skreż, ‘szron’, czes. strziż, ‘pierwszy lód’, łuż. strież, ‘kra lodowa’, słowackie streż, ‘kra lodowa’. Przyrostek -g, jak w trwoga, księgi itp.
środa, środek, środowisko; pośród i śród, wśród; średni, średniówka, średnica; pośrednik, pośredniczyć; środowy; śródziemny, śródmieście, śródwieczerz; liczne odmiany postaci, nawet rsioda i rsiodek w 16. wieku, np. w Janczarze; dawniej zawsze z rz: śrzoda, śrzedni, śrzodek; z t wstawionem: strzoda, postrzodek. Pień ten sam co w sierce, p. serce (tam sĭrd-, tu serd-; ruski pełnogłos, sereda, cerk. srěda). Wedle niem. Mittwoch nazwał Słowianin dzień tygodnia środą, t. j. ‘środkiem’, już w 8. wieku (p. o nazwach pod Tydzień), licząc dnie od niedzieli. Typu serd- Litwa nie ma, jest on wyłącznie słowiański. Odmiana śrz-, żrz-, w sr-, żr-, u nas stała (p. srebro, żródło); proste to ułatwienie wymowy. Pierwotne znaczenie części ciała (por. serce) przeniesione u Słowian wyłącznie (Litwin już tego nie zna) na określenie miejsca. U wszystkich Słowian tak samo: czes. strzeda, ‘środa’, strzed, ‘środek’, i strzida, ‘klasa, ulica’, strzidati, ‘odmieniać’, strzídmý, ‘mierny’.
śrót, do naboju, i o ‘grubo zmełtej mące’ (»mąka śrótowa, lub śrótowana«); dawne szrotować, częste w 16. wieku, ‘wyciągać (np. beczki z piwnicy), dźwigać ciężar’: »mniszy chłopa wzgórę na krzyż wszrotowali«, facecja Rejowa, »chłopa w skrzyni w kościoł wszrotowali«, tamże; w obu znaczeniach z niem. Schrot (Mehl schroten), od czego nazwisko Schröder, Schröter, ‘tragarz’; pisownia z u nie ustaliła się u nas, przeciw wszelkim innym podobnym (p. kluski, ślusarz). U Potockiego: »szrot słoniny«, »mięsa
