bez względu na wyznanie religijne. Zasada ta jest nowożytnem pojęciem tolerancji, która również nie jest równoznaczna z indyferentyzmem czyli obojętnością państwa na wyznanie religijne obywateli i nie wyłącza uznawania religji za główną podwalinę spoistości społeczeństwa. Jest tylko dążnością do zapewnienia pokoju religijnego, jako jednego z głównych warunków pomyślności państwa. O tolerancji w Polsce, ob. Dysydenci i Reformacja w Polsce.
Tołstojowcy, sekta religijna, założona przez znanego pisarza rosyjskiego Lwa Tołstoja (1828—1910). Podstawami nauki jego są: krańcowy racjonalizm, bezgraniczna cześć dla „rozumnego uświadomienia“, pogarda dla indywidualizmu i mistyczny panteizm, odrzucający istnienie osobowego Boga i uważający go za siłę życiową, rozlaną we wszechświecie. Tołstojowcy zatem odrzucają bóstwo Chrystusa i wiarę w indywidualne odkupienie. Nakazują wszelaką wstrzemięźliwość, wegetarjanizm, antyalkoholizm, unikanie zbytków i ozdobności życia a za ideał życia uważają wrogą dla ciała i zmysłów askezę, przez którą niszcząc samego siebie, przyśpiesza się połączenie z Bogiem-naturą. Zalecają miłość wszystkich ludzi, ale nie miłość czynną, lecz tylko pasywną, która wyraża się w naczelnej zasadzie Tołstoja „niesprzeciwiania się złemu“. Nauka tołstojowców szerzyła się z początku tylko pośród inteligencji rosyjskiej. Wśród ludu rozpowszechniali ją Dżunkowskij, Bodianskij a przedewszystkiem książę Chiłkow, który założył kolonję tołstojowców w swoich dobrach a po powrocie z zesłania na Kaukaz w r. 1897 wraz z Czertkowym w Anglji w hrabstwie Essex. Naukę Tołstoja szerzyły również po całej Europie broszury, wydawane w Genewie przez Elpidina i Biriukowa.
Tomasz à Kempis (Tomasz z Kempen, nazwisko rodzinne Hamerken, zlatynizowane Malleolus — młoteczek), ur. w r. 1380, kształcił się w szkole kongregacji „braci wspólnego żywota“ w Deventer. W r. 1407 wstąpił do klasztoru augustjanów w Agnetenberg, gdzie umarł w r. 1471, jako podprzeor tego klasztoru. Prócz kroniki klasztornej i szeregu traktatów ascetycznych przypisują mu autorstwo powszechnie znanej książki „O Naśladowaniu Chrystusa“, dzieła po biblji najwięcej rozpowszechnionego, najprostszego i najgłębszego z dzieł średniowiecza, wydawanego niezliczone razy i czytywanego dotychczas we wszystkich językach świata. Od XVII wieku toczy się spór o autorstwo tego dzieła. Wymieniano około 40 jego autorów, z których po Tomaszu à Kempis najwięcej prawdopodobieństwa przemawia za autorstwem Jana Gersona, kanclerza uniwersytetu paryskiego (1363—1429) i współczesnego mu Jana Gersena, opata benedyktynów w Vercelli.
Tomasz św. z Akwinu, najznakomitszy teolog i filozof średniowiecza, doktor Kościoła, urodził się w r. 1225 w Rocca Secca pod Aquino w okolicy Neapolu, wychowywał się w Monte Cassino i wbrew woli rodziny wstąpił do zakonu dominikanów. Od r. 1245 kształcił się w Paryżu, jako uczeń Alberta Wielkiego, z którym udał się w r. 1248 na dalsze studja do Kolonji. W r. 1252 wrócił do Paryża i rozpoczął wykłady filozofji, które ściągały tłumy słuchaczów. Powołany do Rzymu przez pap. Urbana IV w r. 1261 wykładał w Rzymie, następnie w Bolonji i w Pizie. W r. 1272 odwołany przez zwierzchność zakonną, otrzymał misję zorganizowania uniwersytetu w Neapolu, gdzie odtąd przebywał. Wybierając się na sobór do Lyonu na polecenie Grzegorza X, w drodze zachorował i umarł w r. 1274 w klasztorze cystersów Fossanova między Neapolem a Rzymem. W r. 1323 został przez Jana XXII zaliczony w poczet świętych. Dzieła jego, z których najważniejsza jest „Summa theologiae“ i „Summa de veritate catholicae fidei contra gentiles“, przedstawiają jasną, trzeźwą i harmonijną syntezę filozoficzno-teologiczną i są zjawiskiem genjalnego połączenia nauki z wiarą. Wartości filozoficzne Greków i Rzymian, Żydów i Arabów stopił w jedną, logicznie prawdziwą całość z przeczystą i gorącą wiarą. Jest założycielem szkoły filozoficzno-teologicznej, zwanej szkołą tomistów.
Tomaszowi chrześcijanie, mieszkańcy południowo-zachodniego wy-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/410
Ta strona została przepisana.
TOŁSTOJOWCYTOMASZOWI CHRZEŚCIJANIE
405
