Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/439

wstaniem Chrystusa a mitami religij wschodnich, jak np. mitem babilońskim o Tammuzie (ob.), bóstwie wegetacji, które umiera co roku w jesieni a zmartwychwstaje na wiosnę, podobnie jak fenicki Adonis, frygijski Attis, egipski Ozyrys. Podobieństwo to jednak jest czysto powierzchowne i nie może dowodzić wpływu tych mitów na opowiadanie ewangelistów, zwłaszcza że niema żadnych podstaw historycznych, któreby stwierdzały ten wpływ. Zestawianie faktu zmartwychwstania Chrystusa z mitami o Tammuzie czy Ozyrysie jest również logicznie chybione, gdyż nikt nigdy nie twierdził, jakoby te bóstwa były postaciami historycznemi, podczas gdy historyczność postaci Chrystusa w obecnym stanie nauki nie może być kwestjonowana.
 O święcie Zmartwychwstania ob. Wielkanoc.

 Zmartwychwstańcy (Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego), polskie zgromadzenie zakonne, powstałe w Paryżu w połowie XIX w. w kołach ówczesnej emigracji polskiej. Pierwszą myśl założenia tego zakonu powziął Mickiewicz i powierzył w r. 1835 jej wypełnienie Bogdanowi Jańskiemu, który wraz z ks. Piotrem Semeneńką (1814 — 1886) i ks. Hieronimem Kajsiewiczem (1812 — 1873) rozpoczął życie wspólne. Z ich pomocą tworzył Jański w myśl wskazań Mickiewicza zgromadzenie zakonne,, które jednak powstało dopiero po śmierci Jańskiego w r. 1842 a jako zakon zostało zatwierdzone w r. 1860. Celem jego jest wewnętrzne odrodzenie narodu polskiego, kształcenie polskiego kleru, duszpasterstwo i praca misyjna. W r. 1857 zmartwychwstańcy objęli misję w Kanadzie, w r. 1863 misję wśród Bułgarów w Adrjanopolu, w r. 1866 misję dla Polaków w Texas. W tymże roku utworzył ks. Kajsiewicz kolegjum polskie w Rzymie. Od r. 1871 posiadają Zmartwychwstańcy kolegjum w Kentucky oraz misję w Chicago, gdzie obsługują 5 polskich parafij i utrzymują gimnazjum. W r. 1881 założyli kolegjum we Lwowie, w r. 1882 w Krakowie a od r. 1896 posiadają dom zakonny przy kościele polskim w Wiedniu. W r. 1906 objęli i odnowili kościół św. Józefa na Kahlenbergu pod Wiedniem, słynny z czasów odsieczy wiedeńskiej przez nabożeństwo, przy którem służył do mszy król Jan III. W Rzymie posiadają dom macierzysty i siedzibę wybieralnego co 6 lat superjora generalnego.
 (Ks. Paweł Smolikowski: Historja Zgroma-dzenia Zmartwychwstania Pańskiego. Kraków 1892 — 1896; tenże: Stosunek Mickiewicza do Zmartwychwstańców. Kraków 1898).

 Zochar, biblja kabalistów, ob. Kabała.

 Zołtarz (psałterz), tłumaczenie psalmów Dawida przez Walentego Wróbla z Poznania, wydane w Krakowie w r. 1539.

 Zoroaster (greek. Zoroastres, pers. Zarathustra), prorok irański i mityczny założyciel religji perskiej (ob. Parsyzm). Źródła greckie i rzymskie podawały czas jego życia na wieki przedhistoryczne: 5000 lat przed wojną trojańską, 6000 lat przed Kserksesem lub przed Mojżeszem. Wedle źródeł perskich, czas, w którym Zoroaster żył i działał, da się określić na 300 lat przed Aleksandrem W., czyli około r. 604 przed nar. Chr. Wiadomości o życiu Zoroastra zawierają hymny Gathas, stanowiące najstarożytniejszą część świętej księgi Zoroastra, zwanej Zend-Awesta (ob. Awesta), oraz źródła greckie (Plutarch i Plato). Grecy przedstawiają go jako maga lub założyciela szkoły magów. Zoroaster sam mówi o sobie w jednym z Gathas (Awesta: Yasna, 44), że został powołany do oczyszczenia religji. Prawdopodobnie zatem nie był założycielem religji, tylko reformatorem. Nowsze części Awesty przedstawiają życie Zoroastra w sposób legendarny. Pojawienie się jego na świecie wita z radością cała przyroda, Zoroaster walczy przeciwko demonom i oczyszcza z nich ziemię. Do założenia nowej religji skłania go zjawisko anioła Vohumano, który wskazuje mu jego misję. W sześciu innych widzeniach poucza go bóstwo, Ornimazd, i przygotowuje go do zawodu proroka. Zoroaster żyje i działa na dworze króla Medów Wisztaspy, który ma być postacią identyczną z Histaspesem, ojcem Darjusza. Legendy Awesty kończą się na nawróceniu króla przez Zoroastra i na zwycię-