praktykę corocznego święcenia ich pamięci w dzień męczeństwa. Gdy w IV w. ustały prześladowania chrześcijan, najwybitniejsi ówcześni ojcowie Kościoła, jak św. Bazyli, św. Grzegorz z Nazjanzu i św. Grzegorz z Nissy na Wschodzie a św. Ambroży na Zachodzie, polecają prócz czci męczenników cześć świętych pustelników i ascetów. Św. Hieronim w r. 407 zwalcza herezję Wigilancjusza, który powstawał przeciw życiu ascetycznemu, przeciw czci świętych i relikwij. W IV w. wprowadzono na Wschodzie a w VIII całym Kościele uroczystość Wszystkich Świętych. W wiekach średnich powstał też kult świętych jako patronów ludzi, noszących ich imiona, oraz patronów kościołów, miast i krajów. Drugi sobór w Nicei (w r. 787) określił ściśle różnicę czci, należnej Bogu (adoratio, cultus latriae, latreia) od czci, składanej świętym (proskynesis, cultus duliae od greck. dulos — sługa) jako czci sług bożych, będącej prośbą o pośrednictwo do Boga. Od X w. zwracali się biskupi do papieży o dozwolenie czci ogólnej świętych, czczonych w pewnych okolicach. Stąd powstało prawo kanonizacji, przysługujące tylko papieżowi (ob. Kanonizacja). Gdy reformatorzy protestanccy w XVI wieku uznali cześć świętych jako przeciwną nauce chrześcijańskiej, zagroził sobór trydencki w r. 1568 klątwą tym wszystkim, którzyby przeczyli, że jest rzeczą dobrą i pożyteczną wzywać pomocy i orędownictwa świętych.
Życiorysy świętych zbierano od najdawniejszych czasów chrześcijaństwa w t. zw. kalendarjach, menologjach i martyrologjach. W r. 1643 rozpoczął Jan Bolland dzieło p. t. Acta Sanctorum (ob.), prowadzone dotychczas przez bollandystów (ob.) a zawierające wszelkie dokumenty, które odnoszą się do życia i śmierci świętych.
Święta, dni odpoczynku i nabożeństwa, odgrywają ważną rolę we wszystkich religjach i ustalają się przeważnie w pewien system, nadający życiu religijnemu kalendarzowo określone ramy. Historja religji wyprowadza powstanie świąt od zjawisk przyrody, okresowo się powtarzających, jak zmiany księżyca i pory roku, i związanych z temi zjawiskami okresów życia rolniczego. U wszystkich niemal ludów napotykamy święta wiosenne i jesienne, istniejące od najdawniejszych czasów oraz co tydzień powtarzające się święto wypoczynku (szabat, niedziela), pozostające w związku z tygodniowemi zmianami księżyca. Związek pomiędzy systemem świąt a biegiem życia przyrody pozostaje nienaruszony nawet w religjach, stojących na wyższym stopniu uduchowienia i ustanawiających święta według zdarzeń historycznych. Nie zerwała tego związku religja chrześcijańska, ustanawiając swe święta według zdarzeń z życia Chrystusa, które są istotą chrześcijańskiego systemu świątecznego.
Rok kościelny (ob.) dzieli się na trzy wielkie okresy świąt (semestre Domini). Pierwszy z nich, okres świąt Bożego Narodzenia, poprzedzony adwentem (ob.), obejmuje nadto święta św. Szczepana, św. Jana Ewangelisty, śś. Młodzianków, następnie święto Obrzezania Pańskiego czyli Nowy Rok i Epifanję, czyli święto Trzech Króli w Kościele zachodnim a święto chrztu Chrystusa w Jordanie w Kościele wschodnim. Drugi okres, wielkanocny, zaczyna się od niedziel wielkopostnych (nazywanych po łacinie od początkowych słów psalmu) a mianowicie Wstępnej („Invocavit“), Suchej („Reminiscere“), Głuchej („Oculi“), Środopostnej („Laetare“), Niedzieli Męki Pańskiej („Judica“) i Niedzieli Palmowej, po której następuje Wielki Tydzień i święto Zmartwychwstania czyli Wielkanoc. Okres pomiędzy Wielkanocą a Zielonemi Świętami z uroczystemi niedzielami: Białą czyli Przewodnią, drugą po Wielkanocy „Misericordia“, trzecią „Jubilate“, czwartą „Cantate“ i piątą „Rogate“ oraz świętem Wniebowstąpienia, uchodził aż do IV wieku za świąteczny (Quinquagesima laetitiae). Do okresu Zielonych Świąt liczy się 10 dni po Wniebowstąpieniu, Zielone Święta, niedziela Trójcy św. oraz święto Bożego Ciała. Wszystkie następujące po Zielonych Świętach niedziele liczą się aż do adwentu jako „I po Świątkach“, „II po Świątkach“ i t. d. Wśród tych głównych okresów świątecznych
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/395
Ta strona została przepisana.
ŚWIĘTAŚWIĘTA
390
