Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/349

PROPAGANDAPROTESTANCKIE WYZNANIA

344

---

ku papież nie zarządzi innego sposobu promulgacji.
 Sposób ogłaszania rozporządzeń biskupich oznacza biskup.

 Propaganda: 1) krzewienie pewnego wyznania religijnego pośród innowierców, 2) nazwa Kongregacji kardynalskiej dla rozkrzewiania wiary (ob. Misje).

 Prorok (hebr. nabi) w języku biblijnym człowiek, mówiący z natchnienia i nakazu bożego, nie zaś wyłącznie, jakby na to wskazywał w greckiem tłumaczeniu biblji użyty wyraz „profetes“, ten, który przepowiada przyszłość. Za czasów Samuela powstały u Żydów t. zw. szkoły prorockie, zgromadzenia pobożne, których członkowie kształcili się w prawie narodowem, historji, poezji i muzyce. Prorocy byli doradcami ludu w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych, karcili go i napominali, tępili obce obyczaje i wpływy religijne i doznawali za czasów królestwa z tego powodu prześladowań ze strony królów, prowadzących inną politykę, jak np. król Manasse w państwie judzkiem. W czasie wygnania i niewoli babilońskiej dążeniem proroków było utrzymać lud w wierze przodków, chronić go od bałwochwalstwa i podtrzymywać w nim nadzieję powrotu i wolności. Niektórzy z nich przepowiadali upadek państwa żydowskiego i przyjście Mesjasza, jako idealnego króla i zbawcy narodu. Egzegeci biblijni dzielą proroków na starszych, którzy nie przepowiadali przyszłości, lecz głosili ludowi wolę bożą, jak Eljasz i Elizeusz, i młodszych, którzy zostawili spisane przepowiednie. Ci zaś dzielą się na 4 proroków większych, jak Izajasz, Jeremjasz, Ezechjel i Daniel i 12 mniejszych, którymi są: Ozeasz, Joel, Amos, Abdjasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofonjasz, Haggai (Aggeusz), Zacharjasz i Malachjasz (ob. Żydowska religja, 3).

 Prosfora, ob. Hostja.

 Protestanckie wyznania, dzielą się na dwa główne odłamy: luterskie czyli augsburskie i reformowane czyli helweckie. Zasady wyznania luterskiego zawarte są w symbolach: apostolskim, nicejsko-konstantynopolitańskim i atanazjańskim, w t. zw. konfesji augsburskiej i jej apologji (ob. Augsburskie wyznanie), artykułach szmalkaldzkich Lutra (ob. Szmalkaldzkie artykuły), dwóch katechizmach Lutra, w t. zw. formule zgody (ob. Formula concordiae) i w „księdze zgody“ (ob. Konkordji księga).

 Zasady wiary wyznania reformowanego zostały wyrażone w licznych pismach teologicznych, powstałych i obowiązujących na poszczególnych terytorjach. A mianowicie:
 1. Wyznania reformowane pochodzenia szwajcarskiego, dzielą się na a) niemiecko-szwajcarskie, powstałe pod wpływem Zwinglego przed wystąpieniem Kalwina, mające za podstawę tezy Zwinglego na dyspucie w Zürichu z r. 1523, jego „mowy końcowe“ (Schulssreden), czyli tezy wypowiedziane na dyspucie berneńskiej z r. 1528, „Ratio fidei“ Zwinglego z roku 1530, „Tetrapolitana“ z r. 1530, artykuły synodu w Bernie z r. 1532, konfesja bazylejska czyli Mylhusiana z r. 1534 i t. zw. „pierwsza“ konfesja helwecka. b) Wyznania francusko-szwajcarskie, powstałe pod wpływem Kalwina: konfesja genewska z r. 1536, katechizm Kalwina z r. 1545, Tyguryńska zgoda z r. 1549, Genewska zgoda z r. 1552, t. zw. „druga“ konfesja helwecka Bullingera z r. 1566 i helwecka formuła zgody Heideggera z r. 1675.
 2. Wyznania reformowane pochodzenia francusko-belgijskiego są: konfesja galikańska, czyli wyznanie wiary, ułożone przez Kalwina w roku 1559 dla użytku francuskich protestantów i konfesja belgijska z r. 1561, wyznanie wiary w językach francuskim, łacińskim i holenderskim, zatwierdzone przez synod w Dordrechcie (1618—1620).
 3. Wyznania reformowane innych krajów: konfesja węgierska (Confessio Hungarica, Czengeriana), ustanowiona na synodzie w Czenger w r. 1557, wyznania wiary reformowanych w Polsce („Zgoda Sandomierska“, ob. Reformacja w Polsce), konfesja czeska (Confessio Bohemica) z r. 1575, przedstawiona przez reformowanych czeskich cesarzowi Maksymiljanowi II, na którym Czesi wymusili w r. 1609 wydanie edyktu, zapewniającego im wolność wyznania.