Strona:William Shakespeare - Burza.pdf/27

dzą się ówczesnym ogólnym sposobem tworzenia wytłumaczyć. Dramat jest sztuką najdoskonalej objektywną; podobny jest tem do rzeźby, która oddaje tylko czystą formę, bez domieszki barwy, którą każdy widzi inaczej. Z poezji lirycznej, z krótkich utworów, oddających przelotne nastroje, możemy odcyfrować pewne strony duszy poety, słysząc jak reagują na różne pobudki, na smutek i radość; w powieści ileż miejsca na osobiste zdanie pisarza, na sąd, czasem mimowolny, o swoich postaciach. Jak łatwo umieścić w powieści autobiografję, jakie wtedy powstają arcydzieła: — liryczny tercet Wertera lub Hani, poważna sonata Dawida Copperfielda lub fantastyczna romanca Spowiedzi dziesięcia wieku! W utworze dramatycznym nawet wybór środowiska, który dla twórcy powieści pozwala nam wnioskować o jego sposobie życia, jego znajomościach i sferze, w której przebywał, — nawet wybór środowiska nie mówi nam nic o autorze. Sferą dramatu jest — wyrażając się trochę już przebrzmiałym dzisiaj stylem — »czysty czyn«, jego przyczyny, namiętności ludzkie, i jego skutki w sumieniu, wszystko to w abstrakcyjnem oderwaniu od przypadkowych ludzkich cech indywidualnych. Dramaty Szekspira dzieją się w różnych krajach, różnych czasach, różnych warstwach społecznych, a są zawsze czysto ludzkie; wszystkie jego postaci są nam bliskie i znajome, bo są żywymi ludźmi. Wygłaszamy o nich sprzeczne między sobą sądy, zupełnie jak o ludziach żyjących, a twórca ich, w poczuciu zupełnej objektywności, nie wydał o nich żadnego sądu, przedstawił je jedynie tak, jak mu głęboka intuicyjna znajomość życia widzieć pozwoliła.
 Przekonania polityczne i wyznanie religijne Szekspira. Ten objektywizm nie pozwala też na doszukanie się w utworach dramatycznych jakichkolwiek bliższych wskazówek o przejściach osobistych. Do wyjątków należą — do bardzo rzadkich wyjątków — wspomniane dowcipy o Lucy’m w Wesołych kumoszkach (jeżeli taki ich wykład przyjmiemy), zręczne aluzje do królowej