Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/54

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

wrzask papugi (Tajemnica lorda Singelworth); nie postępowy to człowiek, lecz z-stępowy (List do Marji Trembickiej)[1]; nie postąpienie, lecz dostąpienie hasłem; z-bezpostępowić (Niewola); u-celać; od-strzelać; wy-człowieczyć (Fulminant); za-dumać; za-rozmawiać (Tajemnica lorda Singelworth); do-pięknieć; do-ważyć (Wesele); człowiek odejrzał mu (Fatum); ośpiewali już wszystko (Rzecz o wolności słowa); człowiek odmodla się ziemi (Tłum. z Celliniego).

§ 12. Nowotwory w zakresie czasownika (tworzone z rzeczowników i przymiotników) służą do wyrażenia pewnych stanów. Jest to zastępowanie orzeczenia imiennego orzeczeniem słownem, np.: zorze jedwabią się zdala; czasy się rozwcześnią (Quidam XXIV); błękitnawić się (Do J. Bohdana Zaleskiego); rozniewoli się ciemna góra (Do wroga); łańcuch dziejów paragrafi się w muzeach (Epimenides); tom się historji zmarmurza (Wczora i ja); człowiek uniemowli się (Vendôme); wyszlaczać się (Mogił starych budowa); smutków tyle się dziś psalmi (Z listu do Wł. Łubieńskiego); wypowieścić się (Wanda II); człony jego wciąż się bezmiernią (Krakus I); powietrze rozpustujące (Próby); rozpustuje w pożerstwie (Ostatnia z bajek); strumieni się grzywa (Wspomnienie); symboliczniało (Rzecz o wolności słowa); głębia wre i oceani (A Dorio...); z-kościela, z-gołębi (Częstochowskie wiersze); pan ciągle kościeli i jedna (Lilje).

§ 13. Norwid rozkłada wyraz na jego morfologiczne części składowe i do wydedukowanego w ten sposób pnia doczepia przedrostki, dotychczas niełączone z pierwiastkiem. Dzieje się to zwłaszcza wtedy, gdy poeta w sposób bardzo wyrazisty chce przeciwstawić sobie dwa pojęcia, których sprzeczność lub różnica stopnia uwydatnia się w ten sposób np.: bądź w niebo-czynach, jak jest w niebo-

  1. Chimera VIII, 354.