Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/323

lera („Geschichte Isiraels“), rozwinięta przez Stuckena i Baentocha, wyprowadza całą, mitologję Wschodu, religje ludów indo-europejskich a nawet treść Apokalipsy i całego Nowego Testamentu z babilońskich mitów astralnych. „Szkoła panbabilońska“ wierzy w jakiś prastary, rzekomo w Babilonji powstały pogląd na świat, mogący rozwiązać z matematyczną. ścisłością, wszystkie niewyjaśnione oraz dawno wyjaśnione zagadnienia religji i mitologji. Kto poznał ten starożytny, babiloński pogląd na świat, ten zdoła, wedle zdania Wincklera i jego zwolenników, wszystko wytłumaczyć, ale niczego nowego nie odkryje.
 (Lit: Hugo Winckler, Geschichte Israels, Die Legende, 1900. Die Weltanschauung des alten Orients 1901. Die babylonische Geisteskullur 1907. Franz Xaver Kugler, Die babylonische Mondrechnung, 1900, Sternkunde und Sterndienst in Babel, 1907 — 1909, Im Bannkreis Babels, Panbabylonische Kontraktionen und religionsgeschichtliche Tatsachen 1900, Auf den Trümmern des Panbabilonismus w czasopiśmie „Antropos’’ za marzec i kwiecień 1909 Mödling).

 Pange lingua (łać, „sław, języku“), początkowe słowa, służące za nazwę dwu hymnów Kościoła katolickiego. Jeden z nich ułożył św. Tomasz z Akwinu ku czci Najśw. Sakramentu, a ostatnie jego zwrotki, zaczynające się od słów „Tantum ergo“ i „Genitori“ śpiewa lud wedle rytuału polskiego („Przed tak wielkim Sakramentem“) w czasie błogosławieństwa Najśw. Sakramentu. Drugi hymn „Pange lingua“ o Męce Pańskiej śpiewa się w kościele od Niedzieli Męki Pańskiej, t. j. przedostatniej przed Wielkanocą, do Wielkiego Piątku.

 Panichida, w Kościele greckowschodnim i w obrządku grecko-rusińskim nabożeństwo żałobne.

 Panteizm, teorja o wszechbóstwie, jedna z form monizmu, zaprzecza osobowości Boga, jako stworzyciela świata a upatruje go w całości wszechświata. Wychodząc z założenia, że Bóg jest obecny (immanentnie) we wszystkich rzeczach stworzonych, panteizm dochodzi do zupełnego zapoznania i zniesienia różnicy między Bogiem a stworzeniem, a w dalszej konsekwencji do zaprzeczenia i istnienia Boga czyli do ateizmu. Ojczyzną panteizmu jako idei religijno-filozoficznej są Indje. Pojawia się u Heraklita i u stoików, systemizuje go Spinoza. Panteizm emanacyjny znalazł wyraz w bramanizmie, gnostycyzmie i neoplatonizmie a przez fałszywego Dionizego Areopagitę dostał się do niektórych filozofów chrześcijańskich jak Jan Scotus Erigena. Heretycy XIII wieku Amalrich i Dawid z Dinant jako wyznawcy panteizmu byli pod wpływem kabały i arabskiej filozofji średniowiecza. Wyraźnie wystąpił panteizm u Giordana Bruno (ob. Bruno).
 Przedstawicielami panteizmu ewolucyjnego, który uważa nieosobową przyczynę istnienia świata za bezustanne stawanie się, są filozofowie niemieccy Fichte, Schelling, Hegel i Schopenhauer. Panteizm został potępiony przez IV sobór lateraneński (1215) i przez sobór watykański (1870).

 Panteon, świątynia wielu bóstw:
1. w Rzymie zbudowana przez Marka Agrypę w r. 27 przed Chr. na pamiątkę zwycięstwa nad Antonjuszem i Kleopatrą. Oprócz posągu Jowisza zawierała posągi Marsa, Wenery i wielu innych bóstw. W r. 608 papież Bonifacy IV zamienił Panteon na kościół chrześcijański, który nazywa się Santa Maria Rotonda albo S. Maria ad Martyres (ob. Męczeństwo).
2. Panteon w Paryżu, niegdyś kościół św. Genowefy, zbudowany w r. 1790 na miejscu starożytnego kościoła, mieszczącego relikwje św. Genowefy. W r. 1793 wyrzucono zeń zwłoki św. Genowefy a kościół przeznaczono na mauzoleum świeckie dla zwłok wielkich ludzi. Za czasów restauracji królestwa we Francji przywrócono go dla kultu religijnego, po r. 1830 znów nazwano Panteonem a w r. 1851 napowrót kościołem św. Genowefy. Od r. 1885 po pochowaniu w nim ciała Wiktora Hugo znowu zeświecczony, służy jako mauzoleum, w którem pochowano między innymi powieściopisarza Emila Zolę.

 Państwo kościelne, ob. Kościelne państwo.

 Papalny system, ob. Papież.

 Papieska kancelarja, ob. Kancelarja papieska.