Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/429

na rok 1929, Kościół rzymsko-katolicki posiada 331 wikarjatówi i prefektur apostolskich.

 Wikarjusz generalny, mianowany przez biskupa jego zastępca w rządach diecezji, mający te same prawa, co biskup, z wyjątkiem spraw, wyraźnie zastrzeżonych biskupowi, i tych, w których potrzebuje osobnego zlecenia. Władzę sądownictwa kościelnego wykonywa w imieniu biskupa. Traci władzę przez formalne zrzeczenie się, przez odwołanie z urzędu, które każdego czasu biskup może zarządzić, oraz w razie zawakokowania biskupstwa, t. j. przez śmierć, ustąpienie lub przeniesienie biskupa, który go mianował.

 Wikarjusz kapitulny, rządca diecezji w czasie opróżnienia biskupstwa, wybrany przez kapitułę. W razie gdyby kapituła katedralna do ośmiu dni po zawakowaniu biskupstwa nie wybrała wikarjusza kapitulnego, wyznacza go metropolita. Wikarjusz kapitulny posiada zwyczajną jurysdykcję biskupią, z wyjątkiem tych spraw, w których prawo kanoniczne wyraźnie zabrania mu decyzji. Traci urząd przez zrzeczenie się, o ile kapituła je przyjmuje, oraz w chwili, gdy nowy biskup obejmie diecezję, poczem obowiązany jest złożyć mu sprawozdanie z rządów diecezji.

 Wikarjusz miasta (Rzymu), vicarius urbis, od XVI wieku tytuł kardynała, sprawującego w zastępstwie papieża, jako biskupa rzymskiego, jurysdykcję biskupią w diecezji rzymskiej.

 Wikarjusz parafjalny (wikary), współpracownik, pomocnik lub zastępca proboszcza. Katolickie prawo kanoniczne rozróżnia pięć rodzajów wikarjuszów parafjalnych:
 1. Wikariusz-współpracownik (coopertor), mianowany przez biskupa, podlega proboszczowi i ma obowiązek wspierać go swą pracą we wszystkich czynnościach duszpasterskich. O ile stanowisko jego jest osobnem beneficjum, może być usunięty w drodze procesu kanonicznego dla przyczyn, dla których można usunąć proboszcza lub też za ciężkie uchybienie przeciwko uległości, należnej proboszczowi.
 2. Wikarjusz-pomocnik (coadiutor). W razie, gdy proboszcz wskutek starości, słabości umysłu, ślepoty lub innej trwałej przyczyny nie może należycie pełnić obowiązków, a nie zachodzi konieczność usunięcia go, biskup daje mu wikarjusza-pomocnika, który ma wszystkie prawa i obowiązki proboszcza.
 3. Wikarjusza, jako czasowego zastępcę (vicarius substitutus) wyznacza proboszcz za zgodą ordynarjatu biskupiego, gdy otrzyma urlop i chce oddalić się z parafji na dłużej, niż na tydzień.
 4. Wikarjusz-zarządca (vicarius oeconomus) obejmuje zarząd parafji w razie jej opróżnienia (np. śmierci proboszcza). Jest nim zazwyczaj wikarjusz-pomocnik, lub wikarjusz-współpracownik, a gdy ich jest kilku w parafji, najstarszy z nich. Ma te, same prawa i obowiązki, co proboszcz.
 5. Wikarjusz aktualny pełni obowiązki proboszcza, gdy parafja jest połączona z klasztorem, kościołem katedralnym, kapitułą lub inną osobą prawniczą (ob. Inkorporacja).

 Wikarjusz Stolicy Apostolskiej, tytuł, który przybierali niektórzy papieże w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w tem samem znaczeniu, co Namiestnik Chrystusowy lub Wikarjusz św. Piotra.

 Wiklef (Wiclif, Wycliffe) Jan, teolog angielski i założyciel sekty wiklefitów, urodzony ok. r. 1330, był proboszczem w Fillingham, potem w Ludgershall, wkońcu w Lutterworth. Z powodu usunięcia go ze stanowiska przełożonego kolegjum w Canterbury i pominięcia przy obsadzeniu biskupstwa w Worcester poróżnił się z władzami kościelnemi i w sporze Edwarda III z papieżem Urbanem V o wypłatę zaległego lenna stanął po stronie króla przeciwko papieżowi. W nagrodę za to otrzymał katedrę teologji na uniwersytecie w Oxfordzie. Na tem stanowisku szerzył poglądy o zależności Kościoła od państwa (ob. Terytorjalizm), występował przeciwko nauce Kościoła o Eucharystji, zwalczał papiestwo, celibat, spowiedź uszną, zakony, pielgrzymki, msze żałobne i naukę o czyśćcu. Doktryną swoją wyprzedził Husa i Lutra. Naukę jego potępił w r. 1377 papież Grzegorz XI a w r.