Deklaracja praw człowieka i obywatela (Jellinek, 1905)/IV

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Jerzy Jellinek
Tytuł	Deklaracja praw człowieka i obywatela
Wydawca	Księgarnia Powszechna
Data wyd.	1905
Miejsce wyd.	Warszawa
Tłumacz	Zofja Libkind-Lubodziecka
Tytuł orygin.	Die Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte
Źródło	Skany na Commons
Inne	Cały tekst Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI
Indeks stron

›››

[26]

IV.

 15 maja 1776 we Filadelfji zasiadający kongres kolonji, zdecydowanych odłączyć się od kraju macierzystego, wydał do nich odezwę, by nadały sobie konstytucje. Z trzynastu stanów, należących pierwotnie do Unji, jedenaście posłuchało tego wezwania przed wybuchem rewolucji francuskiej. Dwa zachowały nadane sobie przez koronę angielską karty kolonjalne, [27]nadając im charakter konstytucji, mianowicie Connecticut kartę z r. 1662 i Rhode Island z 1663. Są to więc najdawniejsze pisane konstytucje w znaczeniu współczesnem^[1].
 Z pozostałych stanów W irginja pierwsza konw encją, zasiadającą w Williamsburgh od 1 maja do 29 czerwca 1776, postanowiła konstytucję i zaprowadziła ją za pomocą uroczystego „Bill of Rights“^[2], w dniu 12 czerwca przez konwencję zatwierdzonego. Autorem był Georg Mason; ostateczna redakcja dokonaną została pod wpływem Madison’a^[3]. Deklaracja wirginijska, jak wiadomo, stała się wzorem dla wszystkich innych, nawet dla deklaracji kongresu Stanów Zjednoczonych, odbytego w trzy tygodnie po wirginijskim, a którą, jak wiadomo, naszkicował Jefferson, obywatel Wirginji. W innych deklaracjach różne zasady są inaczej sformułowane, niż w wirginijskiej, często także dodawano nowe postanowienia^[4].
 Jeszcze przed r. 1789 wyraźne deklaracje praw [28]podług wirginijskiej sformułowane zostały w konstytucjach następujących stanów:
 Pensylwanji 28 września 1776 r.,
 Marylandu 11 listopada 1776 r.,
 Północnej Karoliny 18 grudnia 1776 r.,
 Wermontu 8 lipca 1777 r.^[5],
 Massachusettsu 2 marca 1780 r.,
 New Hampshire 31 października 1783 r. (obowiązywać zaczęła 2 czerwca 1784).
 W najdawniejszych konstytucjach stanów New-Jersey, Południowej Karoliny, New-Yorku i Georgji brak specjalnych bills of rights, lecz znajdują się w nich pewne odnośne postanowienia^[6]. Francuskie tłomaczenie konstytucji amerykańskich z r. 1778 podaje „declaration expositive des droits“^[7], ogłoszoną w stanie Delaware 11 września 1776 r., brak jej jednak w zbiorze Poore’a^[8].
 W rozdziale następnym zestawiam poszczególne zasady deklaracji francuskiej z odpowiedniemi amerykańskiemu Wyszukiwałem pomiędzy temi ostatniemi [29]takich, które i sposobem wyrażenia najwięcej zbliżają się do tekstu francuskiego. Jeszcze raz wszakże muszę zaznaczyć, że jedne i te same ideje są podwaliną deklaracji amerykańskich i dlatego w większości bills of rights powraca jedna i ta sama zasada w różnych tylko redakcjach.
 Opuszczamy wstęp, którym Zgromadzenie konstytucyjne opatrzyło swą deklarację i rozpoczynamy od samego wyliczenia praw. Ale i ten wstęp nawet, w którym Zgromadzenie narodowe uroczyście „en présence et sous les auspices de l’Être suprême“, ogłasza uznanie i deklarację praw człowieka i obywatela i ich znaczenie, jest wzorowanym na deklaracji kongresu i niektórych oddzielnych stanów, które w ten sposób motywowały swe oderwanie się od kraju macierzystego.

1. Connecticut w r. 1818, Rhode Island w r. 1841 dopiero zastąpiły stare karty kolonialne nowemi konstytucjami.
2. Poore, II, s. 1908 — 1909. Porówn. dodatek.
3. O powstaniu bill of rights stanu Wirginji porówn. Bancroft, History of the United States. London 1861, VII, ch. 64.
4. Deklaracja Wirginji zawiera 16, Massachusettsu 30 Marylandu nawet 42 artykuły. Deklaracja wirginijska nie posiada prawa o emigracji, na którą zezwala pierwsza Pensylwanja art. XV; brak też w niej prawa o zgromadzeniach i prawa petycji które również najpierw załączył pensylwański bill of rights (Art. XVI).
5. Do 1790 r. kwestjonowano niezależność Wermontu; dopiero 18 lutego 1791 r. przyznano mu godność samodzielnego członka Stanów Zjednoczonych.
6. New-York mianowicie szczególniej energicznie uznaje wolność religijną. Konstytucja z 20 kwietnia 1777, art. XXXVIII. Poore II, s. 1338.
7. Str. 151 i d. Zawiera 23 artykuły.
8. Wydaną została w oryginale przez Maxa Fernand, porównaj: The Delaware Bill of Rights of 1776. American Historical Review III, 1898 s. 648 i d.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Georg Jellinek i tłumacza: Zofia Lubodziecka.