Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/007

1964; M. Leczyka, op. cit., W. Balceraka Powstanie państw narodowych w Europie środkowo-wschodniej, Warszawa 1974 (na szerokim tle dążeń narodowowyzwoleńczych narodów Europy środkowej podczas i po I wojnie). Problematyka ta przewijała się też mniej lub więcej obszernie w licznych pracach, poświęconych powstaniom i plebiscytom na ziemiach zachodnich, jak m.in. K. Popiołka Trzecie śląskie powstanie, Katowice 1946; H. Zielińskiego Położenie i walka górnośląskiego proletariatu w latach 1918—1922 Warszawa 1957; T. Jędruszczaka Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918—1922, Warszawa 1958; J. Przewłockiego Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku w latach 1920—1922, Wrocław 1970; W. Zielińskiego Polska i niemiecka propaganda plebiscytowa na Górnym Śląsku, Wrocław 1972; Powstanie wielkopolskie 1918—1919 pod red. K. Piwarskiego, Poznań 1958; Studia z historii powstania wielkopolskiego 1918/1919, pod red. Z. Kaczmarczyka, Poznań 1962; Powstanie wielkopolskie 1918—1919, pod red. Z. Grota, Poznań 1968; S. Kubiaka Niemcy a Wielkopolska 1918—1919, Poznań 1969; A. Czubińskiego Powstanie wielkopolskie 1918—1919. Geneza — charakter — znaczenie, Poznań 1978; W. Wrzesińskiego Plebiscyty na Warmii i Mazurach oraz na Powiślu w 1920 roku, Olsztyn 1974; P. Łossowskiego Między wojną a pokojem. Niemieckie zamysły wojenne na wschodzie w obliczu traktatu wersalskiego, marzec — czerwiec 1919 roku, Warszawa 1976 (mowa tu o rzadko poruszanych w naszej literaturze historycznej powiązaniach planów wojennych niemieckich, skierowanych przeciwko Polsce, z podobnymi planami przeciwko krajom nadbałtyckim, a także Rosji Radzieckiej).
 W istotnym stopniu pogłębiły zrozumienie charakteru i trudności polskich rewindykacji na zachodzie, oparte często na archiwaliach zagranicznych, opracowania poświęcone stosunkom dwustronnym Polski z innymi krajami. Dowodzą tego m.in. prace A. Szklarskiej-Lohmannowej Polsko — czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918—1925, Wrocław 1967; P. Łossowskiego Stosunki polsko-litewskie w latach 1918—1920, Warszawa 1966; M. Nowak-Kiełbikowej Polska — —Wielka Brytania w latach 1918—1923. Kształtowanie się stosunków politycznych, Warszawa 1975; a w szczególności prace o stosunkach z Francją i oczywiście Niemcami, jak zwłaszcza J. Kukułki Francja a Polska po traktacie wersalskim 1919—1920, Warszawa 1970, oraz J. Krasuskiego Stosunki polsko-niemieckie 1919—1925, Poznań 1962. Wśród wielu innych jeszcze prac i monografii, wiążących się z ustalaniem tej najbardziej niebezpiecznej granicy w Europie, jaką była „wersalska” granica polsko — niemiecka, na specjalną uwagę zasługuje dzieło, stawiające sobie za cel prześledzenie historii tej granicy na przestrzeni tysiąclecia stosunków polsko — niemieckich, mianowicie książka G. Labudy Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych, Poznań 1971. Nie trzeba specjalnie podkreślać, że tego rodzaju syntetyczne ujęcie, odbierając poniekąd decyzjom wersalskim cechę epizodyczności czy fałszywej kalkulacji dyplomatycznej, ukazuje zagadnienie walki o tę granicę w jedynie właściwym wymiarze, tj. jako kolejne ogniwo w długim historycznym procesie i zarazem jako problem nie tylko polsko — niemiecki, lecz w całym tego słowa znaczeniu europejski.
 Niezwykle duże i trudne zadania stanęły przed historiografią polską na polu