Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/80

się cesarza Konstantyna W. w spór wykazało niewinność Cecyljana, ale nie przekonało donatystów, kazał Konstantyn pozamykać ich kościoły i skazał ich biskupów na wygnanie. Wkrótce odwołał te postanowienia, tem jednak nie załagodził sporu, który za czasów panowania jego następcy przybrał cechy ruchu socjalnego, gdy donatyści połączyli się z t. zw. cyrkumceljonami, którzy włócząc się po kraju, żebrząc i rabując, wywoływali zaburzenia. Przez to donatyści sprowadzili na siebie represje ze strony cesarza Konstansa. Cios ostateczny zadał temu odszczepieństwu św. Augustyn przez swoje pisma i przez dysputę trzydniową w r. 411 w Kartaginie, po której komisarz cesarza Honorjusza uznał donatystów za zwyciężonych. Donatyści, którzy poza granicami Afryki mieli bardzo nielicznych zwolenników, zaginęli zupełne po zdobyciu Afryki północnej przez Wandalów, którzy prześladowali ich tak samo jak prawowiernych chrześcijan.

 Dordrecht, miasto w Holandji. Synod w Dordrechcie (1618 — 1619) było to zebranie kalwinistów, celem załatwienia sporu między arminjanami, t. j. stronnikami Arminjusza, a gomarystami (ob. Infralapsarii) co do tłumaczenia nauki Kalwina o przeznaczeniu (predestynacji). Odrzucenie nauki Arminjusza było zgóry postanowione, a urządzenie synodu miało tylko cel polityczny. A mianowicie Maurycy Orański, namiestnik Holandji, był po stronie gomarystów i chciał wykorzystać spór ich z arminjanami dla celów wzmocnienia swej władzy. Spowodował więc Stany Generalne do urządzenia zjazdu, na który zaproszono przedstawicieli kościołów reformowanych z Anglji, Szkocji, Niemiec i Szwajcarji. Obydwie strony, arminjanie i gomaryści, wysłali swych najtęższych teologów. Po półrocznych dysputach uznano naukę Arminjusza za błędną, a jako wyłącznie obowiązującą naukę Kalwina, wyznawaną przez gomarystów, w szczególności naukę o predestynacji, że Chrystus umarł tylko dla wybranych. Około 200 pastorów, zwolenników Arminjusza, usunięto, przywódców uwięziono, a główny obrońca tezy Arminjusza, Oldenbarneweld, został ścięty.
 Uchwały synodu w Dordrechcie mają w historji protestantyzmu to zasadnicze znaczenie, że potępiły panujący w nim subjektywizm i uznały niezbędną potrzebę wyższego autorytetu w rzeczach wiary.

 Dotacja (uposażenie). Dotacją w obszerniejszem znaczeniu nazywa się w prawie kanonicznem ogół dochodów, połączonych z pewnem stanowiskiem kościelnem. W Polsce konkordat z r. 1925 przewiduje i uznaje trzy źródła uposażenia stanowisk duchownych katolickich:
 1) dochody z majątku kościelnego (ob Beneficjum kościelne),
 2) dochody z tak zwanych praw stuły (ob. Jura stolae) i
 3) dotacje, wypłacane Kościołowi ze Skarbu Państwa na podstawie konkordatu jako tymczasowa rekompensata za dochody z dóbr kościelnych, zabranych przez b. rządy zaborcze, a posiadanych obecnie przez Państwo Polskie.
 Część uposażenia duchownych, płynąca z tego trzeciego źródła, nazywa się dotacją w ściślejszem znaczeniu.

 Dozór kościelny, instytucja wprowadzona w Polsce w b. zaborze rosyjskim, komisja, złożona z kolatora, plebana i trzech parafjan, mająca obowiązek czuwania nad całością budynków kościelnych i plebańskich oraz dozór nad cmentarzami i domami przedpogrzebowemi. Wobec postanowienia Konkordatu (art. XXV) o ustaniu mocy prawnej wszystkich ustaw, rozporządzeń lub dekretów, sprzecznych z postanowieniami Konkordatu, uznano przepisy o dozorach kościelnych za nieobowiązujące.

 Dragonady (franc. dragonades, la mission bottée, les conversions par logements), środki przymusowe, używane przez Ludwika XIV i jego ministra Louvois w celu nawrócenia hugenotów. W r. 1681 obsadzono dragonami mieszkania hugenotów w Poitou i zmuszano ich przez ten kwaterunek do zmiany wyznania. Tego samego środka użyto w r. 1684 w okolicy Béarn w południowej Francji, a następnie w całej Francji, gdzie w miejscowościach, zamieszkałych przez hugenotów, wzywano ludność na trzy