Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/55

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

głosach (Bądź wola Twoja); radość ma przeciw-radą łzę (Aerumnarum plenus); wy-mową będąc nie wy-słową (Dwa męczeństwa); nie postępowy to człowiek, lecz z-stępowy (List do Marji Trembickiej)[1]; bez-lubstwo, a samo-lubstwo (O sztuce).

§ 14. O wiele mniej jest neologizmów, tworzonych zapomocą sufiksów. Istniejące nowotwory są rzeczownikami lub przymiotnikami. Rzeczowniki służą głównie do oddania nazwy człowieka, który się czemś zajmuje i coś specjalnego działa, a również dla wyrażenia pojęć abstrakcyjnych. Oto przykłady z pierwszej kategorji: zamachowiec (Promethidion); opowieściarz, budownik (Rzecz o wolności słowa); trafownik, carownik, umiejętnik (Promethidion); sprawnik (Niewola); zawianiec (Wanda). Z drugiej kategorji: systematorstwo, odpychliwość, usłusznienie, wszystkość (Milczenie); błyskotność, ogromnia (Pieśń od ziemi naszej); taśmica, białota, zniemowlenie, niemczyzna (= niemota) (Wanda); pożerstwo (Ostatnia z bajek); odniechcenie (= prostota, naturalność, neglegentia diligens) (Cywilizacja); roznieporządnienie (Niewola); rozbratnienie (Krakus).
Przymiotniki są raczej imiesłowami: blaski rosą okroplone (Quidam); takiemi zamarzon wiedźmami (Wspomnienie); wypojedyńczone umnictwa (Milczenie); czoło ożałobionych wdów (Fortepian Chopina); zobcowany (A Dorio...); znieszczęśliwiony (Assunta); urzeczowniający (Niewola); zamachowy mąż (Promethidion); czas był ku-zachodni (Quidam).
Pozatem Norwid lubił przymiotniki, kończące się na alny. Jest parę neologizmów z tym sufiksem.

Łatwo spostrzec, ze prawie wszystkie rzeczowniki i przymiotniki, będące nowotworami, są utworzone od czasowników. Są to formy czasownika, określające stany i cechy, a więc momenty statyczne. Nigdy zato nie od-

  1. tamże.