Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/385

SOBOTA WIELKASOBÓR

380

---

go Poczęcia, kongregacja, poświęcająca się opiece nad dziećmi i pielęgnowaniu chorych, głównie po wsiach, powstała w r. 1856 w Jaszkowie w Wielkopolsce a wkrótce potem otwarła swe filje w b. Królestwie Polskiem, na Śląsku i w b. Galicji. Obecnie posiadają w diecezjach małopolskich 51 osiedli i liczą około 200 sióstr. Domy macierzyste służebniczek istnieją w Poznaniu i w Dębicy.

 Sobota Wielka, dzień przed Niedzielą wielkanocną. Ceremonje Kościoła katolickiego w ten dzień zaczynają się od święcenia ognia, kadzidła i paschału (ob.), poczem następuje święcenie wody a w czasie mszy św. na „Gloria“ odzywają się wszystkie dzwony. Od tej chwili zaczyna się w kościele gra na organach i śpiewanie „Alleluja“. Wieczorem w Wielką Sobotę odbywa się rezurekcja (ob.).

 Sobór (łać. concilium), zebranie przełożonych kościelnych w celu narady i wydania przepisów W sprawach wiary i obyczajów. Sobory są albo powszechne (ekumeniczne), albo partykularne, t. j. plenarne (narodowe), prowincjonalne i diecezjalne. Wyrazu „concilium“ (sobór) używa kodeks kanoniczny tylko na określenie soboru powszechnego, plenarnego i prowincjonalnego, podczas gdy sobór diecezjalny nazywa synodem (ob.).
 1. Sobór powszechny (ekumeniczny) jest zebraniem kardynałów, patrjarchów, prymasów, arcybiskupów, biskupów, opatów, prałatów udzielnych i generałów zakonnych pod przewodnictwem papieża celem wspólnej narady w sprawach Kościoła katolickiego.
 Formy prawne, wedle których odbywano sobory powszechne, zmieniały się w miarę przeobrażenia się stosunku władzy biskupiej do władzy papieskiej, gdyż sobór powszechny, reprezentując Z papieżem na czele najwyższą władzę prawodawczą Kościoła, sam stanowił dla siebie prawidła postępowania i każdego czasu mógł je zmienić. Podczas gdy do XIV wieku kwestja stosunku papieża do soboru nie była formalnie rozstrzygnięta, sobór powszechny lateraneński (1512—1517) potępił wyraźnie tezę, jakoby papież podlegał soborowi a sobór trydencki (1545—1563) poddał swój autorytet pod władzę papieża, przyznając mu prawo zatwierdzania i wykonywania uchwał soboru. Ostatecznem zwycięstwem systemu papalnego nad episkopalnym (ob. Episkopalny system, I) było uchwalenie przez sobór watykański w r. 1869 dogmatu nieomylności papieża (ob. Nieomylność).
 Wedle obecnego prawa kanonicznego, prawo zwołania soboru powszechnego służy tylko papieżowi, który przewodniczy soborowi osobiście lub przez swego legata. Uchwały soboru nie mają mocy obowiązującej, jeżeli ich papież nie zatwierdzi i nie ogłosi.
 Kościół katolicki uważa za sobór powszechny zebranie apostołów w Jerozolimie w r. 51 — 52, osiem soborów wschodnich (dwa w Nicei, cztery w Konstantynopolu, jeden w Efezie i jeden w Chalcedonie) oraz dwanaście soborów zachodnich, t. j. pięć lateraneńskich, dwa lugduńskie (liońskie), wienneński, konstancjeński, florencki, trydencki i watykański.
 2. Sobór plenarny (narodowy) jest to zebranie biskupów kilku prowincyj kościelnych, odbyte za zezwoleniem papieskiem i pod przewodnictwem legata papieskiego, który go zwołuje. Biorą w nim udział z głosem stanowczym oprócz legata papieskiego: metropolici, biskupi rezydencjalni, administratorzy apostolscy, opaci i prymasi udzielni, wikarjusze i prefekci apostolscy, wikarjusze kapitulni oraz biskupi tytularni, o ile zostaną wyraźnie wezwani. W nowszych czasach sobory plenarne odbyły się na Węgrzech w r. 1822, w Baltimore 1852 i 1866 i w Rzymie (sobór Ameryki łacińskiej) 1899 r.
 3. Sobór prowincjonalny, zwany także synodem prowincjonalnym, zebranie biskupów jednej prowincji. Zwołuje go metropolita przynajmniej co 20 lat, wyznacza jego miejsce i przewodniczy mu. Uczestniczą w nim z obowiązku i z głosem stanowczym wszyscy biskupi, z których diecezyj składa się dana prowincja, administratorzy apostolscy, opaci i prałaci udzielni, wikarjusze i prefekci apostolscy, wikarjusze kapitulni, oraz biskupi tytularni, o ile zostaną