umysłu nadaje zebraniom, które są zawsze pouczeniem, piętno wielce odmienne od charakteru zebrań naszych, które są najczęciéj zabawą tylko. Do najulubieńszych naprzykład zabaw towarzyskich Araba należy odpiewanie w gronie znajomych i przyjaciół całego Al-Kuranu. Zwyczaj ten, towarzysko-religijny, zwany Khatmeh, jest ulubioną rozrywką wszędzie, gdziekolwiek się kilku lub kilkunastu mężczyzn razem zbierze; tak silną w Arabach jest potrzeba pędzenia czasu na poważniejszych zajęciach, niźli płochéj rozmowie lub bezmyślnych najczęściéj grach towarzyskich. Potrzeba ta, bezwątpienia dla narodu zaszczytna, wraz z szczupłą nader ilością drukowanych książek i naturalnie do poetycznych marzeń usposobionym umyśle była powodem, dla czego na wschodzie dotąd utrzymał się piękny zwyczaj słuchania bądź dawnych dziejów, bądź czarownych baśni, z ust sędziwych opowiadaczy płynących, i orzeźwiania umysłu żywém słowem natchnionego wieszcza. Wieszcze ci zdają się na pozór zwykłemi opowiadaczami tylko. Stósując do nich miarę, jaką zwykliśmy mierzyć naszych poetów, lub porównywając ich ze starogreckimi twórcami rapsodów, stoją oni wiele niżéj, bo nie własne, lecz dawno znane i spisane opowiadają powieści lub epopeje. Wniknąwszy przecież bliżéj w sposób ich opowiadania, lekceważenie ustąpić musi wysokiemu o ich poetyckiéj zdolności wyobrażeniu. Podobnego zjawiska szukalibyśmy nadaremnie w którejbądź z literatur cywilizowanego zachodu, warto więc zastanowić się nad niém, zbadać jego naturę i wyświecić bliżéj powody, dla których ciągłém, mimo swéj jednostajności, cieszy się powodzeniem w narodzie tak coraz nowszych poetycznych wrażeń łaknącym, jakim jest naród arabski.
Do najwybitniejszych płodów literatury arabskiéj, bo noszących koloryt charakteru zwyczajów narodu, należą liczne powieści epiczne, po większéj części przez nieznajomych autorów spisane, a raczéj będące dziełem zbiorowem, tak jak i homerowe rapsody, na ich układ bowiem i formę składał się naród cały w rozmaitych epokach swego istnienia przez usta najważniejszych swych przedstawicieli, poetów. Treść tych epopei, pomimo licznych i coraz nowszych ubarwień wyobraźni, nie zdaje się być zupełnie zmyśloną. Odległe, a dla historyków i badaczy na zawsze przepadłe dzieje koczujących po pustyni szczepów są zapewne prozaicznem tłem tych poematów, tłem, które z ust do ust przechodząc, i u tysiąca wyobraźni zapożyczając się poetycznemi ubarwieniami, doszło do nas wreszcie najzupełniéj z fikcyą zrosłe. Chcieć dziś odłączyć w tych utworach pierwiastek kronikarski od powieściowego, historyę od poezyi, byłoby bezskuteczną pracą. Nad treścią i charakterem tych epicznych płodów arabskiéj wyobraźni zatrzymamy się nieco niżéj, przedewszystkiém poznać nam trzeba piastunów tych pieśni, opowiadaczy i poetów, którzy sprawiają, że powieści te żyją i bogacą się ciągle nowemi przydatkami poetycznemi i nowemi zdobyczami wyobraźni.
Ktokolwiek wieczorną porą błąkał się po ciasnych zaułkach stolicy Egiptu, ktokolwiek wmieszał się w tłumy w dniach religijnych uroczystości i zabaw ludowych, lub wędrując po urodzajnéj dolinie Nilowéj zatrzy-
Strona:Szaori i Rapsody Arabskie w Egipcie.djvu/6
Ta strona została uwierzytelniona.
238
