katastrofa, jak z tymfami w 150 lat później.
Piotr, imię, przed 12. wiekiem z łac. Petrus przejęte, więc ulega przegłosowi ie w io przed twardemi (ale wołacz: Pietrze!); liczne zdrobniałe i zgrubiałe: Pieś, Piech, Piechno itd.; »nagnać komu Piotra« ‘strachu’, »każdy Piotr dziwaczy«, wedle ewangelji; nic nie ma spólnego ani z pietruszką, ani z pitrasić (p.).
pipa,‘ beczka’; ‘piszczałka’; ‘dureń’; z włos. pipa, ‘beczka’ (pippione, ‘dureń’), franc. pipe, ‘beczka’ i ‘piszczałka’; natomiast pipa, ‘fajka’, z niem. Pfeife, dawne pfīfa. Dźwiękonaśladowcze pipi: »ani pipi!«.
pisać; pisarz; pisownia; pismo, pisemny, pisemnictwo, ‘literatura’; piśmienny, ‘co umie pisać’, niepiśmienny, ‘analfabeta’; piśmiennictwo (fałszywie zamiast pisemnictwo używane); pisadło; piśmidło; pisanka, od pisany; złożone: pisorym i rymopis, wierszopis. Prasłowo; nie oznaczało pierwotnie ‘pisania’, lecz ‘rysowanie’ (por. pisanka), ‘rycie’ i ‘malowanie’ (p. pstry). Odmieniało się: *psać, piszę (jak brać, biorę; psáti zachowali Czesi do dziś; u nas zjawia się raz tylko w dawnych zabytkach); pierwotny rzeczownik (cerk. pismę) pismię, pismienia, jeszcze w przekładzie statutów mazowieckich z 1449 r.: »na piśmieniu wskazać« (stąd piśmienny). Słowiańskie s = lit. sz, poszło więc z gardłowej (k podniebienne): łac. pictum (pingere, ‘malować, ryć igłą’); staropers. nipisz-ta, ‘napisany’, ind. pimśati, ‘wykrawa, zdobi’. Litew. głównie o ‘rysowaniu węglem’: pieszti, paiszyti, ‘znaczyć węglem’; pieszos, paiszos, ‘sadza’, więc pieszimas (= pisĭmo), paiszas, ‘plama od sadzy’; grec. poikilos, ‘pstry’, goc. filu - faihs, ‘mnogokształtny’, niem. Feh, o ‘pstrem zwierzęciu’ (sarnie itp.). P. pstry. U wszystkich Słowian tak samo.
pisk, piskliwy, piszczeć; piszczel (u miecha, i ‘goleń’), piszczałka; piszczek, ‘grajek’, piszczkowy; pisklę (podobnie pipię, »wąsy pipią«, ‘pokazują się’, serb. piple, ‘pisklę’, czes. pípati, ‘piszczeć’, pípot, ‘pisk’); piskać, pisknąć, a z tego pisnąć. Prasłowiańskie, urobione przyrostkiem -sk (por. wrzask) od dźwiękonaśladowczego pi- (»ani pipi«, pipać, p. pipa); na Litwie mało zastąpione, pyszkēti, o ‘trzasku’ (bata, lodu). Od długiej rury piszczałek i piszczeli przeniesione na ‘rurę broni palnej’: »na działa i piszczele« (16. wiek), ocalało do dziś w słowie pistolet, co się wkońcu wywodzi z czeskiej pisztali z czasów wojen husyckich, gdy sztuka wojenna i na husytach się kształciła.
piskorz, nazwa rybki (»ubogiemu wszędzie piskorz«, ‘nic, zero’), ‘drobiazg’ (niby pisklę!); stąd wzięli Niemcy swoje Beissker, Peisker.
pitrasić, pitraszyć, pietraszyć, pitwać, ‘robić coś niezgrabnie, partać’, szczególniej o gotowaniu; czes. pitwora, pitworziti, o ‘przedrzeźnianiu, afektacji’; pietraszyć nagina pozornie do Pietra, Piotra, ależ jego imienia używa się tylko dla ‘strachu’ (»zadać komu Piotra«); r. 1532 pitonosy, ‘o płaskim nosie’; jest bałkańskie pita, o ‘cieście, kołaczu’ (i u Węgrów, Turków, Greków; obce?), więc słowa powyższe od Piotra usuwamy; p. pytać.
piwo, od pić (jak paliwo od palić); piwny, napiwne; piwowy, piwosz; piwnica, do ‘przechowywania, składu napoju’, piwniczy; piwiarz, piwiarnia, piwiarniany; piwowar.
