pierająca się na wierze w Boga i wieczną trwałość stosunku między człowiekiem a Bogiem, podczas gdy spirytyzm jest dążeniem do ustalenia na drodze rzekomej empirji, ubranej w formy naukowości, tego, co religja osiąga na drodze wiary. Wprawdzie ze stanowiska religji nie możnaby mieć nic przeciwko doświadczalnemu stwierdzaniu prawdziwości jej wierzeń, niestety jednak, fakta, które wykazuje spirytystyczna empirja, częstokroć zmyślone, lub zupełnie niedorzeczne, pozostają w stosunku do wiary, zwłaszcza wiary chrześcijańskiej, w takiej samej dysproporcji i są oceniane przez spirytyzm z takiem samem niezrozumieniem prawd, których mają dowodzić, jak w pierwotnym animizmie. W doktrynie spirytystycznej przejawiają się resztki starożytnego gnostycyzmu (ob.), idee buddystyczne i panteistyczne, pomieszane z nowożytnym deizmem i racjonalizmem. Z tej mieszaniny wytwarza najnowszego rodzaju mistycyzm, zwłaszcza w czasach powojennych, szczególną i bardzo fantastyczną mitologję. Niepodobna wprawdzie tłumaczyć wszystkich zjawisk spirytystycznych, jak to czyniono doniedawna, wyłącznie przez kuglarstwo i oszustwo, nie da się jednak zaprzeczyć, że naukowy fundament teorji spirytystycznej jest bardzo wątły, a błędy obserwacji i błędy pamięci przy zjawiskach spirytystycznych nie schodzą z porządku dziennego. Z drugiej strony zaś znaczna ilość tych zjawisk, zwłaszcza z dziedziny hipnotyzmu, da się wytłumaczyć przez zastosowanie teoryj psychologicznych, bez potrzeby uciekania się do metafizyki i okultyzmu.
Kościół katolicki potępia spirytyzm (dekret św. Oficjum z 26 kwietnia 1917) jako zaprzeczenie wszelkiej religji i wprowadzenie na jej miejsce indyferentyzmu i nihilizmu.
(Du Prel: Der Spiritismus, 1893; Ch. Henri: Spiritismus und Theosophie, „Christliche Welt“ 1897; Théodore Flournoy: Spiritism and Psychology, 1911; Hereward Carrington: Psychical Phenomena of Spiritualism, 1907; Th. Mainagn: La Religion spirite (Desclée); L. Roure: Marveilleux spirite, Le spiritisme d’hier et d’aujourd’hui (Beauchesne); Kirchner: Potęga spirytyzmu, Lwów 1910; A. Mohl. W pogoni za prawdą. Poznań 1907).
Spowiedź, wyznanie grzechów w celu otrzymania rozgrzeszenia (ob. Absolucja). Według nauki Kościoła katolickiego, spowiedź jest istotnym elementem sakramentu pokuty, niezbędnego warunku pojednania się z Bogiem, sakramentu, ustanowionego przez Chrystusa Pana, który dał apostołom i ich następcom władzę odpuszczania lub nieodpuszczania grzechów. „Weźmijcie Ducha św., których odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a których zatrzymacie, są zatrzymane“ (Jan, XX. 21 — 23). W tych słowach nadał Chrystus apostołom i ich następcom władzę sędziowską nad sumieniami ludzkiemi. Do wykonania tej władzy i wydania wyroku, którym jest absolucja (ob.), niezbędne jest bezpośrednie indywidualne rozpoznanie sumienia, które może nastąpić tylko przez szczegółowe wyznanie grzechów, czyli spowiedź sekretną, zwaną spowiedzią uszną. Tę naukę, głoszoną przez ojców Kościoła, streścił sobór trydencki w r. 1551 (sesja XIV) i potępił zdanie, jakoby „sposób spowiadania się sekretnie samemu kapłanowi, jaki Kościół katolicki od początku zawsze zachowywał i zachowuje, niezgodny był z ustanowieniem i rozkazaniem Chrystusa. Pana i jakoby był wynalazkiem ludzkim“. Obowiązek spowiedzi przynajmniej raz do roku dla wszystkich katolików, po dojściu do lat rozeznania, ustanowił sobór lateraneński czwarty w r. 1215. Spowiedź generalna, czyli spowiedź z grzechów całego życia, choćby nawet były wyznane w poprzednich spowiedziach, uznaje Kościół katolicki za obowiązującą, jeżeli która z poprzednich spowiedzi była świętokradzką albo nieważną. Władzę słuchania spowiedzi mają na podstawie jurysdykcji własnej: papież w całym Kościele, biskupi w swoich diecezjach, proboszczowie w swoich parafjach; na mocy delegacji zaś ci, którzy ją otrzymali od papieża lub biskupa. Do warunków sakramentalnej pokuty należy prócz spowiedzi: rachunek sumienia, żal za grzechy i postanowienie poprawy oraz zadosyćuczynienie. Tajemnica spowiedzi jest to bezwzględny obowiązek spowiedników do zachowania w najściślejszej ta-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/388
Ta strona została przepisana.
SPIRYTYZMSPOWIEDŹ
383
