Strona:Julian Jaraczewski - Bazar w Poznaniu.pdf/32

o jeszcze ważniejszéj przyczynie naszego upadku, iż także jéj zbywało na silnym i pracującym stanie rolniczym i oświeconych rządzących, i że od statutu Wiślickiego do konstytucyi 3. Maja, cztery upłynęły wieki, podczas których wyobrażenia naszego wielkiego króla Chłopków, zupełnie się zatrzeć czas miały, a nowe nie zakwitły, i że gdyby ciągły postęp ludzkości, tak jak jéj obudzenie się było nastąpić mogło, z zasad Chrześciaństwa, a nie w skutek reformacji lub dopiero przeczenia filozoficznego; wojny, rewolucje i klęski wszelkie z nich pochodzące niebyłyby perjodycznie nas trapiły, a potrzebne zmiany inne byłyby przybrały cechy i inne téż dla świata wydałyby były owoce, gdyby na drodze chrześciańskiego postępu lub tylko rozumowego pojęcia, że starszeństwo moralne, które klassom wyższym za usługi przodków naród przyznaje, mogą być tylko usprawiedliwione coraz nowemi usługami, a nie uciskiem braci młodszych albo dążnością utrzymania ich wiecznie w pieluchach.

 Bawimy się więc stworzeniem stanu średniego, tak jak się tą kosztowną zabawką zatrudniał Książę Lubecki i zapewne nie jeden jeszcze zabawiać będzie polski Ekonomista, zamykając przed oczywistością wzrok swój, iż Polska nie dla tego uboga, aby towary od obcych drogo kupować musiała, lecz dla tego cierpi, że te towary stosunkowo u siebie daleko drożéj produkuje, a swe i tak ograniczone kapitały i siły robocze swéj żywicielce ziemi odciąga, a przez to mało w zamian na targ wystawia własnych płodów. Doświadczenie mówi, iż nie dla tego majątki nasze nikną, abyśmy zbytkowali i tracili, lecz dla tego głównie, iż ziemia nasza przez brak rąk i kapitałów stosunkowo jeszcze mało wydaje. Lubo Stwórca tak wszystko urządził, iż także dla Ranifera w głębokiéj północy mech pod śniegiem przygotował i dla naszéj chłodnéj i suchéj strefy wskazał zbóż chodowanie; to jednakże takowe jedynie pod warunkiem uprawy roli i siewów w czasie właściwym, udawać się mogą, a wszelkie przeszkody, czy to atmosferyczne, czyli przez