Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/347

PRAWOSŁAWNA CERKIEW W POLSCEPRESBITERJANIE

342

---

dziwa nauka“), nazwa rosyjska nadana wyznaniu grecko-wschodniemu (ob. Ortodoksja).

 Prawosławna cerkiew w Polsce, ob. Grecko-wschodni Kościół.

 Prebenda, ob. Beneficjum kościelne.

 Predestynacja, ob. Przeznaczenie.

 Preegzystencja, istnienie duszy ludzkiej przed powstaniem ciała. Doktrynę, powstałą w głębokiej starożytności na Wschodzie u Indów, następnie u Egipcjan i Greków, jakoby powstanie duszy (osobowości) wyprzedzało powstawanie ciała, przyjmowali niektórzy teologowie chrześcijańscy, dawniejsi i nowsi (Origenes, Juljusz Müller), przeciwstawiając ją teorjom kreacjanizmu i traducjonizmu (ob. Dusza). Ogół filozofów jednak odrzuca teorję preegzystencji dusz a Kościół katolicki potępił ją na soborze w Konstantynopolu w r. 553.

 Prefacja, część mszy św., będąca wstępem do kanonu (ob. Kanon 2), hymn pochwalny, po którym następuje Sanctus.

 Prefekt, ob. Katecheta.

 Prefekt apostolski, ob. Prefektura apostolska.

 Prefektura apostolska, władza kościelna w krajach misyjnych, poprzedzająca ustanowienie wikarjatu apostolskiego i biskupstwa. Misja otrzymuje nazwę prefektury, gdy przedsięwzięcie misyjne ustali się przez pozyskanie pewnej liczby wiernych. Prefekt apostolski posiada władzę, podobną do biskupiej a mianuje go Kongregacja Rozkrzewienia Wiary (Propaganda). Według schematyzmu kościelnego („Annuario Pontificio“) na rok 1929, Kościół rzymsko-katolicki posiada 331 wikarjatów i prefektur apostolskich.

 Prekonizacja, zatwierdzenie dokonanego wyboru biskupa, ogłoszenie nominacji przez papieża na konsystorzu publicznym oraz przez bullę papieską, która nazywa się bullą prekonizacyjną.

 Prelatury, ob. Prałaci.

 Premonstratensi (premonstraci), ob. Norbertanie.

 Prepozyt: 1) jeden z prałatów kapitulnych, najwyższa po biskupie godność w kapitule katedralnej (ob. Kanonicy), 2) przełożony kapituły kolegjackiej, 3) przełożony w niektórych klasztorach, zastępujący opata.

 Presbiter, po grecku „starszy“, kapłan, ob. Kapłaństwo.

 Presbiterjalny ustrój, ob. Synodalny i presbiterjalny ustrój.

 Presbiterjanie, protestanci, wyznawcy nauki Kalwina Szkocji, Anglji i Ameryce Północnej, którzy nie przyjęli wprowadzonego w Anglji ustroju episkopalnego (ob. Anglikanizm), skutkiem czego zaliczono ich do t. zw. nonkonformistów. Jako przeciwnicy urzędowego Kościoła anglikańskiego, byli w XVI w. uważani wraz z katolikami za wrogów państwa i rewolucjonistów politycznych. Prześladowała ich ustanowiona w r. 1583 anglikańska komisja kościelna, rodzaj protestanckiej inkwizycji. Według ustawy z r. 1592, każdy, ktoby się zaliczał do presbiterjanów, albo też bez dostatecznego powodu nie uczęszczał przez miesiąc na nabożeństwo urzędowego kościoła, miał być uwięziony i skazany na wygnanie, a w razie, gdyby potajemnie wrócił do Anglji, ukarany śmiercią. Mimo tych prześladowań presbiterjanizm krzewił się tak, że już za panowania królowej Elżbiety liczył w samej Anglji przeszło 100.000 wyznawców. Odrzucał całą hierarchję kościoła anglikańskiego i żądał wyzwolenia Kościoła z więzów państwowości i sprawowania rządów kościelnych w gminach przez presbiterja, a całego kościoła krajowego przez synody. Akty tolerancyjne z r. 1689 zapewniły presbiterjanom wolność religijną. W osobny związek religijny zorganizowali się dopiero w połowie XIX w. i tworzą obecnie cały szereg organizacyj krajowych w Anglji, Szkocji, Irlandji, Kanadzie, południowej Afryce, na wyspie Ceylon i Gujanie. Prowadzą także misje w Indjach, Chinach, Mandżurji, Korei, Japonji i Australji. Te bardzo liczne organizacje presbiterjańskie, obejmujące ok. 7 miljonów wyznawców, łączy t. zw. aljans presbiterjański, utworzony w r. 1877 w Edinburgu. Jest to związek bardzo luźny, który nie obejmuje wszystkich organizacyj i nie wkracza w niczem w ich autonomję, a odbywane co 4 lata zebrania, zwane soborami (Panpresbyte-