Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/83

nietylko chrześcijańskich, jako o reprezentacji związków wyznaniowych. Nazwę tę stosuje się jednak zwykle tylko do duchownych wyznań chrześcijańskich. Duchowieństwem w najściślejszem znaczeniu, czyli klerem, nazywamy osoby, które przez pewien akt uroczysty wyższej władzy kościelnej zostały wyłączone z ogółu wiernych i poświęcone szczególnie i stale służbie bożej. Do duchowieństwa w tem znaczeniu można zaliczyć tylko duchownych Kościoła rzymsko-katolickiego i Wschodniego. Według nauki Kościoła Chrystus powierzył władzę kościelną nie ogółowi wiernych, jak twierdzi protestantyzm, lecz św. Piotrowi i apostołom, którzy przelali ją na swoich następców (ob. Kapłaństwo, III). Władza kościelna zatem spoczywa w rękach papieży jako następców św. Piotra i biskupów, jako następców apostołów oraz wyświęconych przez nich osób stanu duchownego. W ten sposób powstała hierarchja, obejmująca diakonat, prezbiterat i episkopat z papieżem jako głową Kościoła (ob. Hierarchja). Prawo kanoniczne katolickie rozróżnia trzy stany w Kościele: duchowny, świecki i zakonny (can. 107), a duchownymi (clerici) nazywa tych, którzy zostali oddani, przynajmniej przez pierwszą tonsurę, na służbę bożą (can. 108 § 1). Duchowieństwo zatem nie jest kastą lub stanem, do którego się należy przez urodzenie, lecz stanem z powołania. Powołanie zaś w znaczeniu objektywnem polega nietylko na uznaniu ze strony władzy kościelnej, że osoba czująca je (powołanie w znaczeniu subjektywnem) posiada warunki do wstąpienia do stanu duchownego, lecz także na pewnym akcie tej władzy, mocą którego osoba wyświęcona zostaje stale wyłączoną ze stanu świeckiego i przyjętą do stanu duchownego. Akt ten nazywa się święceniem. Ma w Kościele rzymsko-katolickim i Wschodnim znaczenie sakramentu, pozostawiającego charakter niezmazalny i tem różni się od ordynacji protestanckiej, która nie jest sakramentem, lecz tylko stwierdzeniem (świadectwem), że kandydat posiada kwalifikacje do nauczania w kościele i do administrowania sakramentów.

 Duchowny tytuł, ob. Tytuł święcenia.

 Dulja, ob. Adoracja.

 Dunkersi, ob. Baptyści.

 Duns Scotus Jan, słynny teolog scholastyczny z zakonu dominikanów, zwany przez współczesnych Doctor subtilis lub Doctor marianus. Urodził się w Dun w Irlandji, albo w Dunston w Anglji, ok. r. 1265, kształcił się w Oxfordzie i w Paryżu, gdzie otrzymał stopień doktorski i wykładał na uniwersytetach w Oxfordzie, Paryżu i Kolonji. Umarł w Kolonji w r. 1308. Jest założycielem szkoły filozoficzno-teologicznej, zwanej szkołą skotystów, w przeciwstawieniu do tomistów, t. j. uczniów św. Tomasza z Akwinu.

 Dusza. Ze stanowiska religji chrześcijańskiej duszą nazywa się ożywiający ciało ludzkie pierwiastek życia, rozumu i woli, substancja, mająca byt ciągły, od ciała niezależny, niematerjalny, pojedyńczy (niezłożony) i nieśmiertelny. Różne wierzenia rozmaicie przedstawiały sobie duszę, jak np. Egipcjanie pod postacią szarańczy lub jastrzębia z głową i rękami ludzkiemi, Persowie jako twarz ludzką uskrzydloną i t. p. Również rozmaicie przedstawiano sobie siedzibę duszy: we krwi, w sercu, w mózgu, w całem ciele. Co do początku duszy istnieją, cztery teorje: panteiści twierdzą, że dusza wyłania się z substancji bożej, traducjaniści przypisują początek duszy rodzicom, Rosmini utrzymuje, że rodzice dają dziecku duszę zmysłową a Bóg zamienia ją na rozumną, wreszcie kreacjanizm uczy, że Bóg stwarza bezpośrednio duszę ludzką, która łączy się z ciałem w chwili poczęcia.

 Duszpasterstwo, ogół obowiązków, których spełnianie należy do duchowieństwa w stosunku do wiernych. W Kościele katolickim duszpasterstwo (cura animarum) może być albo wyższe, połączone z władzą sądowniczą i prawodawczą, w zakresie kościelnym, sprawowane przez papieża i biskupów, albo niższe, sprawowane przez duchowieństwo, podwładne biskupowi. Do czynności duszpasterskich należy udzielanie sakramentów, odprawianie nabożeństw, głoszenie kazań, nauczanie religji i t. p.