to dawniej miało miejsce, kiedy sztukę uważano tylko za igraszkę dowcipu, za rzecz dobrą do uśpienia, kiedy mityczny Morfeusz nie był łaskaw i zagniewany długo nie przybywał. Dziś przeciwnie, poezya uważa się za jeden z wielkich czynników cywilizacyi a więc i życia społeczeństwa całego. Kto wie, jak wielki przewrót we wszystkich sferach wyobrażeń zrobiła prawdziwie natchniona poezya za przewodem Mickiewicza u nas, ten z trudnością powyższemu zdaniu zaprzeczyć zechce. Poezya, będąc najdoskonalszem wcieleniem ideału w rzeczywistość, spełnia misyę cywilizacyjną — oczywiście razem z innemi sztukami pięknemi — w zakresie piękna. W życiu zaś jednostek jak i ludzkości całej trzy główne działają prądy, na których cywilizacya dąży do mety. Są to prawda, piękno i dobro. Harmonijne rozwinięcie tych trzech światowładnych idei winno być dążeniem każdego człowieka, bo ono o jego losie stanowi. Stąd się już jasno pokazuje, że oddanie piękna jest zarówno ważne w ogólnej cywilizacyi jak i rozwój prawdy i dobra. Poeci mają tu tę wyższość nad innymi, że ich czarowna mowa łatwiej sięga do głębi serc naszych, niż sucha prawda w abstrakcyjnych formach wypowiedziana. Ale też na nich złożona wielka odpowiedzialność wobec społeczności. Niech nam nie mówią o wieńcu z chabru i pszenicznych kłosów, lecz niech ukażą ma-
