Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/92

 Egzamina duchownych. I. W Kościele katolickim klerycy, mający przyjąć święcenia, muszą się poddać egzaminowi z nauk teologicznych w zakresie odpowiednim do stopnia święcenia, które mają otrzymać. Ponadto istnieje egzamin, zwany konkursowym dla duchownych, ubiegających się o beneficjum duszpasterskie. Gdy opróżni się takie beneficjum, biskup ogłasza konkurs i rozpatruje wraz z trzema egzaminatorami podania zgłaszających się kandydatów, a następnie egzaminuje ich co do wieku, obyczajów, nauki, roztropności i innych warunków, potrzebnych na ten urząd, poczem egzaminatorzy wydają ocenę, czy kandydat jest godny i zdolny. W diecezjach polskich, które były pod zaborem austrjackim lub pruskim, odbywa się dwa razy na rok dla kandydatów na proboszczów egzamin z nauki, który ma ważność na pięć lat. Kto złożywszy taki egzamin stara się o wakujące probostwo, podlega jeszcze egzaminowi co do przymiotów, które oprócz nauki, potrzebne są na tę parafję. W diecezjach polskich, które były pod zaborem rosyjskim, doktorzy i magistrzy teologji lub prawa kanonicznego wolni są od wszystkich egzaminów konkursowych. Do konkursu na probostwo mogą stawać księża, którzy odbyli przedtem egzamin wikarjuszowski.
 II. Kandydaci na urząd pastorów ewangelickich muszą się poddawać dwukrotnemu egzaminowi. Jeden z nich składa kandydat po ukończeniu trzechletnich studjów teologicznych i po złożeniu go uzyskuje „licentiam concionandi“, t. j. prawo miewania kazań. Drugi egzamin składa kandydat na pastora w rok, a najwyżej dwa lata po pierwszym. Nazywa się ten egzamin „pro ministerio“ i nadaje kandydatowi prawo być wybranym i powołanym na pastora. Pierwszy z tych egzaminów ma charakter naukowy, drugi praktyczny. Z powodu racjonalistycznego kierunku nowoczesnych studjów teologji protestanckiej istnieje we wszystkich wyznaniach protestanckich naprężenie pomiędzy teorją a praktyką, między teolog ją racjonalistyczną, nieuznającą żadnych prawd stałych a religją praktyczną, której ma służyć pastor w zetknięciu ze zborem i wymaganiami, które stawia swoim sługom każdy zorganizowany związek wyznaniowy.

 Egzaminatorowie synodalni i prosynodalni. W Kościele katolickim ustanawia ich synod diecezjalny na wniosek biskupa, a jeśli synod nie odbywa się, mianuje ich biskup. W każdej diecezji jest ich najmniej 4 a najwyżej 12. Zadaniem ich jest egzaminować kandydatów na parafje, kleryków przed święceniami, kapłanów na spowiedników i kaznodziejów.

 Egzamin przedślubny. Proboszcz katolicki, zanim udzieli ślubu, ma obowiązek zbadać, czy nie zachodzą przeszkody ważnego i godziwego zawarcia małżeństwa, czy obydwie strony a zwłaszcza narzeczona godzi się dobrowolnie i bez przymusu na małżeństwo oraz czy obie strony są dostatecznie obznajmione z zasadami wiary. Od egzaminu z katechizmu może proboszcz uwolnić tych, którzy ukończyli szkoły, o ile w nich udziela się nauki religji.

 Egzarcha, biskup Kościoła wschodniego, mający władzę metropolitalną nad resztą biskupów swej prowincji, którą nazywano eparchją. Byli nimi w pierwszych wiekach chrześcijaństwa biskupi Aleksandrji, Antjochji, Efezu, Cezarei i Heraklei. Gdy dwaj pierwsi oraz biskupi Jerozolimy i Konstantynopola otrzymali tytuł patrjarchów, egzarchami pozostali biskupi Efezu, Cezarei i Heraklei. Byli niezależni od żadnego patrjarchy i mieli władzę nad kilkoma prowincjami, np. egzarcha efeski nad Azją Prokonsularną, cezarejski nad Pontem, heraklejski nad Tracją. We Włoszech egzarchą był biskup Rawenny. W Polsce w r. 1919 tytuł egzarchy nosił zwierzchnik Kościoła prawosławnego, zanim otrzymał tytuł metropolity, którego obecnie używa (ob. Grecko-wschodni Kościół).

 Egzegeza, ob. Hermeneutyka.

 Egzekwje. W Kościele katolickim egzekwjami nazywają się w znaczeniu obszerniejszem wszelkie obrzędy przy zmarłych, a w znaczeniu ściślejszem nabożeństwo żałobne. Katolickie nabożeństwo za dusze zmarłych opiera się na dogmacie o „Świętych obcowaniu“, t. j. na wspólnictwie