zabitymi Przeznaczenie nieubłagane, które darmoby kto chciał ugiąć lub złagodzić, naznaczyło, kto ma być zabitym: to stanowiło punkt główny dla wierzącego Normana, jak zresztą jest nim wszędzie dla wszystkich ludzi myślących, dla Mahometa, Lutra i także Napoleona. Oto podstawa życia dla każdego takiego człowieka, oto przędza, z której cała jego myśl jest utkana. Walkirye prowadzą mężnych do niebieskiego pałacu Odyna; tylko nizkie i niewolnicze istoty pogrążane są gdzieindziej, w państwach Heli, bogini śmierci: sądzę, że to właśnie składało się na treść wiary norskiej. W sercu swem pojmowali oni, że być mężnym jest koniecznością; że Odyn nie czułby dla nich żadnych względów, wzgardziłby nimi i odrzucił, gdyby tylko nie okazali się mężnymi. Proszę się przyjrzeć, czy i w tem nie tkwi coś czasem? Obowiązek być mężnym jest obowiązkiem wiecznym, mającym znaczenie za naszych czasów, jak i ongi. I dziś jeszcze męztwo posiada swoję wartość. I dziś jeszcze najpierwszy obowiązek człowieka zasadza się na ujarzmieniu strachu. Musimy pozbyć się bojaźni, inaczej wcale nie możemy działać. Czyny człowieka są niewolnicze, nie szczere, lecz chytre, nawet myśli jego nasiąknęły fałszem; myśli on nawet, jak niewolnik i tchórz, dopókąd nie zdoła rzucić sobie strachu pod nogi. Wiara Odyna, jeśli weźmiemy ziarno istotne tej łupiny, po dziś dzień prawdziwą zostaje. Męztwo jest obowiązkiem i koniecznością dla człowieka; koniecznością dlań jest iść naprzód i wywiązywać się z powinności, jako człowiek, spuszczając się w zupełnym spokoju ducha na przeznaczenie i wybór potęg wyższych, — i ostatecznie nie bać się zgoła. I teraz i po wszystkie
