Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/322

pierwiastek odrodzenia, czyli powszechnej palingenezy, która wybawia świat od zagłady. W misterjach greckich, egipskich Izydy, w mistyce hermetycznej (ob. Hermes Trismegistos), w staroperskim kulcie Mitry, który polegał na teorji o katabazie (upadku) i anabazie (podniesieniu) dusz, główną, rolę odgrywała myśl palingenezy. Platon, prawdopodobnie pod wpływem tej myśli, uczył, że dusza, która pierwotnie przebywała w boskim świecie idei i posiadała doskonałość i wiedzę, upadła, napiwszy się wody letejskiej i oblókłszy się w ciało, ale w tem życiu przygotowuje powrót do Boga przez mądrość i cnotę. Powrót ten odbywa się i kończy się po śmierci. W starożytnej Galji, według Diodora, uczyli druidzi, że dusze są nieśmiertelne, przechodzą w inne ciała i odradzają się (ob. Metempsychoza). Myśl o odrodzeniu moralnem przez chrzest jest dogmatem wiary Kościoła katolickiego i przewija się w listach św. Pawła (Tyt. III, 5, II. Kor. V. 17), w pierwszym liście św. Jana (II. 29, III. 9, IV, 7, V 1, 4, 18) i w ewangelji św. Jana (I, 13, III 3 i nast.).

 Paljusz (pallium), strój liturgiczny, oznaka wyższości hierarchicznej ponad władzą biskupią, rodzaj stuły, pas z białej wełny z wyszytemi czarnemi krzyżykami, noszony na ramionach i zwisający na piersi i plecy. Paljusze tkają zakonnice klasztoru św. Agnieszki w Rzymie z wełny, strzyżonej na jagniętach, które papież poświęca corocznie w dzień św. Agnieszki (21 stycznia). Gotowe paljusze, aż do ich nadania, przechowuje się przy grobie św. Piotra. Paljusz jest symbolem dobrego pasterza, który, odnalazłszy zaginioną owcę, bierze ją na ramiona. Noszą go prócz papieża patrjarchowie, prymasi, arcybiskupi — metropolici i niektórzy biskupi za osobnym przywilejem papieskim. Używanie paljusza jest przedmiotem przepisów prawa kanonicznego: papież może go używać bez ograniczenia, metropolita tylko w obrębie własnej prowincji, musi go jednak używać przy święceniu kleryków, konsekracji biskupów, olejów świętych, przy odbywaniu synodu prowincjonalnego i przy wizytowaniu swej prowincji.

 Pallas Athene, ob. Grecka mitologja i religja.

 Pallotyni, zgromadzenie zakonne apostolstwa katolickiego, założone w r. 1835 przez Wincentego Palotti, poświęcone misjom wśród katolików i pogan. Na czele zgromadzenia stoi rektor generalny, wybierany na 6 lat, któremu podlegają prowincjałowie, obierani co 3 lata. Obecnie zgromadzenie pallotynów liczy 5 prowincyj, z których największe są południowoamerykańska i afrykańska, około 60 domów zakonnych i blisko 600 członków, w tem 30 narodowości polskiej. W Polsce posiadają domy zakonne: w Kleczy (diecezja krakowska), w Jajkowcach (diec. lwowska) i w Warszawie na Pradze. Odłam żeński zgromadzenia stanowią Siostry Apostolstwa katolickiego, czyli pallotynki, żyjące według III reguły św. Franciszka (ob. Franciszkanie, III zakon). Poświęcają się nauczaniu i wychowywaniu młodzieży w szkołach i pensjonatach i pomagają pallotynom w pracy misyjnej. Mają zakłady wychowawcze i szkoły we Włoszech, w Niemczech, Ameryce Południowej i Kamerunie. Trzeci odłam pallotynów stanowią t. zw. agregowani (afiljowani), bractwa, złożone z duchownych i świeckich, wspomagające prace apostolstwa katolickiego.

 Palmowa niedziela (kwietnia niedziela), ostatnia przed Wielkanocą, zwana od palm święconych na pamiątkę triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy przed męką krzyżową. W czasie mszy w palmową niedzielę czyta się ewangelję św. Mateusza, zawierającą opis Męki Pańskiej, czyli t. zw. pasję. W kościołach katedralnych lub mających dostateczne siły śpiewackie śpiewa się pasję uroczyście w formie dramatycznej.

 Pan, ob. Grecka mitologja i religja.

 Panagija, w brewjarzu Kościoła wschodniego modlitwa do Przenajświętszej Trójcy.

 Panama, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Panbabilonizm, forma teorji naturalistycznej o powstawaniu świata, hipoteza, wymyślona przez H. Winek-