Halucynacje (Liciński, 1917)

	>>> Dane tekstu >>>
Autor	Ludwik Stanisław Liciński
Tytuł	Halucynacje
Wydawca	Księgarnia K. Wojnara
Data wyd.	1917
Druk	Drukarnia Ludowa w Krakowie
Miejsce wyd.	Kraków
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron

›››

LUDWIK STANISŁAW LICIŃSKI

HALUCYNACJE

KRAKÓW

CZCIONKAMI DRUKARNI LUDOWEJ W KRAKOWIE, UL. FILIPA 11

BAJKA

HALUCYNACJE:

GOŚĆ — AJRA — Z PONURYCH NOCY — DZIWNE RZECZY — ZBRODNIA — TŁO I OBRAZ — DYZIO — MOJE OPOWIADANIE — POLICZEK — NA CMENTARZU — PO ŚMIERCI — SZCZURY — MAŁY EPILOG

SEN O BAJCE

OD WYDAWCÓW.

Podejmując wydawnictwo puścizny Ludwika Stanisława Licińskiego, dajemy na początku tom utworów, objętych przez zmarłego artystę cyklem „Halucynacji“. Część ich drukowaną była w warszawskim „Głosie“ (za redakcji J. Wł. Dawida) i innych wydawnictwach; reszta — wraz z licznemi pracami, jak to bajki, szkice, studja etnograficzne — pozostała w rękopisach, których poeta już nie zdążył ogłosić drukiem ani w fragmentach, ani w wydaniu książkowym.
Zaskoczyła go śmierć.
W bujną porę, w piękne, wczesne jeszcze lato życia, kiedy inni, odeń mniejsi, siłą czasu, cierpliwości, umiejętnością gospodarzenia na targowisku kupna i sprzedaży słowa, zakładają na piaskach fundamenty pod sławę, rozgłos, uznanie, dobrobyt — zgasł Liciński w sanatorjum dla gruźlicznych w Otwocku pod Warszawą (ur. 17 kwietnia 1874 r. — zmarł 22 kwietnia 1908 r.).
Przyszła ta śmierć jako morał ludzki, kara za odstępstwo od planu życia, nakreślonego dla wyrabiaczy i zjadaczy chleba, jako pomsta bogów podziemnych [II]za dary wyniosłej dumy, temperamentu, upalnej wyobraźni.... nieukładającej się w łatwe formy i kierunki....
Tym rychlej, tym mściwiej ułożyły go moce wraże do mogiły, którą sobie w pierwszej swej książce wyśpiewał („Z pamiętnika włóczęgi“ — Lwów, Altenberg, 1908).
Jeden to chyba jedyny z pośród młodszej gieneracji pisarzy wielki artysta o tak tragicznej bezdoli i jeden to chyba jedyny duch polski, co nie przepiększał męki ludzkiej, zbyt mężny, zbyt dumny, ażeby od realnej, żywej, niekłamanej potęgi zła uciec w „dostojne cisze“ aktorów czystego piękna.
Cokolwiek się u nas zowie realizmem, — realizmu Licińskiego nie wyczerpuje.
Nędza, rozpacz, zbrodnia, wyzysk — mocarna, przezuchwała Rze-czy-wi-stość przepływała głębokim, czułym sumieniem artysty, jako napastujące go fermenty zarazy, od których się broni całą mocą swej jasnej natury, ogromem ukochania życia, miłością człowieka, który — nienawidzi nienawiści.
Powstają „Halucynacje“ — widmowe przeżycia faktów, nabierających dla twórcy upiorności przez siłę, z jaką się wyobraźni narzucają, siłę pokonania i wyrzutu.
Wizjonerstwo Licińskiego sięga najczystszych źródeł duszy ludzkiej, przetwarzającej pierwszą bezpośrednią rzeczywistość na rzeczywistość wtórną, groźniejszą, jak rozrastająca się gorączka, uwikłaną, jak celna kula, w ścięgna i nerwy i od jedności życia i śmierci już nieodłączną.... Podobne są te „Halucynacje“ do snów [III]rannego lub agonizującego człowieka (wizja), do krótkich ocknień (śmiech, szyderstwo), niekiedy do przedśmiertnych krzyków ciała, nad którym operuje człowiek trzeźwy, obojętny („Życie“).
Linją twórczą Licińskiego jest bohaterstwo ducha: — sto niezabliźnionych ran, sto policzków, zadanych żelazną prawicą Arymana, sto śmiertelnych bojów — z Życiem o życie....
Zakapturzony idealista, nawet romantyk, jako każdy twórca, jest Liciński w nowszym piśmiennictwie polskim samotnym bez towarzyszy rycerzem, który w noc głuchą samowtór z mieczem swoim stanął u głównych wrót — Godności i Dumy Człowieka, ściągając na siebie wszystką wściekłość wroga, w czasie, kiedy inni, wzgardziwszy prometejskim trudem, przygrywają zniewieściałym rabom na fletni... w murach bezpiecznych.
Jeżeli się ten pojedynek jednego człowieka z bezmiarem zniszczenia zowie „donkiszoterją“, to zwrotną wzajemnością śmiechu spada to słowo na głowy kabotynów sławy zazdrosnych o trwałość — długowieczność — błogostany swoich ocaleń.
Ludwikowi Licińskiemu, co wyszedł w świat z duszą czystą, wonną, jak noc wiosenna, zaś prawem ludzkim już w trzydziestoleciu życia powracał zatruty, samotniejszy od dożywotnich więźniów celi, — „donkiszoterja“ służy jako wieczne dostojeństwo dziecka zabłąkanego między łotry i fałszerze.

.

Zaniechaliśmy tu życiorysu dat. Lata, spędzone przezeń na tułaczce, uciekają od ścisłej opowieści. Drogi, [IV]któremi przebiegał artysta, stoją dla umiejących czytać w pamiętnikach i pochodach ducha — w „Z pamiętnika Włóczęgi“ i „Halucynacjach“ — otworem.

Nie był zresztą Liciński z tych, którzy się sławy „dorabiają“. Duch — „wieczny rewolucjonista“ — zajaśniał wysoko i spadł, jak skra w parnej nocy wiosennej, w 34 r. życia.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Ludwik Stanisław Liciński.