wem nadchodzą wojny krzyżowe. Wielki to ruch ludowy; wszelki zaś wielki ruch ludowy, jakakolwiek byłaby jego przyczyna i cel, wydobywa zawsze z mas ducha swobody. Zaczynają ukazywać się nowe prądy. Otwiera się okres powstań ludowych, wojen chłopskich i sprzysiężeń. Autorytet zachwiewa się, jedność rozpada. Feudalizm wzywa teokrację do podziału władzy, zanim nadejdzie lud, który, jak zawsze, zabierze niechybnie dla siebie lwią część; „quia nominor leo“.[1] Poza teokracją ukazuje się feudalizm, a poza feudalizmem demokracja. Wygląd Europy zmienia się. Otóż w ślad za tem zmienia się charakter budownictwa. Jak cywilizacja, tak i architektura odwróciły jedną kartę księgi i nowy duch czasu znajduje je gotowemi do pisania pod jego natchnieniem. Z wojen krzyżowych wróciło budownictwo z ostrym łukiem gotyckim, podobnie jak ludy wróciły z wolnością. Teraz powolnemu upadkowi Rzymu towarzyszy upadek architektury romańskiej. Hieroglif, znika z katedry i przenosi się jako herb na wieże amkowe rycerstwa, aby dodać uroku feudalizmowi. Sama katedra, niegdyś budowla tak pewnie wyrażająca wiarę, wymyka się teraz, wzięta w posiadanie przez mieszczaństwo, gmin i wolność, klerowi
- ↑ Po łacinie; Ponieważ nazywam się lwem.
