Strona:Z pennsylwańskiego piekła powieść osnuta na tle życia.pdf/67

—   63   —

 Zapanowała taka cisza, że Jan słyszał przyśpieszone bicie własnego serca.
 — O, jakże mi cię żal biedny, tułaczy ludu polski — przemówił cicho i rzewnie.
 Całe piekło chyba sprzysięgło się na to, aby cię unieszczęśliwiać i znieprawiać, duszę i ciało zabijać. Mordują cię gazy, miażdżą skały, gniecie kapitał, a oszukują i trują właśni bracia i przewodnicy.
 A to ostatnie w tem piekle, które cię zewsząd otacza, bodaj czy nie najgorsze...
 To, com tu dzisiaj usłyszał, co wyszło w niebacznych ust waszego przewodnika, w pierwszej chwili gniewało mię, teraz boli, boli tak strasznie, że wypowiedzieć wam tego nie potrafię.
 Bracia, wierzcie mi, to była trucizna!... Znam ją, o i jak dobrze ją znam! Bo i ja nią przez długi czas byłem zatruty i nietylko ja, ale prawie całe pokolenie moich rówieśników — które takie oto księgi jak tamta, co ją na stole widzicie, bezkrytycznie brało za dowody faktów przez naukę rzekomo stwierdzonych.
 I nietylko całe pokolenie moich rówieśników, ale cały szereg największych filozofów i myślicieli dziewiętnastego stulecia, nie ustrzegł się przed tą trucizną.
 Jakie spustoszenie zasiała w duszach, jak zatrzęsła podstawami odwiecznych zasad moralności i etyki, wie każdy, kto badał rozwój t. z. postępu drugiej połowy dziewiętnastego wieku...
 Gdyby nie ta trucizna, to kto wie, czy nawet ruch socyalistyczny, owoc owego postępu, ogar-