Słownik etymologiczny języka polskiego/krzyż
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
krzyż, »na krzyż«, krzyże (w plecach); krzyżyk (o ‘dziesięciu latach’, »piąty krzyżyk, 40—50 lat’); krzyżowy (krzyżówka, o ‘pieczeni’); krzyżować, ukrzyżować; krzyżewnik, później krzyżownik, to samo co dziś krzyżak (z licznemi urobieniami: krzyżactwo i i.); krzyżowiec z wyprawy krzyżowej, ‘krucjaty’ (węgierscy kurucy, ‘chłopi zbuntowani’, z krucjaty na Turków). Pomijam złożenia liczne lekarskie. Cerkiewne kryż i kriż, niegdyś ogólne, znaczą dziś tylko ‘krzyż’ (katolicki) u Rzymian, gdy w obrządku wschodnim późniejsza, przeniesiona (p. chrzest) nazwa krest, krst, panuje; kryż, kriż, z łac. cruce(m), od crux, staroniem. krūzi, kriuze, ‘Kreuz’, nie zwykłą drogą na Niemce, lecz, jak ż dowodzi, za pośrednictwem romańskiem (podobnie jak: żyd, kależ z łac. calicem, ‘kielich’, żupan z jupa, żak z diak), może weneckiem. U wszystkich Słowian tak samo: czes. krzíż, krziżmo, ‘na krzyż’, i t. d. Ale małorus. kryżka medu, ‘plastr miodu’, poczekryżyty, ‘pokrajać’, do krygi = kręgu.
