Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/348

PRESBITERJUMPROMULGACJA

343

---

rian Council), zajmują się tylko „sprawami wspólnemi“, do których należą w pierwszym rzędzie sprawy misyjne.

 Presbiterjum: 1) w pierwszych wiekach chrześcijaństwa kolegjum doradcze biskupa, zgromadzenie kapłanów, które zczasem przekształciło się w kapitułę katedralną. 2) Część kościoła przy wielkim ołtarzu, oddzielona od reszty kościoła balustradą, przeznaczona dla duchowieństwa (ob. Chór). 3) Presbiterjum protestanckie (presbiterstwo), władza kościelno-administracyjna, wprowadzona przez Kalwina w Genewie wśród protestantów, zwanych reformowanymi, we Francji, Niemczech, Anglji i Szkocji (ob. Presbiterjanie). Jest to zebranie, złożone z kaznodziejów, wybranych przez gminę „starszych“ i diakonów. Jest organem gminy, wykonywającym rządy kościelne.

 Prezenta, ob. Patronat.

 Prezentki, zgromadzenie zakonne pod wezwaniem Jezusa ofiarowanego w świątyni, założone w r. 1627 przez Zofję Czerską w Krakowie i tam dotychczas istniejące przy kościele św. Jana. Składają 4 śluby dożywotnie: czystości, ubóstwa, posłuszeństwa i nauczania dziewcząt. Utrzymują szkołę powszechną i pensjonat dla dziewcząt.

 Proboszcz (z łać. prepositus, pleban, paroch, rektor), kapłan katolicki, który w zależności od biskupa, pod jego zwierzchnością i na jego zlecenie sprawuje duszpasterstwo na obszarze nadanej sobie parafji (ob.). Proboszczem może być nietylko osoba fizyczna, ale też i prawna, np. kapituła katedralna, klasztor i t. p., w której imieniu obowiązki proboszcza wykonywa wikary. Prawo mianowania i ustanawiania proboszczów należy do biskupa. Wyjątkiem od tej reguły jest prawo prezenty (ob. Patronat). Obsadzenie parafji odbywa się w drodze konkursu (ob. Egzaminy duchownych). Wyłączne prawa proboszcza na obszarze parafji w zakresie wewnętrznym wyliczono pod Jura parochialia. W zakresie zewnętrznym może proboszcz udzielać dyspensy od niektórych przeszkód małżeńskich w nagłych wypadkach i od zachowywania postów przez poszczególne osoby. Proboszcz jest obowiązany do duszpasterstwa wobec swoich parafjan, ma odprawiać nabożeństwa (mszę za parafjan), udzielać sakramentów, nauczać prawd wiary i zasad moralności, popierać i zakładać dzieła miłosierdzia i pobożności, oraz prowadzić księgi parafjalne (ob. Metryki kościelne).

 Procesja, uroczysty pochód religijny. Według rytuału katolickiego odbywa się w kościele, albo poza kościołem w niektóre święta, jak w Boże Ciało, w czasie rezurekcji, w Palmową Niedzielę, w święto Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego), w dzień św. Marka (25 kwietnia) i w dni krzyżowe.

 Proces kanonizacyjny, ob. Kanonizacja.

 Profanacja, czynność odejmująca przedmiotowi, poświęconemu celom religijnym, jego cechę sakralną przez zbezczeszczenie go lub przez użycie do celów świeckich. Kościół lub cmentarz może być sprofanowany przez dokonaną na nim zbrodnię lub przez zajęcie go na użytek świecki. Przywrócenie kościoła do użytku religijnego po zaszłej profanacji nazywa się rekoncyljacją.

 Profesja zakonna, ob. Zakony.

 Prometeusz, w greckiej mitologji dobroczynne bóstwo ognia. Wykradł Zeusowi ogień w postaci piorunu i nauczył ludzi używania ognia. Źródłem wiadomości o mitach prometejskich są poematy Hezjoda i tragedja Ajschylosa p. t. Prometeusz w okowach. Wedle tych mitów Zeus ukarał Prometeusza za bunt i zniesienie ognia na ziemię przez przykucie go do skały na Kaukazie. Z kaźni tej wyratował go Herakles.

 Promulgacja, ogłoszenie wydanego przez właściwego prawodawcę, t. j. papieża lub biskupa, prawa kościelnego. Odbywała się dawniej w ten sposób, że rozporządzenia papieskie przybijano w Rzymie na drzwiach bazyliki św. Piotra, na Campi Florae i na drzwiach Kancelarji Apostolskiej. Od r. 1909 ustawy wydane przez Stolicę Apostolską ogłasza się w dzienniku rozporządzeń papieskich „Acta Apostolicae Sedis“ (Commentarium officiale), jeśli w poszczególnym wypad-