wiele teologii, logiki arystotelesowskiej, niektórzy klasycy łacińscy. Nie trzeba wątpić, że przy wielkiej w niektórych zakresach intuicyi, z poważną swą i inteligentną naturą, Dante lepiej niż większość nauczył się wszystkiego, czego uczono. Jasny i wyrobiony, wielkiej subtelności umysł był skutkiem doskonałym, jaki udało mu się osiągnąć i wyciągnąć z nauki scholastycznej. Zna on starannie i dobrze to, co jest blizko niego, — lecz w owych czasach, w braku książek drukowanych lub swobodnych stosunków, nie mógł on znać należycie tego, co znajdowało się w pewnej odległości: jasne światełko, tak jasny rzucające blask na wszystko blizkie, rozbija się w jakieś osobliwe chiaroscuro, padając na rzeczy dalekie. Tego to nauczył się Dante w szkołach, w życiu zaś spotkały go zwykłe losy: odbył dwa razy kampanię jako żołnierz państwa florentyńskiego, był ambasadorem; dalej, przez naturalne stopniowanie, dzięki talentowi i oddanym usługom, stał się w 35 roku życia jednym z najpierwszych dostojników Florencyi. W dzieciństwie napotkał niejaką Beatryczę Portinari, ładną małą dziewczynkę tegoż wieku i sfery, i rósł już odtąd ze skłonnością wyłączną ku niej, spotykając się z nią od czasu do czasu. Wszyscy słuchacze moi znają czarujące i wzruszające jego opowiadanie o tem, i jak następnie zostali oni rozłączeni, jak ją wydano za innego, jak wreszcie ona wkrótce potem umarła. W poemacie Dantego gra ona wielką rolę — i zdaje się, że taką samą grała w jego życiu. Zdaje się, że ta, rozłączona z nim, rozłączona ostatecznie przez wieczność mroczną, była jedną, jedyną istotą, którą on kiedykolwiek całą potęgą uczucia kochał. Umarła, — Dante sam się ożenił, ale nie-
