Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/79

r. 1892 założyli w Jerozolimie akademję studjów biblijnych.
 Do zakonu dominikanów należeli najwięksi filozofowie i teologowie średniowieczni, jak Albert Wielki i św. Tomasz z Akwinu, mistycy jak Rajmund de Penaforte, Jakób de Voragine, autor Złotej Legendy, Wincenty Orsini, późniejszy papież Benedykt XIII i wielu innych. Pielęgnowali także architekturę i sztukę malarską.
 W Polsce prowadzili bardzo ożywioną działalność na kresach wschodnich. Idea misyjna dominikanów na kresach rozwinęła się szczególnie w XVII wieku pod wpływem unji brzeskiej i sięgała poza kraje ruskie. Na Litwie utrzymywali 3 gimnazja i 4 szkoły powiatowe, a w jednej z nich, w Nowogródku, uczył się w latach 1808 — 1816 Adam Mickiewicz.
 Obecnie istnieją w Polsce dwa konwenty generalne dominikańskie: w Krakowie, założony w r. 1223, podlegający bezpośrednio generałowi zakonu, i we Lwowie, założony w r. 1270, będący siedzibą prowincjała, któremu podlegają klasztory dominikańskie w Podkamieniu, Żółkwi, Czortkowie, Tarnopolu, Bohorodczanach, Jezupolu, Potoku Złotym, Tyśmienicy, Jarosławiu, Borku Starym, Dzikowie i Wielkich Oczach.

 Dominikanki, czyli Drugi zakon św. Dominika. Jeszcze przed powstaniem męskiego zakonu dominikanów założył św. Dominik w r. 1205 w Prouille we Francji na stoku Pirenejów dom przytułkowy dla niewiast, który wkrótce zamienił się na klasztor żeński z obostrzoną regułą św. Augustyna. Po zatwierdzeniu reguły dominikanów utworzył św. Dominik w r. 1219 drugi klasztor żeński przy kościele San Sisto w Rzymie. Wkrótce potem rozszerzył się zakon dominikanek w całej Europie. Do Polski sprowadzono ten zakon z końcem XIII wieku, a w XVII w. liczono już 15 klasztorów dominikanek.

 Dominikańscy tercjarze i tercjarki, czyli Trzeci zakon św. Dominika. Było to pierwotnie stowarzyszenie mężczyzn, założone przez św. Dominika pod nazwą „Militia Jesu Christi“ z początkiem XIII wieku w czasie walk z sektą albigensów. W r. 1405 stowarzyszenia te, męskie i żeńskie, otrzymały osobną regułę. Kongregacja żeńska rozpowszechniła się w Europie i Ameryce, gdzie zajmuje się głównie wychowaniem dziewcząt. Z pośród tej kongregacji wyszło wiele świętych i błogosławionych, jak św. Katarzyna Sienneńska, św. Róża z Limy i inne. W Krakowie istniały dwa domy tercjarek św. Dominika: jeden, założony w r. 1230, do którego należały babka i matka św. Jacka i drugi, założony w r. 1455. Obydwie te kongregacje przeniosły się w XVII w. do klasztoru krakowskiego „na Gródku“, gdzie dotychczas istnieją, przyjąwszy regułę „drugiego zakonu“.

 Dominus vobiscum (Pan z wami), pozdrowienie ludu przez kapłana, odprawiającego mszę św.; pierwotnie wypowiadane było tylko przez biskupa na początku mszy. Pochodzi ze Starego Testamentu (księga Rut 11.14), gdzie temi słowami pozdrawia Boos swoich żeńców.

 Donatyści, zwolennicy ruchu separatystycznego kościelnego w IV wieku po Chr., powstałego w Afryce północnej jako odszczepieństwo (schizma) od Kościoła katolickiego. W czasie prześladowań chrześcijan przez Dioklecjana, niektórzy chrześcijanie ze zbytniej gorliwości oskarżali się sami wobec władz rzymskich i wydawali w ich ręce księgi święte. Przeciw temu wystąpił biskup kartagiński Mensurius wraz ze swym diakonem Cecyljanem, który ganił nieroztropne szukanie męczeństwa. Gdy Cecyljan w r. 311 został wybrany biskupem kartagińskim, stronnictwo gorliwców nie uznało go i wybrało ze swej strony biskupa, najpierw Majorinusa, a następnie Donatusa. Od tego Donatusa, biskupa Kartaginy i jego stronnika i imiennika Donatusa, biskupa w Casae Nigrae, nazwano odszczepieńców donatystami. Głosili oni naukę, że w Kościele nie może być cierpianym żaden grzesznik i że Kościół przez tolerowanie grzeszników przestaje być prawdziwym, a czynności sakramentalne, dokonywane przez niegodnych kapłanów, są nieważne. Spór pomiędzy Cecyljanem a Donatusem rozstrzygnęły synody w Rzymie (313) i w Arles (314) na korzyść Cecyljana. Gdy także osobiste wdanie