i skrz, należy do cerk. czrěz i czrěs, rus. czerez, co z *kerz- poszło; lit. skersas, ‘przeciwny’ (o kierunku, ‘boczny, przeczny’), prus. bez s-: kersan = czerez, ‘przez’; innemi słowami: obok skers- jest oboczne (z wokalizacją o) skros-; grec. en-karsios, ‘krzywy, ukośny’; rs nie przeszło jednak, jak zwykle (por. groch i i.), w rch.
skrowity, ‘skromny’, przestarzałe; nieskrowity, ‘nadęty, wyniosły’; od skrow; por. czes. skrowný, ‘mały, mierny, co się kryje’ (w cerk. i rus. skrow, skrowiszcze, sokrowiszcze, ‘skarb’, co i Klonowic w Lublinie od Rusi przejął); p. kryć; skrow, »ani skrowu pobrali« (‘skarbu’?, ‘schowania’?), r. 1406.
skrzat, w słowniczku z r. 1500: »duchy rodowe, lary (rzymskie), skrzatkowie, ich zowiemy mali ludzie«, w znacznie starszym rękopisie: »mali ludzie« (‘pigmeus’) krzat (zam. skrzat); do dziś u ludu znany, jest i skrzot; powszechne u Słowian zachodnich; u Czechów szkrátek, szkrzítek, u Słowieńców szkrat(el), o ‘jędzy’ i o ‘duchu-górniku’. Prasłowiańskie uboże czy dziada (lub »domowego«) zastąpił więc niem. Schratt, ‘duch leśny, dziki mąż’, staroniem. scrat(o).
skrzek, w podwójnem znaczeniu; raz o ‘skrzeczeniu, skwierczeniu’: »orłowy skrzek«, »żabi skrzek«, stąd nazwa skrzeczek i krzeczek (bez s-) dla ‘chomika’ już od 15. wieku, skrzekliwy, skrzekot; sroka i łabędź skrzekoce, lub krzekta (bez s-). Od ‘skrzeku’ żabiego i drugie znaczenie słowa, ‘ikra żabia’: »kędy żabi pada skrzek«; w obu znaczeniach niemal ogólnie słowiańskie: czes. skrzek, krzekati, szkrzekati, szkrkati, o ‘skrzeczeniu’, skrzeczek, ‘chomik’ (u Łużyczan szkriekawa, ‘sojka’), i serb. słowień. okrijek, krek, czes. okrzehek, rus. krjak, dla ‘żabiej ikry’ i dla rośliny wodnej ‘zanichellia palustris’, albo ‘lemna’, ‘wodna rząsa’. Nieco odmienna postać lit. kurk-ti, ‘skrzeczeć’ (o żabach) i kurk(u)lys, ‘ikra żabia’, ale i tu zgoda co do znaczeń.
skrzele, oskrzele, u ryb to samo co skrzydła u ptaków (p. skrzydło); u Serbów bez s-: krele, krluszt i kreluszt, w cerk. czrělustnja z odmiennem następstwem brzmień (z pierwotnego (s)kerl-).
skrzept, tyle co chrzept, p. grzbiet.
skrzętny, skrzątwa, p. krzątać się.
skrzydło, skrzydłowy, skrzydlasty, skrzydełko; od nieistniejącego już u Słowian *skrzyć, ‘latać’, jak skrzele dla pływania (powtarza się też ten sam przyrostek -ut, u Serbów i Słowieńców, kreljut, ‘skrzydło’). Zachowaliśmy s- nagłosowe; u innych Słowian odpadło: cerk. rus. kriło, czes. krzídlo, u nas w 15. wieku stale krzydło obok skrzydło (nie z czeska, bo tak bywało u nas samych, por. skrzynia). Na Południu okril, u Czechów krzídlo przenosi się i na człowieka, niby ‘ramię, pacha’, np. w legendzie o św. Katarzynie pustelnik oddaje królewnie obraz »pod krzídlo«, ona go zaś »pod pażí ujemszi...« i t. d. Pień skri-, o ‘locie’ i ‘cięciu’, u Słowian tylko w urobieniach, np. skriżal (z *skrigēl), o ‘wyciętej, wyciosanej tablicy, płycie’, podhalskie skrzyżal (krzyż to samo, por. serb. kriżati, rus. czekryżyty, ‘rozcinać’; to słowo na Zachodzie zaginęło, bo inny krzyż, p., je wyparł); p. krynica, skrzynia. Na Litwie żyje
