Słownik etymologiczny języka polskiego/proporzec
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
proporzec, proporczyk, ‘chorągiewka’, z *porpor, zdwojonego pnia por-, per-, o ‘locie’ (por. pióro). Pnie per- i sper- (pióro) były widocznie już w prajęzyku oboczne; rozgałęzienie ich olbrzymie; do per-, od którego prom i promień i t. d., należy i niem. Er-fahrung i mnóstwo słów greckich, peirā, ‘Erfahrung’, ‘doświadczenie’, i poros, ‘przechód’, i porthmos, ‘przeprawa’; łac. experior, stąd nasze ekspert(yza), i peritus, i porta, ‘fórtka’, i periculum, ‘niebezpieczeństwo’, i grec. peras, ‘koniec’, i nazwa Pireus, itd. To *porpor prasłowiańskie; u nas z podobnych złożeń mało co ocalało; nierównie ich więcej u Czechów i Rusi, np. kołokoł, ‘dzwon’ (z kołkoł), czes. plápolati (z pol-pol) do płonąć, rus. chorochorit’ sia, u nas krokorzyć; nazwa przepiórki (p.) tu również należy. Słowianie walczyli pod proporcami, wiemy to dokładnie choćby od nadodrzańskich, co z namiotu boskiego, »stanu«, wynosili na wojnę »stanicę«, na której widniał może znak jaki (np. dzik w Radgoszczu?). Temu nie wadzi, że przejmywali dla proporców (nieznanych światu klasycznemu) i nazwy wschodnie, prasłowiańskie już chorągy (p.). Wywód przeczący rodzimości proporca, wywodzący nazwę od grec. purpury, rozbija się już o trudności głosowni, nietylko rzeczowe.
