jak nieraz (por. czes. dubra o tem samem znaczeniu), dalej ‘dołem zarosłym’, ‘zaroślami’, ‘gajem’, a dla przypadkowego równobrzmienia z dębem przeszła na ‘dębinę’ wcześnie, niemal u wszystkich Słowian, chociaż pierwotne znaczenie ‘lasu’, ‘gaju’, chyba tylko u nas zupełnie zapomniano. Słynny Dubrownik np. (Raguza, z swoim handlem i pisemnictwem) nazwany niby od dąbrowy, ależ nigdy tam żadnych dębów nie było, tylko zarośla szpilkowe, debrzy. Że później dąbrowie z dębem pomieszano (np. »prowent z dąbrowia i bucza«, Potocki), niczego nie dowodzi dla pierwotnych czasów. Dąbrówka jest i nazwą kilku roślin; tylko żona Mieszki tak się nigdy nie nazywała: nazywała się Dobrawą; nonsens z Dąbrówką wyłonił się później.
dąć, dęty, dmę, nadęty (ruskie nadmiennyj), wzdęcie, wydmikufle; »wody się dmące« (‘wzbierające’), biblja. Prasłowo, u wszystkich Słowian; cerk. dąti, dmą; lit. dumti, dumiu, prus. dumslē, ‘pęcherz’, lit. dumplēs, ‘miech’, indyj. dhámati ‘dmie’, niem. rozszerzone o wargową (jak lit.) Dampf (i w Dampfschiff, z czego ludowe damsif), dämpfen, dumpf. Dęty o »rycinach«, ‘bałwanach lanych’ (w biblji: »bogów dętych nie czyń sobie«, «rycie dęte«, ‘z złota klepanego dętego’; Czesi ‘cygaro’ tak przetłumaczyli, doutník, co nam dzieciństwem pachnie). Tu: wydma; p. dmuch. Co innego duć (p.).
dąs(y), dąsać się, czes. dus, dusati, dusot, o ‘dudnieniu’, ‘tupaniu’, ‘wrzawie’ (co nie pożyczka z niem. dawnego duz, ‘wrzawa’), od dąć przez -s urobione.
dążyć, dążność, dążny, zastąpiło w 18. wieku dawne tążyć; »pójść z kim w dążki«, ‘zapasy’; p. duży; pierwotne znaczenie ‘silić się’, od *dęgi,‘silny’; por. dzięgiel.
dbać, dbały, niedbalstwo, tak od 15. w.; częste w biblji: »nie będziecie dbać snów« (»przestrzegać«, Leopolita), »zboża nie dbałem«, (»nie domagałem się«, Leopol.); ale w staroczeskiem stale tbati, więc pień teb- (cieb-), por. wścibiać się(?). Słowo zachodnie, obce innym Słowianom. Dybać tu nie należy.
dca, w biblji, p. córa; postać dziwaczna, tzcza pisana, jakby z teścią pomylona(?)
debra, debrz (dawny drugi przypadek: dbrzy), ‘wertep’, ‘dół’; rzeka Dbra, dziś Brda, Dobrzycki z Dbrzyca; lit. duburas, ‘dół’; od tegoż pnia, co i dno i dąbrowa i (z p zamiast b) dupina, ‘dół’ (cerkiew.), dupło, dziupło (p.); cerk. dŭbrĭ i dĭbrĭ (półgłoski się mieniają), rus. diebr’, czesk. debrz, dbrzi (dziś debrzi).
dech, tchu; oddech, oddechu, dawniej odetchu, tchnąć (z t- zamiast d-, według wymowy, a przeciw etymologji); częstotliwe dychać, oddychać; dyszeć; tchawica obok dychawicy, westchnąć, wzdychać; zdech (»do zdechu«), zdechnąć, zdechły, zdechlak, zamiast zetchnąć, zetchły, ale zdychać; zatchły; natcha, ‘katar’. Z samogłoską innego stopnia, p. duch, dusza. Lit. dusas, ‘dychawica’, dūsēti, ‘dyszeć’. Pierwotny pień *dhous-, rozszerzony przez -s z pierwotnego *dhou- (p. duć); to rozszerzenie przez -s jest właśnie charakterystyczne dla Słowian i Litwy, w innych językach brak dlań pewnych odpowiedników.
dejnek, ‘kozak’, »dejnekiemem się nazwał« r. 1661., »z chłopami dej-
