Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/438

ligje pierwotne Wschodu, jak np. religja Zoroastra, łączą z obrzędami żałobnemi cel oczyszczenia domu i krewnych zmarłego od nieczystości, którą, wedle tych religij, sprowadza śmierć. Aby odpędzić demona śmierci, odbywają się w religjach Wschodu hałaśliwe obrzędy, połączone z krzykiem, piskiem i zawodzeniem, mające na celu zamknięcie zmarłemu powrotu do domu. Inne zwyczaje żałobne, jak post pozostałych krewnych, używanie żałobnego odzienia i obrzędy religijne, mające na celu dopomożenie zmarłemu w jego zagrobowym bycie, przyjęło również chrześcijaństwo. Kult grobów rozwinął się w religjach pierwotnych z wiary, że grób zapewnia zmarłemu odpoczynek i że zmarły, uczczony pogrzebem, może z poza grobu świadczyć pozostałym dobrodziejstwa a dusze zmarłych, pozbawionych grobu, błąkają się pomiędzy żywymi i mogą im szkodzić. Klasyczny przykład tych wierzeń dają religje starożytnego Egiptu i Chin. W Egipcie przywiązywano szczególną wagę do chronienia zwłok od zepsucia, przyczem starano się ułatwić zmarłemu byt pośmiertny, pozostawiając mu w grobie przedmioty codziennego użytku i potrawy, choćby tylko w sposób symboliczny, co dotychczas jest w zwyczaju w Chinach.
 Z powstaniem silniejszych związków familijnych kult zmarłych przybiera specjalną formę kultu przodków (ob. Manizm). Kult ten polega na obrzędach, odprawianych w domu, przy ognisku domowem, przy wejściu do domu, na dachu lub w obejściu. Ludy szczepu indo-europejskiego obchodziły co najmniej raz w roku dzień, poświęcany „ojcom“, w którym przynoszono zmarłym na ofiarę potrawy, napoje i odzież. Takiem świętem były antesterje u Greków a hamaspathmaedaya u Persów. Antesterje greckie, które obchodzono przez trzy dni miesiąca antesterion (lutego) przez składanie na grobach ofiar z jarzyn i owoców, były zarazem świętem, poświęconem czci narodowych bohaterów. U Rzymian znane były święta ku czci zmarłych, obchodzone przez trzy dni w roku: 24 sierpnia, 5 października i 18 listopada. W konserwatywnych Chinach stanowi kult przodków główną treść religji państwowej a ubóstwianie zmarłego cesarza było aż do upadku cesarstwa uważane za sposób zapewnienia pomyślności państwu. W Japonji obchodzą święto umarłych przez trzy dni w połowie sierpnia i ubóstwianie zmarłego mikada należy do obrzędów religji państwowej (ob. Japonja).
 Chrześcijaństwo, wyznając ściśle określony dogmat wiary w życie przyszłe, wprowadziło dzień zaduszny, jako dzień modlitwy za zmarłych i jako szczególny wyraz mistycznej wspólności między żywymi a zmarłymi członkami Kościoła (ob. Obcowanie świętych).

 Zmartwychwstanie ciał. Wiara w zmartwychwstanie ludzi była znana w starożytności w religji żydowskiej, egipskiej i zoroastrjańskiej. W religji chrześcijańskiej „ciała zmartwychwstanie“ jest dogmatem wiary, wyrażonym w trzech najdawniejszych symbolach wiary: apostolskim, atanazjańskim i nicejsko konstanty-nopolitańskim. Dogmat ten został ogłoszony przez czwarty sobór lateraneński r. 1215. Przeciwnikami tego dogmatu byli manichejczycy, pryscyljanie, albigensi i waldensi, oraz racjonalistycznie usposobieni socynjanie i unitarjusze, obecnie zaś nie uznają go liberalni protestanci, t. j. ci, którzy nie uznają własnych ksiąg symbolicznych (ob. Konkordji księga), zawierających wspomniane trzy symbole wiary.

 Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, podstawowy dogmat wiary chrześcijańskiej a zarazem jeden z motywów tej wiary, udowadniający boskość i prawdziwość nauki Chrystusa. Tak jak inne dogmaty wiary, jest przedmiotem zarzutów krytyki racjonalistycznej, która nie chce uznać zmartwychwstania za fakt historyczny, za który ją podaje ewangelja, mimo że najnowsze badania krytyczne tekstów ewangelji, dokonane przez Harnacka, Schafera, Bonkampa, Eggera, Jaquiera i innych, stwierdziły jej autentyczność i wiarogodność. Istnieją także teorje niektórych przedstawicieli porównawczej historji religij, którzy dopatrują się podobieństwa pomiędzy zmartwych-